روایت زندگی دیپلمات قاری قرآن+تلاوت/ از مکتبخانه بی‌بی نمازی تا سفر به غرب آفریقا

به گزارش ایکنا؛ سیدحسن عصمتی بایگی (متولد ۱۳۴۶، تربت حیدریه)، قاری قرآن و قرآن‌پژوه ایرانی، مسلط به زبان عربی و فرانسوی است. وی به مدت چهار سال (۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰) رایزن فرهنگی ایران در تونس بود و اکنون مأموریتش در سنگال به عنوان رایزن فرهنگی ایران در این کشور پایان یافته و قرار است به وطن بازگردد.

عصمتی در جریان انقلاب کرامت (ثورة‌الکرامة، نامی که مردم تونس به انقلابشان دادند)، از نزدیک شاهد این موج عظیم قیام مردمی در این کشور بود. وی دلیل اصلی انقلاب مردمی تونس را دو مورد می‌داند: «اراده الهی و خفقان و ظلم اجتماعی موجود در تونس» و معتقد است «این انقلاب در هر جایی تصور می‌شد به غیر از تونس، زیرا تونس کشوری به شدت پلیسی بود و حکومت بن علی هر صدایی را در نطفه خفه می‌کرد و هیچ کس حتی خود فرانسوی‌ها، که تونس حیاط خلوتشان است، وقوع چنین اتفاقی را در خواب هم نمی‌دیدند.»

ایده‌پرداز دیپلماسی قرآنی
این دیپلمات فرهنگی در شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی با سخنرانی درباره موضوع «قرآن، جهانی‌ شدن و هویت مجازی» برای نخستین‌ بار مسائل جدیدی را در این حوزه مطرح کرد. او همچنین برای نخستین‌ بار اصطلاح «دیپلماسی قرآنی» را در نشست بین‌المللی «وحدت اسلامی، ضرورت‌ها و چشم‌اندازهای آن» که در اردیبهشت 1391 در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد مطرح کرد. «الدبلوماسیة القرآنیة صراط إلی وحدة الأمة الإسلامیة: دیپلماسی قرآنی، راهی به سوی وحدت امت اسلام.» عنوان مقاله سیدحسن عصمتی در این همایش بود که به زبان عربی ارائه شد. در این مقاله به قرائت قرآن به عنوان نخستین استراتژی پیامبر(ص) در تحقق وحدت اسلامی اشاره شده است.

وی از مؤلفان کتاب «تصوف در شمال آفریقا» است که مؤسسه بین‌المللی «الهدی» برای نخستین‌ بار آن را در بیست‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عرضه کرد.

هم‌اکنون مأموریت سیدحسن عصمتی به عنوان رایزن فرهنگی ایران در سنگال پایان یافته است و او طی روزهای آینده به وطن بازمی‌گردد؛ برای آشنایی بیشتر با این فعال فرهنگی و قاری قرآن با وی به گفت‌و‌گو نشستیم، این گفت‌و‌گو در دو بخش تقدیم می‌شود. عصمتی در بخش اول به سال‌های نخستین زندگی‌اش و چگونگی انتخابش به عنوان رایزن فرهنگی ایران در تونس و سنگال پرداخت و ضمن معرفی خود اظهار کرد: سیدحسن عصمتی متولد 1346 در تربت حیدریه هستم. پدرم کارگری بی‌سواد اما بامعرفت بود که چند سال پیش درگذشت. در کودکی در روستای «بایگ» از توابع شهرستان تربت حیدریه در خانواده‌ای مذهبی بزرگ شدم و مادربزرگم که به او «ننه جان» می‌گفتیم، در گوشم آیة‌الکرسی زمزمه می‌کرد که بسیار بر من تأثیر گذاشت. همچنین مکتبخانه‌ای به نام «بی بی نمازی» در تربت حیدریه بود که یک پیرزن و پیرمرد آن را اداره می‌کردند و این مکتبخانه در واقع پایه و مقدمه آشنایی من با الفاظ قرآن بود و بیشتر در تابستان فعالیت داشت.

بهره‌مندی از محضر شاگرد عبدالباسط
وی افزود: در دبستان «عسگری»، مدرسه راهنمایی «تمدن»، دبیرستان «سیدقطب» و «شهید چمران» سال‌های درسی را پشت سر گذاشتم و از اواخر دوران راهنمایی به قرائت قرآن علاقه‌مند شدم و در این مسیر بیشتر به شکل شخصی گام برداشتم و از محضر مرحوم «محمدعلی اوحدی» از قاریان برجسته ایران، که گفته می‌شد از شاگردان استاد عبدالباسط و شیخ مصطفی اسماعیل بود، بهره‌مند شدم.

عصمتی تصریح کرد: از اواخر دوره راهنمایی کاملاً با قرائت قرآن مأنوس شدم. در آن روزها پس از نماز مغرب و عشاء جلساتی را با گروهی از دوستان و قرآنیان آن زمان از جمله «محمد جواد کاشفی»، که از قاریان بنام هستند، در مسجد جامع «صاحب‌الزمان» (معروف به مسجد گودی) تربت حیدریه تشکیل می‌دادیم و قرائت قرآن و نغمات را به شکل سنتی تمرین می‌کردیم و قاریان حاضر قطعات و فرازهایی از قاریان مشهور مصر را تقلید کرده و به تلاوت می‌پرداختند.

