آموزش قطعه گمشده پازل حقوقی کودکان و زنان آسیب‌دیده است
کانون خبرنگاران نبأ ــ حمایت از اقشار محروم و آسیب‌دیده رسالت اصلی تمام سازمان‌های مردم‌‌نهاد است که در پی توانمند ساختن جامعه هدف خود هستند؛ در این میان اما آموزش، قطعه گمشده همان پازل حقوقی است که به دست این سازمان‌ها ساخته شده و اتحاد وکلای «نورا» تلاش میکند جای خالی آن را پر کند.
اینجا سرزمین کسانی است که تلاش می‌کنند تا به چشمان خسته و کم‌فروغ کودکان و زنان، نور امید و آگاهی هدیه دهند؛ چشمانی خسته از انتظار کشیدن و آکنده از دیدن هر آنچه که لایق دیدنش نبودند؛ اینجا نوراست! «سیاره‌ای که دیگر نیازی به آدم‌های موفق ندارد؛ این سیاره به شدت نیازمند افراد صلح‌جو، درمانگر، ناجی و عاشق است»؛ این جمله دالایی لاما، آیینه تمام قد نورایی‌هاست.
ان‌جی‌اوهای مختلف همواره تلاش می‌کنند با کمک به اقشار محروم و آسیب‌دیده، از طریق حمایت‌های مالی و معنوی آنان را به سطحی از توانایی رسانده تا این افراد بتوانند راحت‌تر در جامعه زندگی کنند؛ در این میان، تمرکز بیشتر بر روی کمک‌های مالی و فعالیت‌های خیرین است و شاید کمتر به مقوله آموزش توجه شده؛ آموزش، قطعه گمشده همان پازلی است که به دست انجیاو ها ساخته شده و وکلای نورا تلاش می‌کنند با پرکردن این جای خالی، جهان، بیش از پیش، مکانی برای زندگی کردن شود؛ نورا، که هسته اصلی آن را وکلای پایه یک دادگستری تشکیل داده‌اند، تشکلی است که سعی دارد خدمات حقوقی را که بخش عمده آن آموزش است؛ به قشر آسیب دیده و به‌طور خاص به زنان و کودکان ارائه دهد.
گروه حقوقی اتحاد وکلای نورا آبان‌ماه 1396 به‌منظور ارتقای سطح دانش و آگاهی حقوقی و مهارت‌های لازم تشکیل شد. از جمله اهداف وکلای نورا، مشاوره و معاضدت قضایی از زنان و کودکان جهت آشنایی هرچه بیشتر ایشان با حقوق حقۀ خود و ارتقای امنیت حقوقی ایشان در جامعه است.
این امر بهانه‌ای شد تا ضمن گفت‌و‌گو با لیلا شفاعی، وکیل پایه یک دادگستری و عضو کانون وکلای مرکز که ریاست اتحاد وکلای نورا را عهده‌دار است، کمی بیشتر از نورایی‌ها بدانیم.
ایکنا: اتحاد وکلای نورا چگونه تشکیل شد؟
اتحاد وکلای نورا یک تشکل صنفی است که در کانون وکلای دادگستری مرکز قرار دارد؛ این تشکل یک سال پیش با هدف احقاق حقوق شهروندی و حمایت خاص از زنان و کودکان شکل گرفته است و با توجه به این که یک تشکل صنفی باید در راستای منافع صنف خود حرکت کند و صنف ما هم صنف وکلا است؛ ما نیز باید در همین راستا فعالیت کنیم. با این حال از آن‌جا که بعد مدنی کانون وکلای دادگستری که به عنوان یک نهاد صنفی مدنی فعالیت میکند، مغفول مانده است؛ ما نیز بر آن شدیم تا با فعالیت‌های مدنی این قسمت را پررنگ‌تر کنیم و سعی کردیم تا بتوانیم با بدنه مردم و جامعه به‌ویژه زنان و کودکان، ارتباط بیشتری داشته باشیم؛ در همین راستا کمیته‌های پژوهش، آموزش، معاضدت(یاری دادن به افراد محروم و بی‌بضاعت جهت برخورداری از حق وکیل در مراحل قضایی، لیکن در مفهوم جدید و فراگیر آن افزون بر مساعدت در مراحل دادرسی، اقدامات گسترده و فراگیر جهت دسترسی به دادرسی عادلانه و ارتقای فرهنگ حقوفی از طریق آموزش و ارائه خدمات را شامل می‌شود) و مشاوره با افراد را تعریف کردیم تا بتوانیم به مردمی که آسیب‌پذیر هستند و نیاز به وکیل و آموزش‌های حقوقی دارند، کمک کنیم.
