نیکی به والدین؛ ضامن سعادت دنیا و آخرت

به گزارش ایکنا از اصفهان، در آیه 83 سوره بقره آمده است: «وَ إِذْ أَخَذْنا ميثاقَ بَني‏ إِسْرائيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِي الْقُرْبي‏ وَ الْيَتامي‏ وَ الْمَساکينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَليلاً مِنْکُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ؛ و یاد کن هنگامى را که از بنى‌اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشاوند و یتیمان و درماندگان نیکى کنید و با مردم ـ چه مؤمنان و چه کافران ـ با خوش زبانى سخن بگویید و به نیکى معاشرت کنید و نماز را بر پا دارید و زکات بپردازید، ولى جز اندکى از شما، همه پشت کردید و روى برتافتید».

قرآن کتاب عهد الهی است

قرآن کتاب عهد الهی است و این عهد و میثاق را با شیوه‌های مختلف بیان داشته است؛ یکی از آن روش‎ها، توجه دادن به میثاق‌های گرفته شده از اقوام پیشین است. یکی از آنها میثاقی است که از بنی‌اسرائیل گرفته شده است. این میثاق با آن قوم بوده است؛ ولی از اموری است که می‌بایست آن را از اصول و قوانین ثابت ادیان الهی دانست؛ چرا که در همه آنها، این پیمان‌ها و دستورات به گونه‌ای وجود دارد. در این آیات، قرآن مجید یهود را سرزنش می‌کند که چرا این پیمان‌ها را شکستند و آنان را به سبب این نقض پیمان، به رسوایی در این جهان و کیفر شدید در جهان دیگر تهدید می‌کند. این آیه و آیه بعد ده دستور و پیمان را بیان می‌کند که ضامن سعادت دنیا و آخرت است و خدا از بنی‌اسرائیل و همه اهل ادیان، درباره این ده فرمان، پیمان گرفته است.
در این آیه به هشت میثاق اشاره شده است:
الف. تعهد به توحید و بندگی خداوند یگانه
ب. نیکی به پدر و مادر
ج. نیکی به خویشان
د. نیکی به تیمان (که شامل تادیب، حفظ حقوق، محبت و تعلیم آنان می‌شود)
ه. نیکی به مستمندان
و. نیکو سخن گفتن با مردم
ز. برپا داشتن نماز
ح. پرداخت زکات و کوتاهی نکردن در حق محرومان
دو میثاق دیگر نیز در آیه بعد مطرح شده است:
الف. نریختن خون یکدیگر
ب. بیرون نکردن یکدیگر از خانه‌ها و کاشانه‌ها

اتکا به قدرت الهی، منشا سربلندی ملت‌هاست

از دیدگاه قرآن مهمترین عامل برقراری و سربلندی ملت‌ها در صورتی است که خود را به بزرگترین نیروها و قدرت‌ها متکی سازند و در همه حال از او مدد بگیرند. آنان به قدرتی تکیه کنند که فنا و زوال در او راه ندارد و تنها در برابر او سر تعظیم فرود آورند. اگر چنین کنند از هیچ کس ترس و وحشتی نخواهند داشت و پیدا است که چنین مبدائی جز آفریدگار بزرگ نمی‌تواند باشد. آری، این تکیه‌گاه خداوند است (الا تعبدون الا الله).
در اهمیت احسان به والدین، همین بس که همراه توحید مطرح شده است. درباره چگونگی احسان به والدین، امام صادق(ع) در تفسیر این بخش از آیه می‌فرماید: «احسان، آن است که با آنان نکو همنشینی کنی؛ خواسته‌هایشان را برآوری، حتی قبل از آنکه از تو بخواهند، هرچند که بی‌نیاز باشند. آیا در کلام خداوند نشنیده‌ای که می‌فرماید: «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّي تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ...؛ هرگز به نیکى دست نمى‌یابید و از نیکان نمى‌شوید مگر اینکه از آنچه دوست مى‌دارید انفاق کنید». در گفته الهی است که: «... إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَريماً؛ اگر یکى از آن دو یا هر دو، در کنار تو به کهنسالى رسیدند به آنان کلمه‌اى ناخوشایند مگوى و با آنان پرخاشگرى مکن، و با ادب و احترام با آنان سخن بگوى».
این‌گونه به آنها بگو (دعا کن): «خداوند شما را ببخشاید.» که این گفتاری کریمانه با آنان است.
در آیه 24 سوره اسراء آمده است: «وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّياني‏ صَغيراً؛ و از سر مهربانى بال فروتنى را براى آن دو بگستر و بگو: پروردگارا، بر آنان رحمت آور، چنان که مرا در کودکى پروردند». و بال‌های تواضع خویش را از روی محبت و لطف در برابر آنان فرود آر و بگو: پروردگارا! آنان را مورد رحمت خویش قرار بده، چنان که مرا در کودکی مراقبت کردند».
چشمانت را بر آنها ندوز؛ مگر با رحمت و مهربانی و صدایت را در برابر آنان بلند نکن، و دستت را بالاتر از دست آنان قرار نده و جلوتر از آنان قدم برندار».
به همه مردم نمی‌توان احسان کرد، ولی با همه می‌توان خوب سخن گفت. «قول حسن» گفتاری است که باعث استحکام روابط اجتماعی و موجب رشد و پویایی شود، پس گفتاری که وهن، هتک حرمت، آزار، از بین رفتن آبرو، اختلاف و نزاع را به دنبال دارد و در قالب غیبت، دروغ، تهمت، استهزا، فحش، هتاکی و ... بیان می‌شود، گفتار خوب نیست و سبب گسستگی روابط اجتماعی می‌شود.
پیام‌ها
-ابتدا خویشان نیازمند، سپس دیگران (ذی القربی و الیتامی) البته بین خویشاوندان نیز اولویت‌ها محفوظ است ( أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلي‏ بِبَعْضٍ)
-برخورد خوب و گفتار نیکو، نه تنها با مسلمانان؛ بلکه با همه مردم لازم است (قولوا للناس حسنا)
-علاوه بر پرداخت زکات، احسان به مستمندان و ایتام نیز لازم است. در آیه، هم زکات آمده است و هم احسان به مساکین.
-نماز و رابطه با خداوند، از زکات و رابطه با فقیران جدا نیست (اقیموا الصلاه و آتوا الزکاه).
-نماز و زکات در ادیان دیگر نیز بوده است (اقیموا الصلاه و آتوا الزکاه)
-ادای حقوق، دارای مراتب و مراحلی است؛ اول حق خداوند، آنگاه والدین، سپس خویشاوندان، سپس یتیمان که کمبود محبت دارند و مساکین که کمبود مادی دارند (الا الله و بالوالدین احسانا و ذی القربی...).
انتهای پیام