میرشفیعی خوانساری: ترجمه‌های عامیانه شأن آیات را زیرسؤال می‌برد/ نقد منصفانه را می‌پذیرم
گروه ادب ــ یک مترجم قرآن با تأکید بر اینکه نقد منصفانه از ترجمه‌اش را می‌پذیرد، گفت: برخی از ترجمه‌های قرآن که به صورت عامیانه و امروزی انجام شده، شأن آیات را زیرسؤال می‌برند.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ در راستای بررسی ضرورت نقد ترجمه‌های قرآن، با حجت‌الاسلام والمسلین سید فضل‌الله میرشفیعی خوانساری، نویسنده و مترجم قرآن به گفت‌وگو نشسته‌ایم، این نویسنده و پژوهشگر حوزه دین و قرآن تاکنون آثاری چون «ریزش‌ها و رویش‌ها در مسیر دفاع از حریم ولایت»، «راه و رسم زندگی در بیان قرآن و روایات»، «آموزش نماز»، «محصل الکلام»، ترجمه «مفاتیح الجنان» و «نسخ و بداء» را به نگارش درآورده است. با مشروح این گفت‌وگو در زیر همراه شوید.
-ترجمه قرآن شما دارای چه ویژگی‌هایی است؟
من در این ترجمه، از تحصیلات حوزوی و تجربه‌های پژوهشی خودم طی چندین سال استفاده کرده‌ام و با مراجعه به کتاب‌های لغت و تفاسیر معتبر، توانستم ترجمه‌ای گویا و روان از قرآن کریم ارائه کنم. این ترجمه، ترجمه‌ای است که علاوه بر بیان معنای لغوی هر آیه، معنی و مفهوم تفسیری آن به شیوه‌ای خاص بیان می‌شود. بنای کار من بر ساده‌نویسی و پرهیز از کلمات و جملات غیرقابل فهم است تا برای عموم مردم مورد استفاده باشد و از این نظر سعی کردم، ترجمه‌ای گویا و روان ارائه کنم. اما با توجه به اینکه برخی کلمات قرآن نیازمند توضیحات بیشتری است، از این رو توضیحات بیشتر در پرانتز آمده که از این نظر ترجمه تفسیری محسوب می‌شود.
-ترجمه‌های قرآن را چطور ارزیابی می‌کنید، آیا با وجود بیش از 200 ترجمه به زبان فارسی از قرآن کریم، باز هم نیاز به ترجمه‌های جدیدتر وجود دارد؟
قرآن موضوعات مختلفی دارد و حدود 500 آیه از آیات آن مربوط به احکام شرعی مانند مانند نماز، روزه، حج، خمس، زکات، غسل، وضو، تیمم، احکام بانوان، ارث، دیه، قصاص، شهادات، معاملات، ازدواج، طلاق، جهاد و… است که ترجمه و توضیح این آیات نیاز به تسلط بر مباحث علم فقه و اصول دارد، من در ترجمه و توضیح این آیات، از تحصیلات سی و چند ساله حوزوی خود بهره گرفته‌ام. اینکه یک فرد تصور کند با دانستن زبان عربی می‌تواند قرآن را ترجمه کند، این موضوع کفایت نمی‌کند و باید علمی در فقه، اصول و سایر علوم مربوط به قرآن داشته باشد و بتواند آنها را به درستی معنی کند و مراجعه صحیحی به آیات و روایات دیگر داشته باشد. به همین دلیل ترجمه کار پیچیده‌ای است و با وجود اینکه همه آنها را بررسی نکرده‌ام، اما به تعدادی از آنها مراجعه کرده‌ام که فکر می‌کنم برخی از آنها برای عموم قابل فهم نیست، در حالی که ترجمه باید به گونه‌ای انجام شود که افرادی با سواد اندک نیز بتوانند به مفاهیم قرآن دسترسی داشته باشند.
برخی از ترجمه‌ها تخصصی است و فقط افراد باسواد می‌توانند از آن بهره‌مند شوند، اما روش من برای عموم مردم بوده است و ترجمه‌ام نیز تفسیری است و در ترجمه اصل آیات دخل و تصرفی نداشته‌ام و با وجود توضیحات اضافی در پرانتز، مخاطب سردرگم نمی‌شود. از این رو احساس نیاز کردم که ترجمه‌ای از قرآن ارائه دهم و ادعا می‌کنم که بهترین ترجمه را انجام داده‌ام.
-آیا با این توصیفات باز هم نیاز به ترجمه جدید از قرآن داریم؟
کسانی که وارد حوزه ترجمه قرآن می‌شوند، اگر علم و تخصص خوبی دارند، ورود آنها می‌تواند سازنده و مؤثر باشد و می‌تواند ترجمه بهتری ارائه دهند؛ یعنی بستگی به این دارد که فرد احساس کند که می تواند کار جدیدی ارائه دهد، از سوی دیگر جلوی پیشرفت علم را نمی‌توان گرفت و باید ترجمه‌های جدیدتر ارائه شود تا مخاطبان براساس نیاز خود بتوانند از آنها بهره‌مند شوند.
-برخی از منتقدان عنوان می‌کنند که ترجمه‌هایی از قرآن با عنوان ترجمه امروزی و ساده ارائه می‌شود، که شأن قرآن را زیر سؤال می‌برد، آیا شما هم با این نظر موافقید؟
ترجمه ساده و روان نباید به معنی عامیانه تلقی شود و یا به صورت عامیانه ترجمه شود. ترجمه باید براساس مفهوم آیه باشد و اگر به صورت عامیانه و روزنامه‌ای ترجمه شود، به نظر می‌رسد شأن آیه زیر سوال می‌رود؛ چرا که یک جمله را می‌توان به شکل‌های مختلف بیان کرد، اما مهم مفهوم آن است که باید همراه و ادب و احترام و شأن آیات باشد.
-چقدر به نقد ترجمه‌های قرآن اعتقاد دارید و آن را سازنده می‌دانید؟
نقد در هر موضوعی می‌تواند سازنده باشد، اما دارای شروطی است که منتقد و کسی که نقد می‌شود باید آن را رعایت کند، یکی از این شروط، رعایت انصاف و انجام نقد مستند و مستدل است و اینکه ناقد قصد اصلاح داشته باشد و اثر را نقد کند نه صاحب اثر را.
-در پی این بودید که ترجمه‌تان نقد شود؟
خوشحال می‌شوم که کسی نقد مستند و منصفانه از ترجمه‌ام ارائه کند، اما بدون دلیل معنی ندارد و اگر بخواهم به نقدها پاسخ دهم نیز باید همراه با دلیل و سند باشد، این دلیل می‌تواند از علم لغت یا روایات و یا تفاسیر ارائه شود. این نقد سازنده است و اگر نقد صحیح انجام شود، در چاپ‌های بعدی آن را اصلاح خواهد کرد. همچنین به نظر می‌رسد نقد ترجمه قرآن کمتر جریان دارد و کسی مجری این گونه برنامه‌ها نیست، در حالی که باید رواج بیشتری داشته باشد، تا شاهد تکامل ترجمه‌ها باشیم.
انتهای پیام