اتحاد وکلای نورا از طریق ارتباط با خانه‌های مختلف جمعیت امام علی(ع)، به برگزاری کلاس‌های آموزشی برای زنان اقدام کرده است. در حوزه معاضدت نیز بچه‌هایی هستند که به‌خاطر لواط، تجاوز و... در معرض قصاص هستند و از سوی وکلای نورا از آنها حمایت‌های حقوقی می‌شود؛ یا زنانی که آسیب‌دیده هستند و نیاز به مشاوره و اقدامات حقوقی دارند، بدون اخذ حق‌الوکاله، توسط وکلای ما حمایت می‌شوند.
ایکنا: این اتحاد در تلاش است از فعالیت صنفی خارج شده و به یک انجیاو تبدیل شود. چه ضرورتی احساس می‌کنید؟
تشکل صنفی در گرفتن شماره ثبت، ناتوان است. از آن جا که این تشکل درآمدزایی ندارد و با مشکلات مالی مواجه است؛ بر آن هستیم تا تشکل خود را تبدیل به یک انجیاو کنیم. انجیاو یعنی یک قالب بسیار شکیل‌تر از اتحاد وکلای نورا که به‌صورت بین رشته‌ای فعالیت کند. در حال حاضر صنف ما متشکل از وکلای آقا و خانم است و ما نمی‌توانیم غیر وکیل را وارد کنیم؛ اما مدل جدیدی که برای خود به عنوان یک انجیاو تعریف کرده‌ایم، یک مدل بین رشته‌ای است؛ ما با کمک دوستان جامعه‌شناس، روانشناس و وکلا شروع به طراحی مدل‌های آموزشی برای کودکان و زنان کرده‌ایم؛ البته آقایان هم مورد توجه ما هستند اما برنامه‌ای برای آموزش مستقیم به آنها نداریم؛ بلکه هدف‌گذاری ما بر روی مدارس پسرانه است تا آموزش‌های لازم از کودکی به آنها داده شود.
ایکنا: آیا مددکارانی که در این اتحاد خدمت‌رسانی می‌کنند، آموزش‌های خاصی دیده یا می‌بینند؟
یکی از برنامه‌های اصلی ما آموزش مددکارانی است که در انجیاو ها فعالیت می‌کنند؛ افرادی که نیاز به حمایت دارند به حد کافی در معرض مشکلات قرار دارند و باید یک فرد آموزش دیده به آنها کمک کند. صرف داشتن اندکی مهارت در کسوت مددکار و یا فعالیت در یک گروه عام‌المنفعه نمی‌تواند دلیلی برای مشارکت مددکاران در این طرح باشد. به این ترتیب ما آموزش مددکاران را در دستور کار خود قرار دادیم. در این راستا نیز به‌زودی گروهی از مددکاران جمعیت امام علی(ع) در رشته‌های روانشناختی و حقوقی، از سوی اتحاد وکلای نورا آموزش می‌بینند تا لااقل هدف و روش درستی را در راستای خدمات خود به افراد آسیب‌دیده داشته باشند.
