گسستِ بین نخبگان دینی خوزستان و پیشینه علمی و قرآنی استان
گروه فعالیت‌های قرآنی ـ خوزستان مهد علمای بزرگی در حوزه تفسیر قرآن، فقه، اصول و دیگر علوم اسلامی بوده است؛ علمایی که نقش آن‌ها از آثارشان، که پایه و اساس دروس حوزه‌های علمیه و مطالعات دانشگاهی است، آشکار می‌شود.
به گزارش ایکنا از خوزستان، در ماه محرم و صفر امسال، نشست‌های علمی و تخصصی در حوزه تاریخ اسلام و قرآن از سوی مجموعه فرهنگی آیت‌الله معزی دزفول برگزار شد که از بهترین رویدادهای علمی و فرهنگی استان در امسال محسوب می‌شود؛ علی‌رغم بی‌توجهی رسانه‌های استانی به این رویداد علمی ـ فرهنگی و مذهبی کم‌نظیر در استان، نشست‌های پرباری در حوزه تاریخ اسلام و حیات پیامبر اکرم(ص)، کتا‌ب‌شناسی عاشورا، شناخت منابع حدیث و تفسیر قرآن کریم به همت تعدادی از مدرسان دانشگاه و محققان بومی استان تشکیل شد.
این حرکت علمی در حقیقت تلاش برای احیای گذشته علمی و قرآنی استان خوزستان و به خصوص شهرستان دزفول و ترمیم گسست نسل دانشجو، طلبه و نخبه استان امروز با آن پیشینه تاریخی درخشان است؛ حرکتی که از سوی تعدادی از استادان و پژوهشگرانی که خود را مدیون شهر و دیار خود می‌دانند با دلسوزی آغاز شد و در صورت حمایت ان‌شاءالله ادامه می‌یابد.
کسانی که با تاریخ خوزستان آشنایی داشته باشند می‌دانند که این خطه مهد علمای بزرگی در حوزه تفسیر قرآن، فقه، اصول و دیگر علوم اسلامی بوده است. روزگاری نه چندان دور در شهرهای مختلف استان خوزستان علمایی زیسته‌اند که نقش آن‌ها امروز از آثارشان که پایه و اساس دروس حوزه و مطالعات دانشگاهی است آشکار می‌شود؛ این حیات علمی امروز هم به برکت علمای استان خوزستان همچنان ادامه دارد، اما آنچه در این گفتار بر اهمیت آن تأکید می‌کنیم، بهره‌مند ساختن بیش از پیش جامعه، دانشجویان، طلاب و علاقه‌مندان امروز از این یافته‌های علمی، ارتباط نخبگان حوزه علوم دینی استان با گذشته درخشان و پربار خود و احیای آثار علمای برجسته استان است.
آنچه در دزفول و مجموعه فرهنگی آیت‌الله معزی آغاز شده در حقیقت استمرار حرکتی است که علما، مفسران، مجتهدان و دانشمندان علوم قرآنی این خطه از دیرباز به منظور ارتقای علم و ایمان مردم پیش گرفته بودند و این الگویی است که می‌تواند در سایر نقاط استان حول محور علمای آن شکل بگیرد. در متن زیر که گفت‌وگوی ایکنا با امام جمعه شهرستان دزفول است، وی در تشکیل چنین نشست‌ها و برنامه‌هایی بر دو مؤلفه مهم تأکید کرد که یکی چالش‌ها و معضلات فرهنگی هر شهرستان و دیگر روحیات و خُلقیات مردم آن است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمدعلی قاضی، امام جمعه دزفول، درباره شکل‌گیری این حرکت در دزفول به خبرنگار ایکنا گفت: در شهرستان دزفول به دلیل وجود بافت فرهنگی و مذهبی مفاخر و نخبگان دینی فراوانی رشد کرده و به جامعه اسلامی تحویل داده شده‌اند.
ارتقای فرهنگ دینی دزفول
وی ادامه داد: فرهیختگان مثل فقها و مجتهدان و ادبا و شعرا و هنرمندان باعث شده‌اند سطح فرهنگ در دزفول ارتقا پیدا کند و این مفاخر در مقاطع مختلف تاریخی توانسته‌اند فرهنگ دزفول را ارتقا دهند. بر این اساس وقتی دقت می‌کنیم می‌بینیم مجالس روضه‌خوانی خانگی، که برخی از آن‌ها سابقه چند صدساله دارد، در شهرستان سیر تطور داشته‌اند.
