آشفتگی در گزاره‌های نواندیشی دینی/ جریان‌های روشنفکری با یکدیگر در تضادند
گروه معارف - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد با بیان اینکه نوگرایی دینی در طول تاریخ بسیار ریشه‌دار است، تأکید کرد: هرچند جریان‌های روشنفکری با یکدیگر در تضادند اما دغدغه نوگرایی در میان آن‌ها روشن است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، علی‌اصغر داوودی سی ام مهرماه در نشست جایگاه نواندیشی دینی در سپهر سیاسی ایران بیان کرد: نواندیشی دینی یکی از مسایل مهم و کاربردی در جامعه امروز است که کسی نمی‌تواند واقعیت آن را در نظر نگیرد. از نظر من آشفتگی در گزاره‌ها و پراکنده‌گویی در نواندیشی دینی وجود دارد اما به نحوی نیست که تمام نواندیشی دینی را کنار بگذاریم.
وی ادامه داد: تصور می‌کنم جریان نواندیشی دینی سابقه بیشتر و پربارتری دارد و نمی‌توان آن را تماما به دوران مشروطه محدود کرد. مفهوم نوگرایی دینی به معنای مصطلح یک تفکری است که اعتقاد دارد اندیشه اسلامی در صدر اسلام بیان شده تحت تاثیر برخی جریان‌های تفکری و آغشته شدن با این تفکرات، دچار برخی اعوجاجات شده است و نواندیشی دینی از ابتدا به دنبال رفع این قبیل اعوجاجات بوده است.
عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد مشهد تصریح کرد: در رفع این مشکلات، نواندیشی دینی بین دو مفهوم تفکیک قائل است؛ یک مورد تفکیک بین معارف بشری و حقیقت دین است. بسیاری از نواندیشان دینی به این حقیقت واقفند. چیزی که به عنوان حقیقت دین در طول تاریخ از فقه و کلام وجود دارد، با معارف بشری متفاوت است.
وی افزود: حقیقت دین را به مانند چشمه جوشانی جوشیده و در مسیر خود از از سایرین رنگ می‌پذیرد. نواندیشی دینی می‌خواهد آب چشمه را از ناخالصی‌ها تفکیک کند. نوگرایی دینی در طول تاریخ بسیار ریشه‌دار است و به سه دوره پیش از خلافت، در دوران خلافت و پس از خلافت قابل تقسیم است. هرچند جریان‌های روشنفکری با یکدیگر در تضادند اما دغدغه نوگرایی در میان آن‌ها روشن است.
داوودی عنوان کرد: نواندیشان دینی پیش از اینکه از جریان‌های سیاسی خود رنگ بپذیرند، در بستر فکری خود شکل گرفته‌اند اما در دوران جدید و پس از فروپاشی خلافت، مجموعه‌ای از بحران‌های فکری و اجتماعی به وجود آمد. نوگرایی دینی در یک بستر اجتماعی سیاسی حرکت کرده و یک ماهیت ضد استکباری و ضد استعماری پیدا می‌کند.
وی تصریح کرد: بایستی بین اسلام اصلاح گر و اسلام نوگرا تفاوت قائل شد؛ هرچند هر دو این‌ها به دنبال اصلاحطلبی دینی هستند. اسلام اصلاح گر در اجرا به دنبال تغییر است و اسلام نوگرا در کلیات می‌خواهد تغییر ایجاد کند.
داوودی اظهار کرد: روشنفکری دینی در حقیقت تنها دغدغه مدرنیته را دارد و به دنبال آن است که دین را با شاخص مدرنتیه بسنجند. اصلاحگران دینی به دنبال آن هستند که با رجعت به ریشه‌ها اسلام را اصلاح کنند اما نوگران به دنبال آن هستند که با استفاده از ابزارها و مفاهیم جدید چون تجربه‌گرایی این کار را انجام دهند.