دغدغه ما پیشگیری از وقوع جرم است
ایکنا: آیا شما توجه خود را صرفاً به زنان و کودکان آسیب‌دیده، معطوف کرده‌اید؟
چشم‌انداز ما عموم افراد جامعه است؛ ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که جامعه این آموزش‌ها را دیده؛ اتفاقاً جامعه فاقد آن دسته از مهارت‌ها و آموزش‌های لازم است. هدف ما در نهایت، این است که این آموزش‌ها به عموم جامعه ارائه شود. به زعم من یک کودک تحت آموزش می‌تواند در بهترین نقطه شهر و یا در نقطه‌ای محروم و کم‌برخوردار باشد که نیاز به کسب مهارت دارد. زیرا مهارت‌ها و آموزش‌های لازم در سیستم آموزشی ما وجود ندارد؛ نقطه قابل تأمل اینجاست که متأسفانه کودکی که درمنطقه ضعیف و محروم در خانواده‌‌ای آسیب‌دیده زندگی میکند، عدم آموزش و مهارت‌ها می‌تواند ضربه جبران‌ناپذیری را هم به او و هم به جامعه وارد کند.
رویکرد آموزش‌های ما پیشگیری از وقوع جرم است؛ ما می‌خواهیم این آموزش‌ها را بدهیم تا هزینه جرم و آسیب‌ها را کمتر کنیم. هدف ما بسیار کلان است و در نظر داریم با جلب توجه دانشجویان و افرادی که می‌توانند در این مسائل به ما کمک کنند؛ مراحل ثبت خود را برای تبدیل شدن به یک انجیاو جلو ببریم.
ایکنا: چگونه اعتماد و توجه قشر آسیب‌دیده را به خود جلب می‌کنید؟
ما به صورت مستقیم با خود این افراد ارتباط برقرار نمی‌کنیم؛ شناسایی این افراد و ارتباط گرفتن با آنها، مستلزم داشتن یک تیم شناسایی در این زمینه است؛ این در حالی است که ما تمام نیروی خود را صرف بحث آموزش کرده‌ایم. به همین خاطر، برای دسترسی به این افراد، با انجیاوهایی که قبلاً این فرایند را طی کرده‌اند، ارتباط گرفته و خدمات آموزشی خود را با مشورت ایشان عرضه می‌کنیم. برای مثال جمعیت امام علی(ع)، بهزیستی و یا ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار شهرداری، کانون‌هایی هستند که تاکنون در آن‌جا کلاس‌های آموزشی برگزار کرده‌ایم؛ طبیعتاً وظیفه شناسایی و جمع‌آوری افراد آسیب‌دیده با این انجیاو ها است. هدف تشکل ما، فقط آموزش است؛ اتحاد وکلای نورا، همچنین در بحث ارزاق عمومی افراد آسیب‌دیده نیز ورود نمی‌کند بلکه هدف این تشکل، کار کردن روی مغز این افراد است. به همین شکل نیز توانسته اعتماد افراد را از طریق ان‌جی‌اوهای مختلف و کلاس‌های آموزشی که تاکنون برگزار کردیم کسب کند؛ به عنوان مثال پس از اتمام جلسه‌ای در فرحزاد، افراد حاضر در جلسه که متشکل از زنان آسیب‌دیده بودند، مدام اصرار داشتند که چنین جلساتی تکرار شود؛ به عبارتی، خود آنها متوجه می‌شوند که چقدر این آموزش‌ها می‌تواند به آنها کمک کند.
ایکنا: اتحاد وکلای نورا تا چه حد افراد را تحت پوشش و حمایت خود قرار می‌دهد؟
بحث اصلی ما، پیشگیری است؛ پیشگیری سه نوع دارد و بهترین نوع پیشگیری، که در کشور ما متأسفانه روی آن کار نشده، «پیشگیری نوع یک» است؛ یعنی قبل از اینکه فرد وارد جامعه شده، آسیبی بزند یا هنجاری را ناهنجار کند، ما وارد بحث آموزش می‌شویم؛ اما خوب ما همیشه در نقطه اول نیستیم و جامعه خیلی جلوتر از ما عمل میکند؛ همینطور ناهنجاری‌ها خیلی جلوتر از ما اتفاق افتاده است؛ در اینجا وارد «پیشگیری نوع دو» می‌شویم. یعنی جایی که خانواده، آسیب دیده است، جرم اتفاق افتاده و کسی برای کمک و حمایت به این خانواده آسیب‌دیده وجود ندارد. در اینجا گروه مشاوره و معاضدت ما وارد کار می‌شوند؛ بدین صورت که برخی افرادی که توان گرفتن وکیل نداشته و سردرگم هستند، با توجه به فوریت‌هایی که وجود دارد، مشمول کمک‌های قضایی می‌شوند.
