بررسی جایگاه کتاب لهوف سید بن طاووس در تاریخ نگاری عاشورا

به گزارش ایکنا از خوزستان، نهمین نشست از سلسله نشست های مجموعه فرهنگی آیت الله معزی دزفول شب گذشته 16 آبان ماه با موضوع اعتبارسنجی و جایگاه کتاب لهوف سید بن طاووس در تاریخ نگاری عاشورا در سالن ولایت بنیاد مهدویت برگزار شد. 

حجت الاسلام والمسلمین مصطفی صادقی نویسنده کتاب تصحیح و منبع شناسی الملهوف در این نشست گفت: سید بن طاووس از بزرگان امامیه و از شخصیت های پرکار شیعه است که مربوط به قرن هفتم است. نام اصلی او علی بن موسی بن جعفر است. ایشان با 15 واسطه به امام حسن مجتبی(ع) می رسد.آثار او را از 50 تا 60 اثر ذکر کرده اند که از میان آنها 20 اثر موجود است و غالبا کتاب های باقی مانده دعایی هستند. 

صادقی بیان کرد: نام اصلی کتاب لهوف، ملهوف است. معروف است که سید این کتاب را در اوایل کار خود یعنی اوایل قرن هفتم نوشته است. این کتاب بیشتر در دوره صفوی توسط علامه مجلسی مطرح می شود و رواج پیدا می کند. او این کتاب را که نوعی مقتل است، به جهت نیاز مردم در زیارت سیدالشهدا(ع) نوشته است.

این محقق تاریخ اهل بیت اظهار کرد: در همین دوره کتابی به نام مثیر الاحزان نوشته شده است. در این زمینه بحث پردامنه ای وجود دارد که این دو کتاب چه نسبتی با هم دارند. آیت الله یوسفی غروی معتقد است سید بن طاووس کتابش را از روی مثیر الاحزان نوشته است. بنده به این نتیجه نرسیده ام. با تطبیق دو کتاب به نظر می رسد هر دو به منبع سومی نظر داشته اند.

وی در ادامه درباره منابع لهوف گفت: با فاصله چند قرن که از اصل حادثه و تدوین مقاتل متقدم می گذرد می خواهیم ببینیم سید بن طاووس به چه منابعی رجوع کرده است. برای تحقیق در این مساله به قدیمی ترین نسخه لهوف که در کتابخانه حکیم در نجف موجود بود مراجعه کردم. این نسخه مربوط به سال 980 بود. نسخه دیگری در کتابخانه ملی ملک وجود دارد که مربوط به سال 950 است که نقطه ندارد. 

صادقی گفت: در این تحقیق به این نتیجه رسیدم کار سید تلفیقی از مجموع روایات براساس کتاب ابومخنف، شیخ مفید، یعقوبی، اخبار الطوال دینوری و ... است. البته این که گفته می شود منبع لهوف کتاب ابن اعثم و خطیب خوارزمی است درست است ولی سید نامی از منابع نمی برد. 

نویسنده کتاب تصحیح و منبع شناسی الملهوف در ادامه با اشاره به نظرات مختلف درباره هدف قیام و آگاهی امام حسین(ع) از شهادت خود گفت: سید بن طاووس در کتابش معتقد است امام حسین(ع) از شهادت خود آگاه بود. او روایتی از کتاب شافی فی النسب نقل می کند که در موضوع پیش گویی شهادت است و روایت های دیگری نیز در این زمینه ذکر کرده است که منابع آنها تنها در کتاب سید دیده می شود و نام آنها را در جاهای دیگر نمی بینیم.

این محقق بیان کرد: یکی از روایت های محل گفت و گو در کتاب لهوف روایت حضرت علی اصغر(ع) است که معتقدم از حاشیه به متن رهیافته است. خیلی از تحریفات در تاریخ عاشورا از کتاب هایی چون نواسخ التواریخ، روضه الشهدا و محرق القلوب و اکسیر العبادات است که مربوط به دوره صفوی و قاجار هستند. لهوف با این کتاب ها قابل مقایسه نیست و خیلی از مطالب ضعیف در لهوف نیست. با این حال او روایت حضرت علی اصغر(ع) را ذکر می کند و بعد از آن می نویسد روایت دیگری هست که عاقلانه تر است که به جهت اشتغال به جنگ، وقت وداع با کودک نبود و روایت درست این است که خواهر امام کودک را نزد ایشان آورد و گفت سه روز است آب نچشیده است، از این مردم برای او آب بخواه. امام او را روی دست گرفت و رو به قوم فرمود: شما یاران و اهل بیت مرا کشتید و این کودک باقی مانده است که از سوز تشنگی در معرض هلاک است. به او آب بدهید. این روایت در نسخه های متقدم لهوف وجود ندارد و از حاشیه به متن لهوف راه پیدا کرده است. 

صادقی در پایان با بیان اینکه نقش سید بن طاووس و کتاب لهوف او در تشیع بسیار مهم است، اظهار کرد: این نظریه عرفانی منحصر به سید است که در لهوف می گوید اگر نبود که به خاطر از دست دادن امام حسین(ع) باید عزاداری می کردیم فوز بزرگی که از شهادت به امام رسیده است، جای خوشحالی دارد.

وی در پایان به تفاوت های روایت لهوف با روایت های دیگر در برخی از رویدادهای عاشورا اشاره کرد. 

یادآور می شود، نشست‌های علمی مجموعه فرهنگی آیت‌الله معزی دزفول که از 8 آبان در بنیاد مهدویت این شهرستان آغاز شد، شامگاه امروز 17 آبان پایان می یابد. در جلسات گذشته که باحضور هدایت‌پناه، عظیمی فر، طالعی، قمر زاده و صادقی برگزار شد، نتایج تحقیقات و یافته های پژوهشی در موضوعاتی همچون؛ نگاه تحلیلی به کتاب لهوف، آشنایی با عیون اخبارالرضا(ع)، تحلیل تاریخی سقیفه، نظریه خلافت و جایگاه تاریخی جابربن عبدالله انصاری در سیره نگاری رسول خدا(ص) ارائه شد. 

انتهای پیام