بررسی نقش رسانه در فرهنگ عمومی پس از انقلاب

به گزارش ایکنا؛ فرهنگسرای رسانه و شبکه‌های اجتماعی به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران اقدام به برگزاری ویژه‌برنامه چهل سال با رسانه‌ها با محوریت بررسی چهار دهه تجربه رسانه‌ای انقلاب اسلامی با حضور مخاطبین هدف همچون؛ مدیران اصحاب رسانه، خبرنگاران، دانشجویان حوزه رسانه و ارتباطات با موضوع و سرفصل‌های مختلف کرده است.

 اولین نشست با موضوع رسانه و فرهنگ عمومی امروز 29 آبان‌ماه با حضور سیدمحمد حسینی، وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی، حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران، خدادی، مدیرعامل سابق خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران و بخارایی، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور برگزار شد.

این پنل با مدیریت علیرضا دباغ، مدرس دانشگاه برگزار و در ابتدا از حسینی، وزیر اسبق وزارت فرهنگ و ارشاد خواسته شد تا به تعریفی از موضوع فرهنگ بپردازد.

حسینی با بیان اینکه در این زمینه اختلاف دیدگاه وجود دارد، به نقشه مهندسی فرهنگی کشور اشاره و بیان کرد: در این نقشه که طی سال ۹۱ به تصویب رسید و نتیجه گردهم‌آوری آرای بسیاری از اندیشمندان بوده است، فرهنگ را منظوم‌واره‌ای از ارزش‌ها، آیین‌ها و نمادها می‌دانند.

حق‌شناس نیز معتقد بود که تعاریف متعددی از فرهنگ وجود دارد و نزدیک به ۳۰۰ مورد تعریف از این موضوع ثبت شده است و نمی‌توان آن را در یک قاب گنجاند.

خدادی نیز فرهنگ را بر گرفته از حال و هوای مردم دانست، اما بخارایی با تاکید بر اینکه فرهنگ را نباید کلی تعریف کرد، گفت: باید دید چه چیزهایی به عنوان ارزش‌های فرهنگی جامعه وجود دارند که رفتارها را شکل می‌دهند و می‌توانند مقوم نظم اجتماعی باشد.

 دباغ، از کارشناسان حاضر در نشست خواست تا پیرامون نحوه گسترش فرهنگ در جامعه پس از انقلاب اسلامی ایران به بیان نظرات خود بپردازند.

 حسینی در این زمینه گفت: انقلاب اسلامی ایران، انقلابی فرهنگی بود که سبب تحول فکری شد؛ قهرمانان انقلاب نیز چهره‌های فرهنگی بودند. در حقیقت انقلاب سبب شد تا به باورها و اعتقادات خودمان بازگردیم؛ هنر قرآنی احیا شد و توانستیم با تکیه بر اعتقادات خودمان در عرصه‌های مختلف از باورهای دینی استفاده کنیم و تحول‌آفرین شویم. پیش از انقلاب در سینما حرفی برای گفتن نداشتیم، اما امروز موضوعات مختلف را در ابعاد دینی، سیاسی و اجتماعی در سینما مورد بحث و بررسی قرار می‌دهیم.

حسینی ادامه داد: اگرچه راه طولانی را در پیش داریم، اما اگر بخواهیم برگردیم و به گذشته نگاه کنیم، شاهد خواهیم بود که مسیر خیلی خوبی را طی کرده‌ایم.

حق‌شناس نیز در بیان نظر خود گفت: در این‌که انقلاب رویکرد فرهنگی داشته است، شکی وجود ندارد، شعارهای انقلاب نیز اعم از «نه شرقی نه غربی جمهوری اسلامی» گویای همین امر است. انقلاب تلاش کرد با حفظ استقلال و آزادی گفتمان جمهوری اسلامی ایران را روی کار آورد و این امر جز برداشتی فرهنگی ندارد. رهبر انقلاب نیز با وجود اینکه اوصاف و صفات عالیه‌ای داشتند، اما مشخصات فرهنگی ایشان در چشم مخاطب بروز و ظهور پیدا می‌کرد.