گاهی اوقات آسیب آن‌قدر جدی است که وارد «پیشگیری نوع سه» می‌شویم. هنگامی که فردی برای مثال دچار بیماری‌های دوقطبی(شیدایی افسردگی) شده و قابل درمان نیست؛ این افراد به بیمارستان‌ها یا مراکز خاص ارجاع داده می‌شوند.
ما بیشتر در حوزه پیشگیری نوع یک و دو فعالیت می‌کنیم و پیشگیری نوع سه مربوط به مراکز بازپروری یا بیمارستان‌ها است.
حکم اعدامی که به شلاق تقلیل یافت
ایکنا: کدام‌یک از برنامه‌های شما بیشترین اثرگذاری را در گروه مخاطب داشته است؟
چندی پیش با همکاری دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران و بنیاد ملی مادران، برنامه «همایش مادری» را برگزار کردیم؛ این برنامه، شامل چهار کارگاه حقوقی برای زنان، تحت موضوعاتی چون زنان سرپرست خانوار، تابعیت، خشونت‌ها و بحث حقوق خانواده می‌شد که بیشتر هم مورد استقبال مددکاران قرار گرفت؛ افراد شرکت کننده بازخورد خیلی خوبی داشتند. برای آنها گواهی حضور از سوی دانشگاه تهران صادر شد. همینطور معاضدت‌های قضایی ما برای زنان سرپرست خانوار بسیار اثربخش بوده است؛ برای مثال موردی بود که قصد خودکشی داشت اما به او کمک کردیم تا مسئله خود را حل کند؛ یا در بحث جرائم کودکان، بچه‌هایی بودند، که حکم آنان اعدام بود؛ اما با پیگیریهای بسیار، توانستیم حکم آنها را به شلاق تقلیل دهیم.
ایکنا: در آموزش به کودکان چه سرفصلی را بیشتر مد نظر قرار می‌دهید؟
طبق آیین‌نامه حقوق کودک، اولین مبحثی که برای آموزش انتخاب کردیم، بحث خود مراقبتی جنسیتی است. کار دیگری که در دست داریم، طراحی مدل‌های آموزشی است؛ برای مثال، در این مدل‌ها سعی بر این است که توسط بازی و سرگرمی مباحثی چون تساوی نژادی و احترام به قومیت‌ها را به کودکان آموزش دهیم.
خانواده‌ها تشنه آموزش در حوزه مراقبت جنسی به کودکان هستند
ایکنا: مطرح کردن موضوعاتی همچون «آموزش مراقبت جنسی به کودکان»، هنوز هم بین برخی از افراد جامعه به نوعی تابو است و بخشی از مردم در مقابل آن گارد دارند. شما از این لحاظ با مشکل مواجه نشدید؟
خوشبختانه ما از سمت خانواده‌ها و فرزندانشان هیچ مشکلی نداشتیم؛ آنان علاقه بسیار زیادی در شنیدن این مطالب نشان دادند و افسوس زیادی داشتند بابت اینکه چقدر این مسائل دیر به آنها آموزش داده می‌شود. این مسئله نشان‌دهنده این نکته است که چقدر خانواده‌ها تشنه این نوع آموزش‌ها بوده و چقدر به یادگرفتن در این حوزه نیاز دارند.
