تبیین مبانی حقوقی یک بنیاد قرآنی/ ساختارهای «خصولتی» جوابگو نیست/ شکل‌گیری در زمانی اشتباه
گروه مسابقات ــ مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی ضمن تشریح مبانی حقوقی و قانونی شکل‌گیری بنیاد مسابقات قرآن سازمان اوقاف به شکل‌گیری آن در زمانی اشتباه اشاره کرد و گفت: اگر ایده و انگیزه دیگری همچون واگذاری کارها به بخش غیردولتی مد نظر است، راه حل آن شکل‌گیری ساختار خصولتی نیست.
محمدحسین فریدونی، مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، در مورد بنیاد مسابقات قرآن سازمان اوقاف و امور خیریه که اخیراً اقداماتی برای راه‌اندازی انجام و هیئت امنای آن نیز معرفی شده است، گفت: از شنیدن خبر راه‌اندازی این بنیاد متعجب شدم. معمولاً این نوع تغییرات در مقطع تغییرات مدیران عالی انجام نمی‌شود. با توجه به اینکه اخیراً رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه تغییر کرده است، از تحول ساختاری و تشکیلاتی در این سازمان شگفت‌زده شدم. بنابراین چنین تغییری معنای خوبی نخواهد داشت.
وی در ادامه به تشریح مبانی حقوقی تشکیل چنین ساختاری پرداخت و افزود: براساس آنچه اعلام شده و اطلاع دارم، ظاهراً در درون یکی از موقوفات تهران چنین چیزی را بنا نهاده‌اند و این ساختار مصوب قرآنی سازمان اوقاف نیست. براساس اخبار شنیده شده، قرار است اوقاف از این مجموعه به عنوان کارگزار مسابقات قرآن استفاده کند و همین دومین نکته عجیب ماجراست. معنای کارگزار رابطه مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی وزارت ارشاد و این وزارتخانه را به ذهن متبادر می‌کند که به هیچ وجه چیز خوبی نیست.
تجربه خوبی از مؤسسات خصولتی در حوزه فرهنگی نداریم
فریدونی با تأکید بر اینکه تجربه خوب و موفقی از این نوع مؤسسات «خصولتی» در هیچ کجای کشور از جمله حوزه فرهنگ نداریم، بیان کرد: به اعتقاد من کار معقولی نخواهد بود که مجدد این تجربه را در حوزه فرهنگی تکرار کنیم. اگر ایده و انگیزه دیگری همچون واگذاری امور به بخش غیردولتی باشد، باز هم راه حل آن چنین ساختاری نخواهد بود، بلکه راه حل واگذاری کار به مؤسسات قدرتمندی است که در حال حاضر مشغول فعالیت هستند.
مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی به برگزاری مسابقات قرآن تیمی در سال‌های گذشته از طرف یکی از مؤسسات قرآنی کشور اشاره کرد و گفت: در همان دوره آن مسابقات به نحو احسن برگزار شد و از نظر بهره‌وری جزء مسابقات بی‌نظیر بود. بنابراین اگر اوقاف به دنبال واگذاری کار به بخش خصوصی است، می‌تواند فعالیت‌ها را به مؤسساتی نظیر همین موسسه واگذار کند تا دیگر نیازی به خصولتی‌سازی نباشد.
کسب مجوز از هیئت رسیدگی به امور مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت
فریدونی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با ایکنا در مورد حقوقی بودن راه‌اندازی این بنیاد و فعالیت آن نیز بیان کرد: اگر این بنیاد را به مثابه یک مؤسسه در نظر بگیریم که سازمان اوقاف آن را راه‌اندازی کرده است، آن وقت بستگی به ماهیت مؤسسه خواهد داشت. اگر ماهیت مؤسسه فرهنگی است، چنین مؤسساتی باید سیر خود را از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی پیگیری کنند. در این صورت تمامی مؤسسات خواه به اسم بنیاد باشد، خواه هر چیز دیگر باید از هیئت رسیدگی به امور مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت مجوز بگیرد. قبل از آن هیچ دستگاه دولتی و عمومی و غیردولتی نمی‌تواند بدون مجوز آن هیئت فعالیت کند.
وی با اشاره به اینکه اگر راه‌اندازی این بنیاد را به مثابه تولیت یک موقوفه در نظر بگیریم، مقوله دیگری خواهد بود، گفت: با توجه به اینکه تولیت موقوفه با سازمان اوقاف است، بنابراین سازمان اوقاف می‌تواند موقوفه‌ای را به ثبت معرفی کند تا به عنوان یک مؤسسه شناخته شود و فعالیت کند. ممکن است آن موقوفه مانند «بنیاد البرز» کار فرهنگی انجام دهد و ممکن است مانند موقوفات دیگر کارهای دیگر انجام دهد، اما اعلام کرده‌اند که بنیاد است و متعجبم که در حال حاضر در کشور موقوفه بنیاد مسابقات قرآن نداریم تا بگوییم این مجموعه به عنوان مؤسسه‌ای که مسئول آن موقوفه است معرفی شود. وقف را هم براساس فتوای مراجع اشخاص حقیقی و مالک انجام می‌دهند و دستگاه و مدیران حکومتی نمی‌توانند از بیت‌المال وقف کنند.