وی اضافه کرد: نظریات بازاندیشی در غرب می‌خواهند دین را مرمت کنند اما روشنفکران دینی به دنبال آن هستند که با اصل قراردادن مدرنیته در اسلام تغییراتی ایجاد کنند. ما نمی‌توانیم تمام این موارد را در یک زمره قرار بدهیم چراکه هر کدام روش و متد خاص خود را دارد و بایستی به طور جداگانه مورد بررسی قرار بگیرد.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد خاطرنشان کرد: جریان نوگرایی دینی در دوره بعد از خلافت به شدت خردگراست و اطلاعات و نگرش جهانی و عمومی پیدا کرده است و به دنبال آن است که میان دین و دنیا یک تلفیقی ایجاد کند. آغازگر این مرحله سیدجمال الدین اسدآبادی بود که توسط شاگردانش ادامه پیدا می‌کند. این قضیه بیشتر در جهان عرب و اهل سنت پیگیری می‌شد.
وی افزود: علت اینکه نوگرایی دینی در ایران نتوانست شکل بگیرد، ریشه در قدرت فراوان اسلام سنتی در ایران نسبت به سایر مناطق جهان اسلام دارد. معمولا نوگرایان در ایران مورد طرد قرار می‌گرفتند. نوگرایان در ایران در خارج از محدوده‌های کلاسیک رشد پیدا کردند و یکی از دلایل اصلی عدم اشاعه نوگرایی در میان افراد، عوام بوده اند.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد تاکید کرد: اصلاح‌گری چه در شکل نئوکلاسیک و چه در نوگرایی آن و چه اصلاحگران دین عصر مشروطه و جریان‌هایی چون مجاهدین دوره ابتدایی و نهضت خداپرستان سوسیالیست سعی در بازخوانی اسلام داشته‌اند.
وی ادامه داد: یکی از مدعیات مهم نواندیشی دینی آن است که تعارضی میان علم و هنر با دین نمی‌بیند. نواندیشی دینی معتقد است ادیان فرزند ارتباط بنیان‌گذاران این ادیان با ساحت‌های جهان هستند. از این رو دین نه جای علم و نه جای هنر را تنگ نمی‌کند. هر یک از این موارد به کرانه‌هایی از جهان دست پیدا کردند.
داوودی تصریح کرد: ماهیت و سرشت دین تفاوتی با ماهیت علم ندارد چرا که دین تجربه‌ای است که یک انسان قدسی می‌تواند به آن دست پیدا کند. نکته دوم آن است که ماموریت اصلی نواندیشی دینی، عطف نظر و توجه به حقیقت قدسی است. در واقع نواندیشی دینی معتقد است که دین دعوتی است به فرار آدمی از مادیات.
وی افزود: هدف نواندیشی دینی ایجاد یک اجبارناپذیری در دین است. نواندیشی دینی معتقد است که معنویت حاصل جوشش درونی است و نمی‌توان این جوشش را با اجبار و زور ایجاد کرد. دین در حقیقت به دنبال فتح روح انسان‌هاست. در حقیقت نوع دین‌داری در نواندیشی دینی یک نوع دین‌داری لیبرال است.
داوودی ادامه داد: دیگر ویژگی نواندیشی دینی، تکثرگرایی است تک منبعی نیست. خود را از کوشش‌های بشر در عرصه مختلف بی‌نیز نمی‌داند.
داوودی گفت: نواندیشی دینی معتقد است که وقتی امر متعالی جوشش کرد، در مسیر خود رنگ می‌پذیرد و عوامل رنگ‌پذیری می‌تواند ذهنیت پیامبر(ص)، عناصر تاریخی، فرهنگ و زبان در ماهیت دین اثر گذار باشد. نمی‌توان ماهیت دین را بدون این موارد شناخت.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد ادامه داد: مساله دیگر نواندیشی دینی اخلاق را بر دین رجحان می‌دهد. بیش از آن که ما مسلمان باشیم بایستی به جهان‌شمولی اخلاق تاکید کنیم. به خصوص امروز بسیاری از احکام قضایی با اخلاق سازگار نیستند و نواندیشان دینی معتقدند بایستی این موارد را مورد بازنگری قرار بدهند.
انتهای پیام