حق‌شناس به نقش رهبر انقلاب و اساتیدی همچون استاد شهید مرتضی مطهری و دکتر شریعتی اشاره کرد که با انتشار نوارهای سخنرانی خود تلاش داشتند تا به باورهای فرهنگی مردم جهت صحیح بخشند و گفت: می‌توان گفت اعلامیه‌هایی که امام خمینی(ره) منتشر می‌کردند، هر یک نقش یک سلاح را داشتند.

خدادی نیز با بیان اینکه کنشگری مردم سبب شد تا با سلیقه‌های متفاوت دو نهاد ایرانی و اسلامی بودن در کنار هم نهادینه شوند و این امر در شعار، عمل و خروجی بعد از انقلاب دیده شود، گفت: پیش از انقلاب اسلامی ایران فضای جامعه محیطی فردی داشت، اما پس از انقلاب فضای انتخاب در جامعه حکمفرما شد؛ در واقع باید گفت بین آنچه بودیم و هستیم، شاهد رشد قابل توجهی هستیم، اما بین آنچه هستیم و باید باشیم تفاوت وجود دارد.

خددادی فعالیت رسانه‌ها را پس از انقلاب اسلامی ایران به سه دوره تقسیم و اظهار کرد: در اوایل انقلاب رسانه در انحصار صاحبان قدرت و ثروت بود، اما به تدریج  تکنولوژی رسانه ارزان و خط قرمزها مشخص شد؛ بدین ترتیب فعالیت رسانه‌ای گسترش پیدا کرد. در شرایط کنونی نیز فضای تکنولوژی رسانه به جایی رسید که هر فرد با استعانت از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند یک رسانه محسوب شود. در واقع امروز باید پایان کار رسانه‌های دولتی و رسمی را با وجود شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد.

وی به تبیین برخی از ایرادات مطرح در رسانه‌ها پرداخت و گفت: در حال حاضر در رسانه‌های ایران به جای تبیین، به تبلیغ می‌پردازیم و به جای آن که به دنبال شریک باشیم، در طلب هواداریم. همچنین رسانه‌ها به جای خبر، ویروس منتشر می‌کنند؛ این در حالی است که رسانه محل تضارب آراء و بستر فرهنگ است. اگر ارتباط از جامعه‌ای گرفته شود، آن جامعه از تعالی باز می‌ماند و دچار لکنت می‌شود.

در ادامه این نشست بخارایی به تبیین ارزش‌های فرهنگی که رسانه می‌تواند به تبیین آن بپردازد، اشاره و اظهار کرد: رسانه باید به موضوع توزیع قدرت، بازتعریف مردانگی و زنانگی در فرهنگ، جمع‌گرایی و فردگرایی، نگاه به درازمدت داشتن و فاصله گرفتن از تفاسیر مختلف بپردازد.

حسینی در تبیین عملکرد رسانه پس از انقلاب گفت:  پیش از انقلاب اسلامی هر چه از طرف حکومت مخابره می‌شد، توسط یک خبرگزاری حکومتی منتشر می‌شد، اما امروز ۴۲ خبرگزاری و ده‌ها نشریه داریم و هر طیفی برای بیان نظرات خود از ابزار رسانه برخوردار است.

خددادی از بیان نظر کلی امتناع کرد و گفت: عملکرد رسانه پس از انقلاب اسلامی در ایران را نمی‌توان به طور کلی بررسی کرد؛ بلکه شاخص‌ها متعدد و هر رسانه نیز در این شاخص‌ها عملکرد متفاوتی داشته است. اگر امروز شاهد کنش‌گری مردم در شبکه‌های اجتماعی هستیم، باید دلیل آن را در گسترده شدن رسانه‌ها در کشور بدانیم. به طور کلی باید بیان کرد رسانه پس از انقلاب اسلامی در برخی شاخص‌ها پیشرفت داشته است، اما در برخی عرصه‌ها نیز همواره درجا زده است.

حق‌شناس نیز به فراز و فرودهای فعالیت رسانه‌ها پس از انقلاب اسلامی اشاره و عنوان کرد و با بیان اینکه دولت‌های مختلفی که پس از انقلاب سر بر آوردند، مواضع مختلفی در برابر فعالیت‌های رسانه‌ای داشته‌اند، تصریح کرد: همین امر باعث شد در برخی مناطق تاریخی با گسترش فعالیت‌های رسانه‌ای و برخی مواقع با رکود روبرو شویم.