آموزش‌‌و‌پرورش پیش‌قدم شود
ایکنا: برنامه‌های شما برای آینده چیست؟
چشم‌انداز ما بحث آموزش عموم مردم و نهادینه شدن این مهارت‌ها در مدارس است؛ چنانچه ما نیز بتوانیم همانند پلیس که با ورود به مدارس، آموزش‌هایی را به دانش‌آموزان می‌دهد، یک‌سری آموزش‌ها را برای دانش‌آموزان داشته باشیم، می‌توانیم جلوی بسیاری از جرم و جنایت‌ها را در جامعه بگیریم؛ جای خالی این آموزش‌ها نه تنها در مدارس بلکه میان افراد بزرگسال به ظاهر فرهیخته نیز احساس می‌شود؛ آنها نیز راجع به حق و حقوق خود اطلاعات درستی ندارند و اگر هم بدانند، نسبت به راه‌های صحیح مطالبه حقوق خود آگاهی ندارند. سعی ما بر این است که از طریق آموزش و پرورش و یا هر ارگانی که به ما کمک کند، این آموزش‌ها را توسط مدل‌های استانداردی که ایجاد می‌کنیم، در جامعه نهادینه کنیم؛ قطعاً از این طریق آمار جرم و جنایت‌ها و آسیب‌هایی که خانواده‌ها از این مسائل می‌بینند، بسیار کم می‌شود.
آموزش‌های حقوقی برای نحوه صحیح مطالبه‌گری
ایکنا: چه مشکلاتی سر راه شما و اهدافتان وجود دارد؟
یکی از مشکلات اساسی، بحث بحران‌های اقتصادی است؛ مردم حاضرند برای انجیاوهایی مانند محک، آیین صفا و مروه که متعلق به جمعیت امام علی(ع) است، هزینه کنند؛ اما به حدی بحث آموزش در کشور ما مغفول مانده و به حدی به ذهن‌های روشن نیاز دارد که توجیه کردن مردم و مسئولین برای جمع‌آوری پول در بحث آموزش، پروسه خاص و زمان طولانی‌ای را می‌طلبد.
ما برای تأمین منابع مالی، نیازمند تغییر سیستم فکری جامعه هستیم. همینطور زمانی که در کشور مشکلات اقتصادی وجود دارد و مردم قادر به تأمین نیازهای اولیه خود نیستند، آموزش به اولویت‌های دسته چندم آنان می‌پیوندد.
آموزش، بحث مطالبه‌گری را در جامعه ایجاد میکند؛ این امر ممکن است خیلی از نهادها را به چالش بکشد؛ حتی گاهی اوقات آنها مانع‌تراشی می‌کنند تا مردم از بسیاری مسائل آگاه نشوند! این در حالی است که ما با آموزش‌های حقوقی نحوه صحیح مطالبه‌گری را به افراد می‌آموزیم و آنها را به هرج و مرج و ایجاد ناهنجاری برای پیگیری مطالباتشان دعوت نمی‌کنیم.
ایکنا: نقطه آمال اتحاد وکلای نورا چیست؟
بسیار علاقه‌مندم دانشجویان و افرادی که در دانشگاه‌ها فعالیت دارند و همچنین انجیاوها با هم متحد شده و دست به دست هم دهند؛ هر روز به تعداد کودکان کار و زباله‌گردها اضافه می‌شود، شاید ما به لحاظ اقتصادی نتوانیم به این افراد کمک کنیم؛ اما می‌توانیم به انحاء مختلف از این کودکان که خیلی از آنها سرپرست خانوار نیز هستند، حمایت کنیم. انجیاوها و افراد توانمند باید کمک کنند تا به این کودکان آموزش‌های لازم داده شود؛ حتی اگر قرار است همچنان در خیابان‌ها دست‌فروشی کنند اما به آنها کمک کنیم تا آسیب جدی‌تر نبینند؛ همچنین از این طریق می‌توانیم از وقوع جرم جلوگیری کنیم. امیدوارم دانشجوها، انجیاوها و مددکارها بیش از پیش به اهمیت مقوله آموزش پی ببرند و کمک کنند.
محدثه حاجی حیدری
انتهای پیام
بسیار عالی بود ،ممنونم 
