دانشنامه «فقه و اصول»؛ بابی در توجه شیعه به استنادات قرآنی

حجت الاسلام والمسلمین علی خراسانی، مدیر گروه دایرةالمعارف قرآن مرکز فرهنگ و معارف قرآن در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره دانشنامه قرآنی «فقه و اصول» گفت: در راستای تدوین دانشنامه‌های قرآنی و ارائه دانشنامه‌های برگرفته از دایرةالمعارف قرآن کریم، یکی از دانشنامه‌ها که چاپ و ارائه شده، مجموعه دانشنامه قرآنی «فقه و اصول» است که با ارائه این اثر، مشخص می‌شود که در موضوعات مختلف فقهی شیعه، همانند دیگر مذاهب فقهی اسلامی برای استناد به مباحث و موضوعات به آیات فراوانی از قرآن کریم استناد کرده است.

وی افزود: با توجه به اینکه یکی از شبهاتی که گاهی مطرح می‌شود این است که «شیعه در مباحث فقهی کمتر به آیات قرآن توجه کرده و متکی به روایات ائمه اهل بیت(ع) است» که با ارائه این کار جلد اول دانشنامه قرآنی «فقه و اصول» در موضوعات مختلف، میزان استناد شیعه به مباحث قرآنی و آیات قرآن روشن می‌شود، گرچه استناد اهل سنت به آیات ذیل مقالات نیز گزارش و ارائه شده است.

خراسانی ادامه داد: ما در راستای سرعت دستیابی به اطلاعات قرآنی و اهمیت مباحث فقه و اصول، رشته‌هایی نیز در حوزه و دانشگاه برای این موضوع است، بر آن شدیم، که با توجه پانزده جلدی که از دایرة المعارف قرآن منتشر شده، بتوانیم دانشنامه قرآنی «فقه و اصول» را نیز ارائه دهیم که جلد نخست از موضوع «آبستنی» تا «تیمم» ارائه شده است.

وی تصریح کرد: این جلد به صورت رحلی است و از سوی نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده و حاوی حرف «آ»، «الف»، «ب»، «پ» و «ت» است که براساس استانداردهای دایرةالمعارفی تدوین و نگاشته می‌شود.

خراسانی در ادامه به اهم موضوعات در جلد نخست دانشنامه «فقه و اصول» اشاره کرد و گفت: آتش بس، آشامیدنی‌ها، آشتی، آیات الاحکام، اجاره، اجتهاد، اجماع، اعزار، اذان، ارتداد، ارث، ازدواج، استحباب، اسراف، اضطرار، افترا، امر به معروف و نهی از منکر، اهل کتاب، بارداری، بلوغ، بیعت، تبرئه، تبرک، تجارت، توسل، تهجد و تیمم از مهمترین مدخل‌های این دانشنامه است.

وی عنوان کرد: مجموع مدخل‌های ارائه شده در جلد نخست بیش از 100 مدخل و مقاله است و ارجاع‌دهی به داخل و خارج موضوعی داده شده و از منابع دست اول در مقالات استفاده شده است، به همین دلیل محقق را از مراجعه به منابع فرعی بی‌نیاز می‌کند. البته آنچنان که در مقدمه آمده، الزاماً همه مباحث ارائه شده فقهی نیست، به این دلیل که می‌خواستیم نگاه قرآن را در موضوعات فقهی بررسی کنیم. به ویژه مسائلی که در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر و یا ازدواج مطرح است، مباحث غیرفقهی است و قرآن به آن نظر دارد، اما به دلیل انعکاس نظرات قرآنی در این دانشنامه است، هر چند نگاه فقهی نیز به آنها شده است.

خراسانی ادامه داد: جلد نخست دانشنامه «فقه و اصول» متناسب و هماهنگ با دایرةالمعارف قرآن شکل گرفته و امیدواریم جلدهای بعدی این دانشنامه زودتر به سرانجام برسند و ارائه شوند. ما مباحث فقهی را در چهار جلد رحلی ارائه خواهیم کرد، جلد نخست در 735 صفحه به کوشش سیدرضا هاشمی، علی خراسانی، محمد اکبری کارمزدی و علی مدبر اسلامی منتشر شده و جلد دوم نیز به زودی ارائه می‌شود.

وی یادآور شد: در دانشنامه تخصصی «فقه و اصول» که مخاطبان خاصی دارد، می‌تواند به دانشجویان و حوزویان این رشته کمک کند. گرچه عموم اهل فضل و دانش نیز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.
مدیر گروه دایرةالمعارف قرآن مرکز فرهنگ و معارف قرآن در پاسخ به سؤالی درباره اهتمام این گروه به نقد علمی آثار منتشر شده، گفت: همواره از مخاطبان خواسته‌ایم که اگر ملاحظه و نقدی نسبت به مقالات دانشنامه‌ها و سایر آثار دارند، اعلام کنند و ما نیز از این موضوع استقبال می‌کنیم، ما نیز برای اینکه بتوانیم کارمان را تکمیل کنیم، مقالات را به پژوهشگران خارج از مرکز که علقه‌ای نسبت به کارهای ما ندارند، ارائه می‌دهیم؛ چرا که ممکن است همین علقه‌ها مانع نقد صحیح شود و ضعف‌ها نیز دیده نشود. از این رو اگر نقدی باشد، استقبال می‌کنیم.

وی گفت: در مباحث فقهی مستند و منبع، عقل، کتاب و یا سنت است و در اینجا بخشی که مربوط به کتاب قرآن است برعهده داشتیم، به عنوان مثال در موضوع امر به معروف و نهی از منکر، مستندات قرآنی این بحث فقهی را ارائه دادیم و مخاطبانی که در حوزه فقه و اصول کار می‌کنند و تعداد آنها بسیار زیاد است و در حوزه‌های علمیه نیز مهم‌ترین رشته محسوب می‌شود، در حوزه یک ضرورت است و مخاطب را با مجموعه آیاتی که می‌تواند محل استناد باشد، آشنا کند و این خلأ را برطرف کند و شبهاتی که در این زمینه وجود دارد را نیز رفع کند و بابی به آیات قرآن و توجه شیعه به استنادات قرآنی گشوده شود.

انتهای پیام