مشکل تعاریف کنونی از دین توجه صرف به ساحت متعالی انسان است/ نیاز به تعریف جدید از دین

به گزارش ایکنا؛ سلیمان خاکبان، استاد دانشگاه قم، 25 مردادماه در اولین سمینار دومین کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت که در این مرکز برگزار شد در سخنانی گفت: آنچه من از ضرورت زمان می‌فهمم این است که تحول همیشه بوده و هست مگر اینکه گاهی خرد و در درون پارادایم خاصی است و گاهی در چارچوب تحولات کلان است.

وی با بیان اینکه برخی پاردایم موجود را به پیچ تند تاریخی تعبیر می‌کنند یعنی بشر وارد عصر و دوره جدیدی شده است که نام آن را دوره مدرن در برابر دوره سنتی گذاشته‌اند تصریح کرد: ما به شدت به بازخوانی جهان مدرن و سنت نیاز داریم و هنوز درست سنت و نه تجدد را به درستی نشناخته‌ایم؛ چون  برخی می‌گویند منطق جهان مدرن کنار گذاشتن دین و عبور از آن بود و توسعه و پیشرفت به گذار از سنت تعبیر شده است.

خاکبان بیان کرد: به علت مطالعات سطحی در شناخت جهان مدرن ما نسبت‌های نادرستی به «بیکن» به عنوان بنیانگذار جهان مدرن می‌زنیم در حالی که وی نافی وحی و معنویت و دین نیست و به شدت طرفدار وحی و دین است بنابراین ما در عصر تحول قرار داریم اما این تحول، تفسیر و برداشت ما نیست.

وی افزود: آنچه در این تحول مهم است، این است که ما از کمال‌گرایی باید به سمت سعادت‌محوری برویم؛ جهان سنت به خاطر برداشت غلط از دین که مبتلابه غرب و جهان اسلام بوده است گرفتار افراط‌‌گرایی شده و جهان مدرن را متهم به حرکت تفریطی در بحث کمال گرایی کرده است.

استاد دانشگاه قم عنوان کرد: من جهان مدرن را نزدیکتر به فهم ناب دینی می‌بینم و می‌شناسم؛ علمای بزرگ و برجسته جهان اسلام هم این ضرورت را مورد تاکید قرار دادند؛ شخصیت‌هایی مانند امام و رهبری ضرورت تحول  در حوزه فهم و معرفت بشر به خصوص معرفت دینی را احساس کردند اما نکته این است که در این تحول آیا قرار است کلیدواژه ما چه باشد؟ آیا همچنان باید به کمال‌گرایی همانند جهان سنت، محور قرار دهیم یا واژه سعادت را؟. البته جهان سنت می‌گوید سعادت انسان همان کمال است ولی تفسیری که از کمال ارائه شده تفسیر یک بعدی است و تحول پارادایمی باید در اینجا رخ دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه قم بیان کرد: اوج تفکر دینی ما تفکر رشد وجودی، لقاء و فنای عرفای ما بوده و هست و حوزه‌های علمیه امروز ما که تفکر صدرایی و ابن عربی بر آن حاکم است در این چارچوب می اندیشد؛ من معتقدم که احتیاج به تعریف جدیدی از ضرورت دین و فهم جدید دین داریم.

خاکبان بیان کرد: من مدعی هستم که معتقدان به جهان مدرن دنبال نفی دین نبودند بلکه می‌خواستند تفکر غلط ارباب کلیسا را مورد تاخت قرار دهند چنان که دنیای پست مدرن هم این وضعیت را دارد؛ ما نیازمند شیفت پارادایمی هستیم ولی شیفت از کمال‌گرایی به سعادت و تعریف سعادت نیز پاسخ به نیازهای همه جانبه و واقعی انسان است و این نیازهای واقعی، جسمی، انسانی(حقوق بشر) و نیازهای متعالی است.

وی با بیان اینکه امروز نیاز به تعریف جدیدی از دین و گستره معرفتی و نحوه و روش فهم دین داریم؛ عنوان کرد: من حتی اومانیسم را در برابر دین نمی‌دانم بلکه  برداشت ما این طور است زیرا بنیانگذاران اومانیسم در غرب، افرادی دینی هستند و این نظر را در برابر کسانی مطرح کرده‌اند که  درصدد نفی حقوق انسانی بوده‌اند.

خاکبان گفت: کمال‌گرایی امروز در حوزه با عنوان تفکر صدرایی حاکم است و وقتی منبر می‌رویم شروع به کوبیدن و محکوم کردن غرب می‌کنیم و بر کمال گرایی و رشد وجودی و خلیفة اللهی تاکید می کنیم که در اوج آن بهشت با قرائت رشد وجودی است در حالی که این برداشت از کمال‌گرایی ناقص است؛ ما باید کمال گرا باشیم ولی این کمال گرایی فصلی از نیازهای بشر است.

وی افزود: امروز ضرری که ما به دین زده‌ایم ناشی از همین مسئله است؛ پاسخ همه جانبه و متوازن به نیازهای بشری لازم است که در قالب تبلیغات دینی که داریم از آن غافلیم.

خاکبان عنوان کرد: دین برای معنادارکردن زندگی بشر آمده و مشکل تعاریف رائج دین این است که نیازهای کف را برجسته نکرده و تنها به نیازهای متعالی می‌پردازد و آن را در قالب عبادیات به معنای خاص آن یعنی نماز و روزه و ... می‌بیند به همین دلیل وقتی در ایران مشکل حجاب ایجاد می‌شود صدای حوزه در می‌آید ولی در بحث اختلاس‌ها دغدغه و سر و صدایی دیده نمی‌شود.

وی افزود: الان در قم در بحث ترافیک دوبله و سوبله گذاشتن مد شده ولی آیا این رفتار اجتماعی ما دینی است؛ در اینجا اصلا حساسیتی نیست، باید دین را طوری تعریف کنیم که به هر سه تیپ نیاز گفته شده فوق پاسخ دهد.

استاد دانشگاه قم گفت: دین عامل نجات بشر است ولی اگر بد و ناقص فهمیده و تحلیل شود باعث بدبختی است که این هر دو خطا رخ داده است لذا خروجی و نتیجه خوبی نداشته ایم بنابراین باید تلقی ما از دین عوض شود زیرا دین قرار است تا به نیازهای مادی ما هم پاسخ دهد و اتفاقا هم تقدم با این نیازهای مادی است.

وی افزود: نقص و خطای دستگاه معرفتی بشر دو عامل نیاز انسان به دین است و گستره رسالت دین نیز حداکثری است؛ یعنی وقتی قرآن فرمود که قرآن تبیان برای همه چیز است یعنی دین برای بشر در تمامی حوزه‌های حیوانی، انسانی و متعالی پاسخگوست؛ دین آموکسی‌سیلین نمی‌سازد ولی ممکن است روشی به شما بدهد که اساسا نیازی به آموکسی سیلین پیدا نکنید.

خاکبان تاکید کرد: زبان دین، زبان هدایت است و طوری صحبت کرده که انسان عام و خوطب به و علما و اندیشمندان آن را بفهمند از این رو تشکیکی است همان طور که اصل وجود هم تشکیکی است.

انتهای پیام