وقتی پیر عَلَم دستور شاه را منحل کرد

به گزارش ایکنا از مازندران  عَلَم در عزاداري حسيني از ابزارهايي است كه در هيئت‌ها و دسته‌هاي مذهبي به كار گرفته و از نشانه‌هاي گروه‌هاي عزادار محسوب مي‌شود. 

علَم در حقيقت به عنوان سمبلي براي تداعي كردن واقعه كربلا طراحي شده است نشانه‌هايي مانند دست بريده يا شاخه‌هاي نخل, ابزارآلات جنگ مانند سپر و شمشير و يا تزيين يك چوب بلند با پارچه‌هاي سبز و قرمز و نصب ابزار آلات جنگي و ... از علَم هاي اصيل محسوب می‌شود.

اين سنت در عصر قاجار در اثر ارتباط با كشورهاي اروپايي و تأثير پذيري از آداب و سنت‌هاي مسيحيان دستخوش برخي انحرافات قرار گرفته است. اضافه كردن مجسمه‌هاي بي‌معنا، تزيين با طلا و نقره و ... از مهمترين تحريفات اين سنت است كه گاهي عزاداران و عزاداري را از محتوا و اصل اقامه شعاير ديني باز مي‌دارد.

پیرعلم یکی از علم‌های شهرستان بابل است که از شهرت و قدمت بالایی برخوردار است و هر ساله در ایام عاشورا و تاسوعا عزادارن زیادی در این مکان عرض سلام و ارادت دارند.

علی جهانیان، کارشناس هنرهای سنتی میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بابل در گفت‌وگو با ایکنا از مازندران اظهار کرد: در گذشته علم‌ها را با دست می‌ساختند و تعداد آنها انگشت‌شمار بود و تکیه پیرعلم از دوران قاجار و پیش از آن از دوره زندیه وجود داشت و بسیار مورد توجه مردم متدین بابل و حومه بود.

وی با بیان اینکه در گذشته کمتر از پنج علم در شهرستان بابل وجود داشت، افزود: علم مربوط به منطقه مرادبیک بابل معروفترین علم بود و اغلب هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری در پای آن علم قربانی می‌کردند.

جهانیان با بیان اینکه نام اماکن و روستاهای مازندران با ویژگی‌های آن محله تناسب دارد، تصریح کرد: محله پیرعلم به خاطر وجود علم کهنه و قدیمی به این نام نامیده شد.

وی افزود: در زمان پهلوی برخی از تکایا و حسینیه‌ها جهت تعریض خیابان‌ها تخریب شد و از بین رفت که نمونه آن بقعه چهار شهید بود که امروز آن مکان به چهار راه شهدا معروف شده است.

 وقتی پیر علم  دستور شاه را منحل کرد

این کارشناس موزه بابل اظهار کرد: تکیه پیرعلم در مسیر شاهراه اصلی قرار داشت و وقتی از سوی شاه پهلوی در سال 1307 دستور تخریب پیرعلم صادر شد کسی جسارت تخریب این تکیه را نداشت سرانجام یکی از پاسبانان آن دوره، کلنگ برمی‌دارد تا این مکان را تخریب کند پس از حرکت به سمت علم زمینگیر شد و مثل انسانی که درجا سکته کند، جان به جان آفرین تسلیم کرد. 

وی افزود: تکیه پیرعلم از محبوبیت برخوردار بود و با مرگ پاسبانی که قصد تخریب پیرعلم را داشت این علم در نزد مردم قرب و منزلت بیشتری پیدا کرد و اکنون اکثر دسته‌روی‌های بابل و دیگر شهرها  بعد از سلام به امام زاده قاسم(ع) به پیرعلم می‌آیند و اظهار ارادت می‌کنند.

وجود 1000 قفل آویزان به پیرعلم 

جهانیان با بیان اینکه اصل پیر علَم به صورت یک تیغه بوده و  حدود 1000 قفل به بدنه آن آویزان بود، گفت:  همه وزن این علم به خاطر همین قفل‌های آویزان بود.

وی افزود: جنس علم از برنج است و چیزی الحاقی نداشت  ار تفاع آن 80 سانت  به طول دو متر بود.

این کارشناس مجرب موزه بابل با بیان اینکه در گذشته دور نمادهایی در شهر بابل بود که امروز پیرعلم جایگزین آن شد، عنوان کرد: در قدیم برای عزاداری سیدالشهدا(ع) و حضرت ابوالفضل عباس(ع) از نفار استفاده می‌کردند و معتقد بودند حضرت ابوالفضل برای دیده‌بانی از بلندی استفاده می‌کرد  و بعدها چون حضرت ابوالفضل سقای کربلا بود به سقاتفار  نامگذاری شد.

وی ادامه داد: تکیه پیرعلم چندین بار بازسازی شد و قبیله بیکی‌ها که از تجار منطقه بودند و محله‌شان به نام مرادبیک شهرت داشت بیشترین نقش را در ساخت ساز تکیه پیرعلم شتند.

ادای سلام و اردات به پیرعلم

جهانیان گفت: سال‌ها است پیرعلم مکانی برای سوگواری مردم و محلی برای ادای تذورات است و در روز عاشورا صفوف دسته‌های عزاداری از محلات مختلف وقتی به پیرعلم می‎‌رسند همه به داخل پیرعلم می‌روند و سلام داده  و پس از ادای احترام خارج می‌شوند.

این کارشناس با بیان اینکه جدا از حرمت پیرعلم، وقتی زمینی هر ساله محل رجوع هزاران عزادار حسین و عاشقان سیدالشهدا و یارانش است و در آن مکان نوحه‌خوانی و سینه زنی می‌شود بی‌گمان آن مکان متبرک خواهد شد.

وی در پاسخ به اینکه چرا اقلام میراثی تکیه پیرعلم در موزه قرار نمی‌گیرد، ادامه داد: امروزه همه تکایا خود اتاق مخصوصی برای قرار دادن اشیای قدیمی دارند و در روزهای تاسوعا و عاشورا در معرض نمایش قرار می‌دهند.

غفلت از سبک معماری مازندرانی در ساخت حسینیه‌ها و تکایا

  جهانیان  با انتقاد از نحوه بازسازی برخی از حسینیه‌ها و تکایا و فاصله گرفتن از سبک معماری مازندرانی، اظهار کرد: معتقدم تا دوره قاجار و پهلوی اماکن مذهبی در مازندارن با معماری مازندارنی ساخته می‌شد ولی این سالها شاهدیم که سبک معماری اماکن مذهبی در استان به سبک شهرهای مذهبی همچون قم و مشهد سوق یافته است و سبک ساخت و ساز مازندرانی‌ها به فراموشی سپرده شده است.

وی افزود: در سال گذشته افتخار داشتم که یک سقانفار به سبک قاجار و مازندران در قراخیل قائمشهر احداث کنم تا معرف سبک مازندرانی باشد.

به گزارش ایکنا آیین سنتی مذهبی علَم گردانی در اغلب روستاهای مازندران تا روز دهم محرم ادامه دارد. عزاداران هیئت با لباس‌های مشکی و شال‌های سبز در این آیین شرکت می‌کنند و علم عاشورا را به عنوان نماد رشادت علمدار کربلا در روز اول محرم آذین کرده و تا دهم محرم در پای علم سینه ‌زنی می‌کنند.

گزارش از علی پاداشی

انتهای خبر