قاضی گفت: مساجد، حسینیه‌ها و همچنین کل شاکله‌های فرهنگی که می‌تواند در شکل دادن فرهنگ یک جامعه مؤثر باشد در دزفول وجود داشته است؛ مثلاً کرسی‌های درسی علما و بزرگانی که در دزفول بوده‌اند و مراکز علمی را پی‌ریزی و اداره کرده‌اند.
جهاد علمی
امام جمعه دزفول با بیان اینکه برخی از علمای دزفول خود را وقف ترویج فرهنگ قرآنی کردند، اظهار کرد: برخی از آن‌ها جلسات قرآنی داشتند که بیش از نیم قرن استمرار داشت. تلاش و جهاد علمی این علما باعث شد انسان‌های فرهیخته‌ای تربیت کنند. مثلاً یادم هست که نقل می‌کردند علمای دزفول جلساتی را برای مردم تشکیل می‌دادند و آن‌ها را مورد تربیت دینی قرار می‌دادند و جلساتی را هم برای خواص برگزار می‌کردند، یعنی یک سطح‌بندی از قدیم‌الایام در دزفول بوده است.
وی با اشاره به نشست‌های تخصصی مجموعه فرهنگی آیت‌الله معزی گفت: ضرورت تشکیل این نشست‌های علمی را که در دهه پایانی صفر برگزار شد، از چندین سال پیش تشخیص دادیم و ظرف دو سال گذشته به این برنامه جامه عمل پوشاندیم و آن را آغاز کردیم. از این قبیل نشست‌ها گفتمان ماهیانه دین و حکمت است که ویژه نخبگان و متخصصان امور دینی با محوریت بحث‌های روز در دزفول برگزار می‌شود. با این گفتمان سبک جدیدی از نشست‌های علمی و تخصصی آغاز شده است.
به گفته قاضی در ایام دهه محرم و دهه آخر صفر متناسب با فرهنگ مردم دزفول، در دزفول روضه‌خوانی حضرت اباعبدالله(ع) جریان دارد و به تعبیر شیخ جعفر شوشتری «دزفول در ماه محرم به یک حسینیه بزرگ تبدیل می‌شود».
امام جمعه دزفول اظهار کرد: جلسات قرائت قرآن در مساجد که جایگاه ویژه خود را دارد و در کنار آن جلسات ویژه دینی در ایام محرم و صفر و ماه رمضان اثرات و برکات فوق‌العاده زیادی در شهر دارد و مردم انس و الفت خوبی با موضوعات معنوی، فرهنگی، معرفتی و دینی پیدا می‌کنند.
وی بیان کرد: به نظر می‌رسد این سبک تبلیغ دین در شهرستان می‌تواند الگویی برای نقاط دیگر باشد. این الگو سابقه دیرینه و تاریخی دارد و مؤثر بوده است. نقاط قوت آن را علمای گذشته رصد کرده و توانسته‌اند با تجربه ارزشمند خود عموم مردم و جوانان را جذب کنند و این زمینه‌ای است که بخشی از معارف از این طریق منتقل شوند. این روش می‌تواند الگو باشد و در دزفول بحمدالله از این نعمت معنوی و الهی برخوردار هستیم.
دو مؤلفه مهم کار فرهنگی
قاضی در ادامه با بیان اینکه کار فرهنگی دو مؤلفه خیلی مهم دارد، توضیح داد: یکی از مؤلفه‌ها این است که ثمر دادن کار فرهنگی زمان می‌برد و دوم اینکه باید روحیات و خُلقیات و آداب و رسوم یک جامعه همخوانی داشته باشد. نمی‌توان همان نسخه‌ای را که برای مسائل فرهنگی در دزفول می‌بینیم برای نقاط دیگر هم مشاهده کنیم. باید قدری این ویژگی‌ها را رصد کنیم و متناسب با چالش‌ها و معضلات فرهنگی و دینی هر جامعه‌ای روش متناسب با آن را پیش بگیریم. لذا برخی طرح‌های فرهنگی و دینی خود را به نقاط مختلف ارائه کرده‌ایم؛ برای مثال مراکز آموزشی علوم اسلامی در دزفول راه‌اندازی شده است که برخی شهرها از آن الگوبرداری کرده و در این مراکز علوم اسلامی با سبک خاص و به‌روز ارائه می‌شوند. این طرح در برخی شهرها بومی‌سازی شده است.
