عوامل ماندگاری حافظ/ پیش‌داوری؛ لطمه‌ای بزرگ به ماندگاری متفکران
گروه ادب ــ یک استاد اخلاق در مراسم بزرگداشت حافظ با اشاره به عوامل ماندگاری حافظ گفت: پیش‌داوری یکی از عواملی است که لطمه بزرگی به ماندگاری یک متفکر وارد می‌کند.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مراسم بزرگداشت حافظ عصر امروز 26 مهرماه با حضور حافظ شناسان و اساتید برجسته ادبیات فارسی در تالار مولوی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.
مصطفی ملکیان، استاد اخلاق درباره رمز ماندگاری حافظ سخنرانی کرد و گفت: سخن بر سر شخص حافظ نیست و اساساً رمز ماندگاری شاعران و نویسندگان چیست؟ چرا هومر، گوته، شکسپیر و ... ماندگار هستند، آنچه بیان می‌کنم فقط مختص حافظ نیست، بلکه شامل متفکران و نویسندگان و شاعران دیگر نیز می‌شود.
وی افزود: یک جنبه فرم و صورت و شکل سخن و از سوی دیگر پیام و روح سخن مطرح است که به جنبه فرم سخن کاری نداریم، وقتی دیوان حافظ را یک فرانسوی‌زبان می‌خواند، همان لطایف زبان فارسی را نخواهد داشت؛ چرا که بسیاری از لطایف سخن در انتقال از یک زبان به زبان دیگر تغییر می‌یابد اما باز از ماندگاری آن کم نمی‌کند.
وی با اشاره به محتوای سخن حافظ و دیگران که ماندگار شده‌اند، بیان کرد: چهار عامل در این زمینه مهم است و اگر به آنها دست یابیم، از ماندگاری این شاعر و آن رمان‌نویس و داستان‌نویس برخوردار خواهیم شد.
ملکیان ادامه داد: شاعران و نویسندگان همواره با مسائل نظری و مشکلات عملی مواجه بوده‌اند و این‌ها قابل شمارش نیستند، اما مسائل و مشکلات دو دسته‌اند، دسته‌ای برای من طرح شده و پیش آمده و مسائلی هم در یک فرهنگ است و در دیگر فرهنگ وجود ندارد و مشکلاتی در یک برهه و جامعه و فرهنگ هست و در جامعه دیگر معنا ندارد. در واقع باید گفت برخی مسائل وجود گسسته در طول تاریخ دارند، اما دسته‌ای از مشکلات و مسائل هم بوده که هیچ برهه تاریخی و فرهنگ و جامعه و مکانی نیست که آن مسائل و مشکلات نباشد که در طول تاریخی نوعی پایداری دارند.
وی تصریح کرد: اگر متفکری به این مسائل پایدار بپردازد، به پایداری این مسائل او نیز پایدار و ماندگار خواهد بود. برخلاف اینکه کسی به مسائل گسسته توجه می‌کند؛ عشق، حیرت، نادانی، حسد، جبر و اختیار، خدا، تنهایی، مرگ، اضطراب، آرامش، خوبی، خوشی و ... اختصاص به کس و جامعه خاصی ندارد و حافظ به این مسائل پرداخته است.
این استاد اخلاق در ادامه عنوان کرد: در غزلیات حافظ غیر از عشق از موضوعات دیگری هم سخن گفته شده، اگر کسی در کنار عشق به امید، اضطراب و آرامش و خوشی و خوبی هم بپردازد و از مبدأ و مقصد عالم هم سخن بگوید، عام‌تر خواهد بود و شاعر نیز ماندگار می‌شود.
ملکیان گفت: به متفکرانی مانند این سینا و کانت توجه کنید. آنها فقط به عقل توجه دارند که گویا انسان یک ماشین عقل‌ورز است و گویی ما از استدلال بهره‌ای و نیازی به آن نداریم. متفکری که به باورها و احساسات و هیجانات انسانی بپردازد و به آرمان‌ها و اهداف بشری هم توجه کنند و بداند که انسان با وجود اینکه ماشین عقل است، اما کسی است که عاشق می شود، فارغ می شود، دل می بندد و سرخورده هم می‌شود؛ همچون حافظ شیرازی ماندگار می شود، از این رو در شعرهای حافظ هم هیجانات و احساسات و هم عقل را می‌بینید.
وی افزود: متفکر ماندگار به دنبال نظام‌پردازی نیست. نظام‌پردازی گرچه نیاز انسان است ولی اگر فقط به آن توجه شود، صاحب فکر دچار توهم خواهد شد. من بیشتر از اینکه جویای واقعیت باشم، جویای این هستم که این دنیا را نجات دهم. ما مخاطبان با واقعیت‌ها سر و کار داریم و نمی‌توانیم متفکری را بپذیریم که خواسته خود را مطرح کند.
وی در ادامه اظهار کرد: این متفکران شک را برای مخاطب خود روا می‌دانند، اگر من اهل جزم و جمود و پیش‌داوری باشم، به این معناست که این است و جز این نیست. شک رواداری غیر از شکاکیت است. یعنی اجازه می‌دهم تو در سخن من شک کنی. اگر متفکری به نوعی زبان حال و یا قال را القا کرد که این است و جز این نیست، به ماندگاری خود لطمه بزرگی زده است.
در بخش دیگری از این مراسم، سعدالله نصیری قیداری درباره نجوم در شعر حافظ و عبدالمحمود رضوانی نیز درباره ترجمه شعرهای حافظ سخنرانی کردند.
انتهای پیام
