نقش عنصر سوم در شکل‌گیری پیوندهای همبستگی در راهپیمایی اربعین

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام غلامرضا صدیق اورعی امروز در نشست علمی «زیارت پیاده؛ گزارش یک پژوهش میدانی» در دانشکده ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: در دنیا همبستگی اجتماعی به دو نوع تقسیم می شود؛ یکی همبستگی بر اساس احساس مثل هم بودن و دیگری همبستگی بر مبنای مکمل و نیازمند هم بودن است. همبستگی ارگانیکی به گونه ای است که اعضا در یک تقسیم بندی کار به هم وابسته هستند؛ لذا این احتیاج متقابل آن ها را به هم پیوند می زند. نقطه مقابل آن همبستگی است که انسان ها به جهت اشتراکاتی که دارند، با یکدیگر نزدیک هستند و این اشتراکات آن همبستگی را تقویت می کند.

وی با اشاره به مدل همبستگی زائران اربعین طی یک تحلیل جامعه شناختی ادامه داد: نوع سومی از همبستگی نیز وجود دارد که براساس یک واسطه در راهپیمایی اربعین وجود دارد؛ یعنی افراد نه مستقیما مانند هم هستند و نه مکمل یکدیگرند که به هم وابسته شوند؛ در واقع آدم های این مسیر کسانی هستند که چه بسا یکدیگر را نمی شناسند، با هم حرفی نمی زنند، زبان یکدیگر را نمی دانند، زمینه های احساسی دور کننده ای هم، مانند ایرانی یا عرب بودن، دارند، شکل زندگی متفاوتی دارند و... . 

اورعی تصریح کرد: با این حال رفتار این افراد در اینکه ما در این مقطع و مسیر با هم بوده و مانند یکدیگر هستیم و بنا نیست تفاوت های خویش را بروز دهیم چون زائر امام حسین(ع) هستیم، نمود داشت. این آدم ها هیچ همانندی با یکدیگر نداشتند ولی در آن چیزی که به آن علاقه نشان می دانند، مشترک بودند. بنابراین این افراد همانند نبودند اما حواس شان بود بین عرب و عجم اختلافی پیش نیاید.

وی خاطرنشان کرد: به نظر می رسید در ایام اربعین 80 درصد جمعیت عرب و 20 درصد غیر عرب بودند که تا 15 درصد آن غیرعرب ها نیز فارس زبان و ایرانی بودند. هنگامی که این مساله را در مسیر منتهی به مشهد بررسی می کردیم، همه این افراد ایرانی بودند ولی این ها هم این حس را داشتند که چون همه به حرم مطهر مشرف می شوند، یک اشتراکی با سایرین دارند. این همبستگی از راه پیوند به عنصر سوم ایجاد می شود. 

عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه همه انسان هایی که در یک عنصر دیگری به هم متصل هستند، چون این موضوع برای آن ها اشتراک دارد، این موجب همبستگی آن ها می شود، گفت: البته این موضوع مانند هدف نیست. احساسی که این افراد به امام حسین(ع) داشتند، اینگونه بود که هرکس امام حسین(ع) را به اندازه حس خویش به دست می آورد. در واقع با هم امام حسین(ع) را به دست نمی آورند. این زائران ذیل یک عنصر دیگر، یعنی امام حسین(ع)، احساس پیوند می کنند. هر کس به امام حسین(ع) می رسد و او، وی را به بقیه پیوند می زند. 

وی اضافه کرد: همین کسانی که آن همه خدمات بی مزد و حتی گاهی با تحمل رفتارهای نامناسب خدمت گیرنده را انجام می دادند، ظهر اربعین این بساط را جمع می کردند. برخی می گفتند که ما به خاطر امام حسین(ع) و آن فضا این شرایط را فراهم می کنیم. آن ها این رفتار را تنها با ایرانیان ندارند بلکه این رفتار با همه زوار است. این مربوط به یک مقطع است و در ظهر اربعین همه چیز تمام می شود. 

اورعی تصریح کرد: یک نوع مبادله بین این افراد رد و بدل می شود. اگر مبادلات ظریف بین آدم ها نباشد، همبستگی از راه مثل هم بودن اتفاق نخواهد افتاد. همبستگی نوع سوم در اربعین نیز در ادبیات دین اسلام اخوت مومنین نامیده می شود. 

وی عنوان کرد: در آیات زیادی در قرآن تاکید شده غیر مومن نباید بر مومن ولی باشد. از دیگر سو تاکید دارد مومنان با مونان در پیوند و ولایت هستند؛ یعنی یک رابطه اجتماعی تعریف می کند که براساس مومن شدن به فرمان خداست و مومنان با هم در پیوند هستند. این پیوند باید به زودی عملیاتی شود. این یک مدل پیوند از طریق یک عنصر دیگری است که او به افراد دستور می دهد این پیوند را برقرار کنند که بعدا جلوه های وسیعی از ایثار و بخشش را به همراه دارد. 

عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی تاکید کرد: اینکه انسان به واسطه مساله دیگری احساس همبستگی کند، نمودهای زیادی دارد. شیعه بودن یعنی ما یک امام داریم. این به معنای همبستگی نوع سوم است. افرادی حس می کنند که همه مانند هم هستند چون آن امام را قبول دارند. عنصر اساسی تمایز این سفر این است که افراد این همبستگی نوع سوم بده بستانی ولو عاطفی با هم ندارند. 

انتهای پیام