این قاری قرآن ایرانی ادامه داد: این جلسات بسیار پربار بود و نخستین جلسات قرآن، که به صورت سنتی برای جوانان در تربت حیدریه شکل گرفت، محسوب می‌شد. من نیز از همان زمان هم به قرائت قرآن می‌پرداختم و هم معانی و مفاهیم آیات برایم مهم بود و سعی داشتم این دو را در کنار یکدیگر یاد بگیرم. حتی در آن جلسات مفاهیم را برای دوستان حاضر توضیح می‌دادم که خیلی اثرگذار بود.

این دیپلمات فرهنگی درباره تحصیلات دانشگاهی خود اظهار کرد: در سال 1364 در دانشگاه امام صادق(ع) پذیرفته شدم و در سال 1379 در مقطع فوق لیسانس الهیات و ارشاد اسلامی از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شدم. در رشته دکتری علوم قرآن و حدیث نیز قبول شدم و تا مرحله دفاع پایان‌نامه هم پیش رفتم، اما به خاطر مأموریت‌های خارج از کشور تاکنون نتوانسته‌ام تحصیلاتم در این مقطع را به پایان برسانم. موضوع پایان‌نامه‌ام «جریان‌های فهم معاصر قرآن در تونس با تأکید بر تقریب مذاهب اسلامی» است.

فعالیت در مجمع تقریب
سیدحسن عصمتی، که در مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی فعالیت داشته است، در این باره گفت: در سال 1371 به عنوان کارشناس امور بین‌الملل وارد مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی شدم و با مرحوم آیت‌الله محمد واعظ‌‌زاده خراسانی (نخستین دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی) همکاری داشتم و 10 سال این همکاری ادامه داشت و طی این 10 سال بیشتر سفرهایم به کشورهای آفریقایی به ویژه سنگال بود. در مجمع جهانی تقریب با ایده تقریب مذاهب اسلامی و اهمیت نگاه قرآن به وحدت اسلامی بیشتر و ملموس‌تر آشنا شدم و تاکنون نیز این ایده یکی از اهداف مهم من در حوزه بین‌الملل بوده است و اعتقاد دارم هیچ ایده‌ای مانند این نمی‌تواند در حوزه جهان اسلام به ما کمک کرده و برنامه‌هایمان را پیش ببرد.

عصمتی با اشاره به اینکه ایکنا هم در زمینه تقریب مذاهب عمل کرده و فعال است گفت: پس از تشکیل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، به این سازمان منتقل شدم و نخستین مأموریت من در مقام رایزن فرهنگی ایران در خارج از کشور در تونس بود که از سال 1386 تا 1390 در این کشور مشغول فعالیت بودم و پیش از انقلاب «کرامت و آزادی» تونس در این کشور بودم و این انقلاب را از نزدیک دیدم.

وی ادامه داد: در سال 1394 به سنگال اعزام شدم و اکنون مأموریتم پایان یافته و طی روزهای آینده به کشور بازمی‌گردم. تونس در شمال آفریقا و از کشورهای فرانسوی‌زبان (فرانسه زبان رسمی است) و سنگال در غرب آفریقا و فرانسوی‌زبان است، اما این دو تفاوت‌هایی دارند؛ تونس آفریقای سفید و زبان رسم آن‌ها عربی و زبان دوم فرانسوی اما سنگال آفریقای سیاه و زبان رسمی فرانسوی و بعد عربی است. عربی در سنگال زبان اساتید، رهبران دینی و شیوخ است و شیخ «احمدو بامبا»، رهبر طریقه مریدیه، اشعاری عربی درباره قرآن و مسائل معنوی اسلام دارد.

افتخار جانبازی
عصمتی، که از جانبازان دفاع مقدس است، در این باره گفت: خدا را شکر می‌کنم که به عنوان رزمنده در فضایی با ریشه‌های قرآنی در جبهه حضور یافتم. در آن زمان در جمع رزمنده‌ها قرآن خوانده و اذان می‌گفتم و این از خاطرات فراموش‌نشدنی‌ام است.

نویسنده کتاب «تصوف در شمال آفریقا» تأکید کرد: از زمانی که در مقام رایزن فرهنگی ایران در سنگال حضور یافتم، فعالیت‌های قرآنی را در اولویت قرار دادم. دلیل انتخاب من به عنوان رایزن فرهنگی ایران در سنگال همین روحیه قرآنی‌ام بود و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با توجه به شناختی که از سنگال به عنوان يک جامعه قرآنی داشت، مرا برای این مأموریت انتخاب کرد.

سیدحسن عصمتی در پایان بخش نخست این گفت‌و‌گو بیان کرد: می‌توانم بگویم که از سه سال گذشته تاکنون که به عنوان رایزن فرهنگی در سنگال فعالیت داشتم، تصویر انقلاب و ایران در ذهن جامعه و مردم سنگال مثبت‌تر از گذشته شده؛ این در حالی است که در سنگال رقبای جدی داریم و سفارت اسرائیل در این کشور دایر است و فرانسه، آمریکا و عربستان از هم‌پیمانان استراتژیک سنگال هستند، اما این کشور کشوری مسلمان است و 98 درصد از جمعیت 14 میلیونی آن مسلمان و مالکی‌مذهب هستند.

بخش دوم گفت‌و‌گو درباره ویژگی‌ها و فرهنگ مسلمانان سنگال و جایگاه قرآن در بین شهروندان این کشور در آینده در ایکنا منتشر می‌شود.