استفاده حداقلی از قرآن و کمتوجهی به عقل؛ دو ویژگی معتقدان به نص‌گرایی در فقه
گروه حوزه‌های علمیه ــ مدرس سطح عالی حوزه علمیه گفت: استفاده حداقلی از قرآن و کمتوجهی به عقل همچنین ناکارآمدی از ویژگی‌های معتقدان به نص‌گرایی در فقه است.
به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی دری، مدرس سطح عالی حوزه علمیه امروز ۲۹ مردادماه در اختتامیه ششمین کارگاه مشق اجتهاد در قم که به چالش‌های فقه در دنیای معاصر اختصاص داشت با اشاره به چالش‌های قائلین به مکتب نص‌گرایی در مواجهه با احکام فقهی گفت: غالب فق‌های ما قائل به نص‌گرایی بوده و تلاش می‌کردند تا از طریق نصوص و با تحفظ به الفاظ آن، مسائل را حل کنند و این رویکرد قرن‌ها ادامه داشته است.
وی افزود: این چالشی است که امروز عیان شده در حالی که قرن‌هاست با آن مواجه بوده‌ایم؛ مثلا در بحث اینکه کافر کیست؟ ما کافر را به دو کافر حربی و ذمی تقسیم کرده‌ایم ولی براساس اعتقاد نص‌گرایان، تصور غلط این است که کافر حربی، کافری است که در جنگ با مسلمین است در حالی که کافر حربی کافری است که در ذمه مسلمین نباشند و به آنان جزیه ندهند.
وی افزود: اگر ما در کشوری باشیم که همه کافر هستند و ما آنان را نجس می‌دانیم چگونه می‌توانیم با آنان تعامل کرده و اسلام را تبلیغ کنیم؟ زیرا وقتی ما آنان را نجس بدانیم باب تعامل بسته است؛ همچنین در کتب روایی، بابی در مورد جواز غیبت و اهانت به کافر داریم که اگر بخواهیم مبتنی بر باور نص‌گرایی، چنین احکامی را اجرا کنیم چه وضعی ایجاد خواهد کرد؟
دری عنوان کرد: بر اساس باور نص‌گرایی در فقه، بابی به عنوان سرقت از کفار در برخی کتب روایی داریم؛ یعنی اگر با ادعای باطل و دروغ از کفار پولی بگیریم خمسش را بدهیم می‌توانیم در آن تصرف کنیم یا بحث به رقیت گرفتن کفار از دیگر این موارد است.
این محقق و استاد حوزه علمیه تصریح کرد: علامه طباطبایی طبق آیه «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا» (اسراء/۷۰) کرامت را به کرامت انسانی تفسیر کرده است، نه فقط کرامت مسلمین ولی برخی فتاوائی که داریم مخالف با کرامت انسانی است و قائلان به نص گرایی به این مسئله توجه ندارند.
وی با تاکید بر اینکه ناکارآمدی قائلان به نص‌گرایی در فقه مشهود است، بیان کرد: مثلا وقتی غالب فق‌ها ساخت مجسمه جاندار را حرام می‌دانند هر گونه راهی برای آموزش و ترویج این هنر بسته می‌شود و حتی می‌توان ساخت مجسمه بزرگان و مشاهیر و شهدا که در برخی میادین وجود دارد را هم زیر سؤال ببریم یا مسئله نشان دادن زن و شوهر در فیلم و بازی‌های نمایشی، مشکلاتی دارد که راه حل فقهی درستی ارائه نکرده‌ایم در این صورت پس چه راهی برای هنر‌های نمایشی وجود دارد؟.
دری بیان کرد: توجه نداشتن به شرائط عصر صدور از دیگر ویژگی‌های نص‌گرایان است؛ به عنوان مثال در بحث مجمسه‌سازی در برخی روایات، حرمت مجسمه‌سازی در آن دوره که بت‌پرستی رواج داشت تعلیل شده ولی امروز چنین شرائطی وجود ندارد و کسی مجسمه را تشبیه به خدا نمی‌کند یا در بحث تعدد زوجات پیامبر بعد از وفات خدیجه (س) این کار را کردند و امام علی (ع) هم در دوره حیات حضرت زهرا این کار را نکردند یعنی قیدی داشته‌اند.
دری با بیان اینکه رویکرد تعبدی در احکام غیرمناسکی از دیگر ویژگی‌های نص گرایان است بیان کرد: قائلان به این مسئله عمدتا راه حلی ندارند؛ مثلا در بحث بانکداری دریافت هر نوع سود را ربا می‌دانند در این صورت چرا بانک و یا فردی پولی را غرض بدهد و هیچ سودی هم دریافت نکند، یا اینکه هزینه‌های بانک از کجا تامین شود؟.
دری تصریح کرد: خیلی از مشکلات فقه به خاطر پیش‌فرض‌های کلامی است، زیرا خداوند در نماز و عباداتی مانند روزه ما را با تعبد امتحان کرده ولی آیا در مسائل سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و ... هم با رویکرد تعبدی صرف ما را آزمون کرده است که بخواهیم مقید به نص‌گرایی باشیم؟.
این استاد و محقق حوزه با بیان اینکه در تضاد میان مسائل دنیای معاصر و فقه اگرچه نباید برای هر مسئله‌ای توجیهی فقهی بیاوریم و کوتاه بیاییم تصریح کرد: ولی اینکه اگر حکمی مخالف حقوق بشر فعلی بود خوب است که یکبار دیگر به استنباط خودمان رجوع کنیم، شاید ما در این برداشت دچار اشتباه شده‌ایم.
استاد سطح عالی حوزه علمیه با بیان اینکه استفاده حداقلی از قرآن از دیگر ویژگی‌های نص‌گرایان است، تصریح کرد: علامه طباطبایی فرموده که فق‌ها می‌توانند فقیه شوند بدون اینکه رجوعی به قرآن داشته باشند؛ الان معامله‌ای که ما با قرآن می‌کنیم استدلال از باب تیمن و تبرک است و به قرآن اعتنا نداریم و روح قرآن را معتبر نمی‌شناسیم و این از آفات بزرگ نص گرایی در زمینه فقه است.
دری تصریح کرد: استفاده حداقلی از حکم عقل و احکام عقلائی از دیگر ویژگی‌های نص گرایان است؛ این گروه عقل را در استنباط هیچ وقت به رسمیت نمی‌شناسند مثلا دزدی از پیرو یکی دیگر از ادیان و یا کفار را به رسمیت می‌شناسند و از طرف دیگر دم از حجیت عقل هم می‌زنند در حالی که هیچ پایبندی به آن ندارند.
در این میزگرد، حجت‌الاسلام بنداری، دبیر جلسه نیز در توضیحاتی گفت: ۱۵ جلسه کارگاه مشق اجتهاد در شهر‌های مختلف در ایام تابستان برگزار شد و دستاورد‌های خوبی را شاهد بودیم.
وی افزود: محققان و شرکت کنندگان در کارگاه‌ها با انتخاب استاد راهنما سه ماه فرصت برای ارسال مقاله دارند تا آثارشان را برای ما بفرستند.
انتهای پیام