در ادامه دباغ، مجری این نشست با اشاره به این موضوع که ساختار فرهنگی واجد چند لایه‌ است و به نهادهای حکومتی همچون وزارت آموزش و پرورش و رسانه ها بستگی دارد، از کارشناسان حاضر در جلسه خواست تا نظر خود را پیرامون فعالیت رسانه‌ها برای معرفی فرهنگ انقلابی به جوانان بیان کنند.

حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم گفت: رسانه‌ها نقش مفیدی می‌توانند در فرهنگ‌سازی و فرهنگ عمومی داشته باشند. موضوعاتی همچون طلاق، اعتیاد، خشونت، بدرفتاری، بی‌نظمی و بی‌قانونی از جمله موضوعاتی است که می‌تواند با ورود رسانه‌ها مرتفع شود.

وی افزود: در دولت دهم، رسانه‌های بسیاری مجوز فعالیت نشریه را دریافت کردند و در آن دوره بیش از دوهزار مجوز نشریه صادر شد. وضعیت رسانه‌های استانی نیز در دولت دهم بهبود یافت.

بخارایی، جامعه‌شناس نیز در تبیین نظر خود گفت: نقش برجسته رسانه‌ها بر کسی پوشیده نیست، اما آن چیزی که در جامعه شاهد آن هستیم، گسستگی در خانواده‌ها و کاهش ارتباط افراد با صداوسیماست. جامعه امروز ما در شرایط مناسبی به سر نمی‌برد و از بعد اجتماعی، شکننده است؛ بنابراین رسانه‌ها باید به این سمت سوق پیدا کنند که بر چگونه اندیشیدن جامعه تأکید داشته باشند. آنها باید تلاش کنند که نگرش مردم را تقویت کنند و به فکر تغییر نگرش‌ها نباشند.

وی ادامه داد: رسانه ها به جای انشایی رفتار کردن باید اغنایی باشند. آینده نگری را باید پیش روی خودشان قرار دهند. چراکه رسانه هویت ساز است و البته هویت معنای عام دارد که رسانه های ما بخشی از این هویت را برای خود ترسیم و سیاست گذاری کرده اند که این بخش گرایی چندان مناسب حال رسانه ها نیست.

بخارایی اظهار کرد: سال ۸۵ کتابی با موضوع جامعه‌شناسی زندگی خاموش در ایران نوشتم که به طلاق عاطفی اشاره کرد. برای چاپ این کتاب فصلی را حذف کردند که منجر به خنثی شدن ۷۰ درصد مفهوم کتاب شد.

در ادامه خدادی، مدیرعامل پیشین خبرگزاری ایرنا نیز اظهار کرد: پس از انقلاب اسلامی، تلاش‌مان استقلال و عدم وابستگی بود که در دوران دفاع مقدس شاهد این استقلال بودیم. درواقع رسانه ها کارکرد مؤثری در ایام دفاع مقدس داشتند. ما در دو مسئله همیشه صدمه می‌خوریم که می‌توان به افراط و تفریط و دیر رسیدن به موضوعات اشاره کرد؛ چراکه دایره تحمل‌مان اندک است.

مدیرعامل پیشین خبرگزاری ایرنا تصریح کرد: بیشترین کارشناس و خبرنگار را پرورش دادیم، به این معنا که امروزه شاهد ۲۰۰ روزنامه، ۱۰۰ خبرگزاری، پنج هزار سایت و ۵۰ شبکه تلویزیونی هستیم، اما مشکل‌مان در تولید اطلاعات است. در این زمینه با مشکلات اساسی مواجه هستیم. مدل رسانه‌ای کشور مطابق دهه ۶۰ است در حالی که در دهه ۹۰ زندگی می‌کنیم.

یادآور می‌شود، سلسله نشست‌های چهل سال با رسانه با محوریت بررسی چهار دهه تجربه رسانه انقلاب اسلامی طی هفته‌های آینده با حضور کارشناسان مختلف در فرهنگسرای رسانه برگزار می‌شود.

انتهای پیام