تبیین سه رویکرد در تفسیر تاریخی از قرآن کریم
گروه حوزه‌های علمیه ــ استاد دانشگاه تهران با تبیین رویکرد سه سطحی در تفسیر تاریخی از منظر خود گفت: باید به دانش بشری بها داده و از آن استفاده کنیم نه اینکه چون هر مسئله‌ای در دین مطرح شده باید از آن پلی برای امروز بزنیم زیرا متون مقدس تاریخی هستند.
به گزارش ایکنا؛ جعفر نکونام، استاد دانشگاه قم امروز در اولین سمینار دومین کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت در مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) گفت: گفت: سه رویکرد در تعارض سنت و مدرنیته وجود دارد و آنچه مبنای این کنفرانس است رویکرد تاویلی است؛ در رویکرد اول در تعارض علوم و فنون بشری با متن، مدعی این هستیم که متن مقدس کاملا با علوم مدرن بشری همساز است، ولی موارد متعارض را باید تاویل کنیم.
وی افزود: رویکرد دوم که متن‌گراست می‌گوید آنچه در تعارض میان علوم و فنون بشری با متن مقدس وجود دارد علوم باید به نفع متون و ایدئولوژی حذف شود تا خللی در سنت ایجاد نشود و رویکرد سوم اصلاحی است یعنی در تعارضات باید مفاهیم را به نفع علوم مدرن، سازگار کنیم و تلقی ما این باشد که فهم بشری در گذر تاریخ تکامل خواهد یافت.
نکونام عنوان کرد: آیا آنچه قرآن در ۱۴ قرن پیش می‌توانسته حلال مشکلات باشد آیا امروز هم می‌تواند؟ مثلا آیا امروز باید نظام خلیفه‌ای برپا کنیم و یا اینکه متناسب با دنیای کنونی مدل دیگری بنا نهیم.
وی با اشاره به تفسیر سه لایه‌ای خود گفت: معتقدم متن مقدس تاریخی و متناسب با شرائط زمان خودش هست و ما باید جوهر و گوهر دین را مورد توجه قرار دهیم و براساس آن، شرائط قومی و تاریخی را حذف و آن را در قالب مدرن بریزیم؛ یعنی مثلا وقتی در قرآن سخن از قوامیت مردان بر زنان است ناظر به این بوده که زنان به فحشا گرفتار شده بودند و به مردان گفته شد که مراقب آنان باشید و به معنای قوامیت مطلق مرد بر زن نیست.
نکونام تصریح کرد: اگر مقتضیات عوض شود و مردان به فساد بیفتند زنان باید قوام بر مردان باشند؛ در اینجا به مفهوم عقلی ارزشمندی دست می‌یابیم یعنی کسی که توانمندی دارد و می‌تواند اصلاح کند باید اصلاح کند لذا در شرائط جدید ممکن است زن توانمندتر باشد بنابراین نباید در همه موارد حق طلاق را برای مرد قرار دهیم. این رویکرد می‌تواند وضعیت فرهنگی ما را تقویت و دین‌گریزی را کاهش دهد.
استاد دانشگاه قم با اشاره به فرایند سه سطحی بیان کرد: در مرحله اول، متن آن طور که هست تحلیل می‌شود؛ در مرحله دوم شرائط قومی و تاریخی را الغاء و حذف می‌کنیم و مفهوم کلی و جهانی به دست می‌آید و در مرحله سوم نیز به شرائط خودمان می‌نگریم.
استاد دانشگاه تهران عنوان کرد: دین تاریخی همان متون مقدس است و در انتظارات از آن هم باید مقتضیات تاریخی را مدنظر گرفت لذا نمی‌تواند پاسخگوی سؤالات مستحدثه داشته باشد مثلا ما در مورد شبیه‌سازی آیه و روایت نداریم.
نکونام بیان کرد: در گذشته دین نقلی و عقلی بوده و امروز می‌تواند اصلاح شود و با مدرنیته و دانش جدید یکی شود؛ یعنی باید دین را علمی کنیم نه اینکه علم را دینی کنیم.
وی با بیان اینکه گوهر دین مطلق فهم از جهان بوده است و اگر ما آن را تقلیل داده‌ایم بحث دیگری است تصریح کرد: زبان دین هم زبانی عرفی است و وقتی می‌خواهیم معنای الفاظ را بفهمیم باید ببینیم مردم مخاطب قرآن از یک واژه چه می‌فهمیده‌اند؛ بنابراین برای فهم متون دینی نمی‌توانیم به علوم جدید و فلسفه مراجعه کنیم بلکه باید به عرب هزار و چهارصد سال قبل رجوع داشته باشیم.
نکونام اظهار کرد: مثلا در مورد سماوات سبع، نمی‌توان به علم کنونی رجوع کرد و باید به فهم آن دوره مراجعه کنیم که همان اجرام هفتگانه بوده است یا هاتف که در گذشته به معنای فرشته بوده است و امروز به معنای تلفن بنابراین اگر امروز سخن از هاتف شود باید تلفن در نظر بگیریم و به معنای امروزی آن توجه کنیم.
وی افزود: اگر دین را درست نفهمیم در تعارض با مدرنیته قرار می‌گیرد، بنابراین اگر دین را مطلق فهم بگیریم این تعارض حل خواهد شد. دلیل این مسئله آن است که بسیاری از تحولات روز و علوم ریشه در متون مقدس ندارد.
نکونام اظهار کرد: باید به دانش بشری بها داده و از آن استفاده کنیم؛ مثلا در گذشته برده‌داری وجود داشته است، ولی آیا امروز هم باید به سراغ برده‌داری برویم یا در گذشته زنان قدرت مدیریتی نداشته‌اند، ولی آیا امروز هم همین وضع حاکم است؟.
لازم به ذکر است که مواضع نکونام در مورد تاریخمندی قرآن توسط بسیاری از اندیشمندان رد و نقد شده است. از جمله اینکه نباید میان تاریخی بودن برخی از آیات قرآن با منحصر دانستن پیام آن به یک دوره و زمانه خلط شود.
یادآور می‌شود، این کنفرانس در دو نوبت صبح و عصر در مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) در حال برگزاری است.
انتهای پیام