امام جمعه دزفول تأکید کرد: مسئولان فرهنگی هر شهرستان باید مسائل هر شهر را رصد کنند. معارف دینی ما یکی است، اما روش‌هایی که باید متناسب با خلقیات مردم بومی‌سازی شود نکته حساس کار است.
بافت مذهبی دزفول
بافت فرهنگی و مذهبی دزفول سبب شده است که برگزاری چنین برنامه‌هایی در دزفول در مقایسه با نقاط دیگر استان سهل‌الوصول‌تر باشد. با وجود این، نقاط دیگر استان نیز با بهره‌مندی از وجود مفاخر دینی که هویت این استان را تشکیل می‌دهند لازم است با توجه به مؤلفه‌ها به این سمت حرکت کنند.
یکی از کارهای مؤثر در این زمینه این است که حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های استان ما به پیشینه علمی استان و آثار مغفول علما حساس شود و تحقیقات و رساله‌های طلاب و دانشجویان را به سمت تحقیق و ترجمه و احیای این آثار سوق دهند.
برای نمونه در حوزه تفسیر قرآن کریم آثار متعددی از علمای خوزستان ثبت شده که متأسفانه برخی از آن‌ها امروز در دست ما نیست؛ آثاری همچون تفسیر ابن مهزیار، تفسیر ابومحمد اهوازی، تفسيرالقرآن العظيم اثر ابومحمد سهل‌بن‌عبدالله تستری، تفسير تستری اثر سيد ضياءالدين يا سيدجمال‌الدين نورالله فرزند سيدشمس‌الدين حسينی مرعشی تستری (از علمای قرن دهم)، تفسير «شبّر» اثر عبدالله شبّر، تفسير قاضی نورالله شوشتری اثر شهيد قاضی نورالله شوشتری، تفسير «نورالثقلين» اثر شيخ عبدالعلی حويزی، تفسير حويزی اثر شيخ فرج‌الله حويزی فرزند محمد حويزی، «تفسير حواشی زبدة‌البيان» اثر سيدنعمت‌الله جزايری، «تفسير مجمع‌التفاسير» اثر شيخ ملا محمد نجار شوشتری، تفسير «قلائد الدّرر بيان الأحكام بلأثر» اثر شيخ احمد جزايری، «تفسير بهبهانی» اثر ملّاعلی بهبهانی فرزند قطب‌الدين بهبهانی (مفسران قرن دوازدهم)، «تفسير سوره يوسف» از علی‌بن‌علی نجار شوشتری برخی از آثار علمای متقدم خوزستان در حوزه تفسیر قرآن است.
از آثار معاصر در این حوزه می‌توان آثاری را همچون «قصص‌‌الأنبيا فی‌القرآن من صحيح السنه و صريح‌البيان» و «التفسیر المنیر» از علامه محمد کرمی، «ثقل اكبر»، «قانون تفسير» و «شناخت قرآن» از علامه سيدعلی كمالی‌دزفولی، «بيان و تبيان» اثر آيت‌الله سيدعلی شفيعی، «همگام با وحی» اثر حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور و ... ذکر کرد.
این‌ها برگ‌هایی از تاریخ علوم تفسیری و قرآنی این استان است (جدا از حوزه فقه و اصول که در آن نام فقهای بزرگی از منطقه خوزستان مانند شيخ مرتضی انصاری، علامه شيخ محمدتقی شوشتری و علامه علی بهبهانی و ... می‌درخشد) که عرصه مناسبی برای مطالعات و پژوهش استادان، طلاب، دانشجویان و علاقه‌مندان این حوزه و تشکیل برنامه‌هایی برای بحث و بررسی درباره این آثار است.
انتهای پیام
