تداوم هنر نقالی و پرده‌خوانی، شرط احیای هنرهای سنتی و اسلامی

به گزارش ایکنا؛ جشنواره نقالی و پرده‌خوانی «غدیر»(نقالان علوی) سومین سال متوالی است که به بهانه هفته ولایت و در فاصله زمانی اعیاد قربان تا غدیر به ابتکار مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری در حال برگزاری است. جشنواره‌ای که به وقوع رویدادی نمایشی منجر شده است که در این سالهای اخیر به واسطه هجوم رسانه و تنوع در مظاهر فرهنگی و هنری علیرغم جذابیت و شکوهی و اصالتی که دارد، در حال رنگ باختن و به دست فراموشی سپردن است.

منظور از این مظهر فرهنگ و هنری اصیل ایرانی، هنر نقالی و پرده‌خوانی که از دیرباز به نقل برخی از روایات اساطیری منبعث از شاهنامه حکیم فردوسی می‌پرداخت و یا در کنار نقل برخی قصص قرآنی آن هم با جلوه‌های تصویری و تصویر شدن چهره افراد نمایشی بر روی پرده که از جمله ابزار و وسایل مورد نیاز پرده خوان است، بیشتر تمرکزش معطوف به نقل واقعه کربلا و قیام حضرت سیدالشهداء(ع) در عاشورا بوده است.

صرفنظر از وجوه نمایشی و متن نمایشی به کار رفته از سوی نمایشگر که به رویدادی کُنش‌مند و نمایشی در جریان یک مجلس نقل منتهی می‌شود باید به دو میراث هنری و معنوی دیگر از رهگذر اجرای یک مجلس نقالی و پرده‌خوانی اشاره کرد که روشن ماندن مجالس نقل و تداوم آنها ضامن بقای چنین میراث‌هایی است.

از جمله این میراث‌ها که در زمره هنرهای تجسمی اما در خدمت اجرای یک اثر نمایشی سنتی قرار می‌گیرد، نقاشی قهوه‌خانه‌ای است، طرحی از یک واقعه تاریخی و یا مجموعه وقایع که بر روی یک پرده پارچه ای معمولاً از جنس کرباس از سوی هنرمند نقاش موسوم به نقاش قهوه‌خانه‌ای ترسیم می‌شود و هنرمند پرده‌خوان با استناد به آن برای تقریب ذهن بیشتر بر شور و هیجان اجرای نقالی خود،می‌افزاید.

متأسفانه با افول هنر نقالی و پرده‌خوانی، عرصه تولید آثار تجسمی که به خدمت این هنر درآمده نیز دچار اُفت شدیدی شده تا جایی که هنر نقاشی قهوه‌خانه‌ای نیز تبدیل به هنری موزه‌ای که تنها باید هر از چند گاهی با نمونه‌های متقدم و چشمگیر آنها حاصل دسترنج نقاشان قهار قهوه‌خانه که در برخی اماکن نگهداری می‌شوند، مواجه شویم.

نقاشی قهوه‌خانه‌ای چرخه هنری مجلس نقالی و پرده‌خوانی را تکامل می بخشد، هنرمند نقال و پرده‌خوان با آوایی منحصر به فرد و برخی اوقات دستگاه‌خوانی، به حرکاتی نمادین و نمایشی می پردازد و با رجوع به پرده نقاشی قهوه‌خانه روایت خود را نقل می‌کند؛ چنین رویکردی در یک به اصطلاح بسته فرهنگی، مجموعه‌ای کم‌نظیر از مظاهر هنر موسیقی، نمایش و تجسمی را در پیشگاه مخاطب قرار می‌دهد، هرچند که  شاید دیگر نتوان به دلیل کم‌خردی و بی‌توجهی در مقطعی از زمان در حوزه هنر به این مظهر فرهنگی، آثاری با کمیت و کیفیت آثار هنرمندان نقاشی قهوه‌خانه‌ای پدید آورد.

از دیگر مظاهر  منحصر به فرد که در خدمت اجرای یک هنرمند نقال و پرده‌خوان درآمده و آن را از سایر گونه‌های نمایشی متمایز می‌سازد، مجهز بودن هنرمند نقال به یک چوبدست است که به آن مِطراق خطاب می‌شود اما این چوبدست تعلیمی که معین هنرمند نقال در هر چه باکیفیت برگزار شدن مجلس نقل است در عرصه هنر آئینی و دینی «مَنتشا» خوانده می‌شود.

هنرمند نقال و چیره دست با استفاده از این چوبدست که برگرفته و تجسمی از آیه شریفه«تُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ» است نکات تعلیمی و اخلاقی روایت خود را به مخاطب به احسن وجه منتقل خواهد کرد، چوبدستی که در اختیار گرفتنش نشان از طی مدارج ارشادی و تخصصی در امر نقالی را دارد و لذا نقالان و پرده‌خوانان جوانتر(بچه مُرشد) اجازه به دست گرفتن آن را ندارند.

به این دلیل است که هنرمند پیشکسوت عرصه نقالی و پرده‌خوانی را مُرشد خطاب می‌کنند چرا که پس از سالها تمرین و ممارست در این عرصه هنری به چنان مدارجی نائل آمده است و توانسته اصطلاحاً 40 مرحله سلوک معنوی را پشت سر بگذارد تا بتواند نسبت به مخاطبان و مریدان خود با استفاده از ابزاری که در اختیار دارد، با نقل روایاتی قرآنی، دینی و اساطیری که همگی آنها آموزنده و جنبه ارشادی دارند، آنها را به رشد و قوام‌یافتگی در مسیر زندگی ترغیب نماید.

به طور قطع اشتغال برخی از هنرمندان به هنرهایی همچون نقاشی قهوه‌خانه و یا ساخت چوبدست «مَنتشا» که در آن هم ظرافت‌های هنر منبت‌کاری را می‌توان یافت منوط به احیا و استمرار سنت نمایشی و اصیل نقالی و پرده‌خوانی است و این مهم باید مسئولان را مجاب سازد تا بیش از  پیش نسبت به این میراث معنوی و هنری و تکریم آن اهتمام داشته باشند.

یادآور می شود، اختتامیه سومین جشنواره سراسری نقالی و پرده خوانی «غدیر»(نقالان علوی) عصر امروز سه‌شنبه 6 شهریور در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار خواهد شد.

به قلم امیرسجاد دبیریان

انتهای پیام