موقوفه نمی‌تواند مؤسسه راه‌اندازی کند
این پژوهشگر قرآنی با تأکید بر اینکه باید همه چیز در مورد این بنیاد روشن شود، گفت: اگر این بنیاد به عنوان موقوفه که عواید آن قرار است خرج برگزاری مسابقات قرآن شود ثبت شود، اشکالی ندارد، اما اینکه بخواهیم مؤسسه‌ای را بنا کنیم تا از طریق آن عواید موقوفه دیگری به مسابقات اختصاص یابد، آن مؤسسه موظف است از هیئت رسیدگی به امور مؤسسات مجوز بگیرد. یعنی از نظر حقوقی یک موقوفه نمی‌تواند خود به خود مؤسسه راه‌اندازی کند. موقوفه باید برای تمامی فعالیت‌هایی که می‌خواهد در قالب مؤسسه اجرا کند مجوز کسب کند.
وی اذعان کرد: اگر موقوفه بنیاد مسابقات قرآن هم بخواهد چنین کاری بکند باید از هیئت رسیدگی به امور مؤسسات فرهنگی مجوز بگیرد. البته اصل موقوفه لاله‌زار اگر سند وقفی مستقلی داشته باشد، می‌تواند به عنوان یک مؤسسه موقوفه ثبت شود، اما به عنوان مؤسسه موقوفه لاله‌زار و نه بنیاد مسابقات قرآن؛ با توجه به همین اطلاعات عمومی این اقدام تا مرحله کنونی فارغ از بحث شورای توسعه فرهنگ قرآنی و نهادهای دیگر اشکال قانونی و حقوقی دارد. شورای توسعه اگر مصوبه‌ای داشته باشد برای سازمان اوقاف خواهد بود، وگرنه این مؤسسه ظاهراً به ساختار اوقاف ربطی ندارد و مأموریتی که برای آن تعریف شده است این است که یک کارگزار داشته باشد.
وی تأکید کرد: اوقاف می‌تواند براساس قواعد قانونی مسابقات قرآن را به صورت پیمانکاری به هر نهاد یا مجموعه‌ای واگذار کند، اما اینکه اوقاف مجموعه‌ای را درست کند، همان تکرار بحث مؤسسات خصولتی خواهد بود که اصلاً خوب نیست. همه این‌ها در حالی است که اوقاف مجوز را از هیئت رسیدگی به امور مؤسسات بگیرد و اگر این کار را انجام ندهد، حتی نمی‌تواند با بنیاد قرارداد ببندد.
مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی گفت: سؤال این است که اگر سازمان اوقاف کارگزاری مسابقات را به بنیاد واگذار کند، آیا بنیاد براساس شناسه موقوفه لاله‌زار ثبت می‌شود یا به عنوان یک شناسه یک مؤسسه فرهنگی؟ گفت: این‌ها مشکلاتی است که بر سر راه این بنیاد وجود دارد و باید مطالعه شود. به اعتقاد من این بنیاد راه‌اندازی شده است تا برخی از درگیری‌های دولتی از بین برود.
مشاوره حقوقی دقیقی برای تأسیس بنیاد مسابقات انجام نشده است
فریدونی بیان کرد: به نظر می‌رسد مشاوره حقوقی دقیقی برای تأسیس مجموعه انجام نشده است و از نظر حقوقی هنوز بنیادی تأسیس نشده است؛ تنها چند نامه و یک سری احکام است که ارزش حقوقی ندارد. تا زمانی که سازمان ثبت این بنیاد را به عنوان یک مؤسسه رسمی نشناسد، بنیاد تشکیل نخواهد شد و از نظر قانونی نمی‌شود برای کسی هم حکم صادر کرد. سازمان ثبت هیچ مؤسسه‌ای را با نام قرآنی بدون نامه هیئت رسیدگی به امور مؤسسات ثبت نمی‌کند.
وی در ادامه در پاسخ به این سؤال که اگر این اقدامات غیرقانونی است، چرا از فعالیت آن ممانعت نمی‌شود و نهادهای قرآنی همچون شورای توسعه دخالت نمی‌کنند؟ گفت: نمی‌خواهم بگویم تخلفات عمدی بوده، بلکه شکل‌گیری چنین ساختاری از سر دلسوزی مدیران بوده است. اطلاعاتی به مدیر قبلی سازمان اوقاف داده شده و ایشان هم با این کار خیر موافقت کرده است. به اعتقاد من از این نظر نمی‌توانیم ایراد زیادی بگیریم، اما از این حیث که چرا در این مقطع چنین بنیادی شکل گرفته ایراد وارد است.
بهترین فضا برای گوشزد تخلفات رسانه است
فریدونی تأکید کرد: تنها نهادی که می‌تواند این تخلفات را گوشزد کند رسانه است. به اعتقاد من نیازی به ورود دیگر نهادها و تذکر دادن آن‌ها نیست. تنها فردی که می‌تواند تذکر بدهد رئیس سازمان اقاف است و با اطلاعاتی که رسانه‌ها در اختیار رئیس سازمان قرار می‌دهند، او می‌تواند تذکر دهد یا ندهد. مهم این است که ایشان در حال حاضر تشخیص دهند که چنین کاری باید عملی شود یا خیر. همچنین مسئولیت تصمیم‌گیری و نظارت و تذکر و ... نیز با ریاست سازمان اوقاف خواهد بود.
مشاور دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پایان با بیان اینکه فضای کار قرآنی در حال حاضر بسیار شکننده است، گفت: در کنار همه این مواردی که بیان شد، می‌توان احتمالات دیگری را که دارای قرائن است مطرح کرد، اما سودی نخواهد داشت و به مشکلات دامن خواهد زد. اعتقادی به حذف کردن نیروهای قرآنی از هر جناح و طیفی نداریم، چراکه فعالان این عرصه افراد زیادی نیستند.
انتهای پیام
