در نشست فقهی بررسی طرح تحدید سن ازدواج عنوان شد:
دارا بودن شرایط؛ محور اصلی در تحدید سن ازدواج/ تصمیم‌گیری‌ها منتج از فضای عمومی جامعه است
گروه دانشگاه ــ مدیرکل مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه سن معیار غلطی برای تحدید سن ازدواج است، گفت: ممکن است فردی در سن 30 سالگی شرایط لازم برای ازدواج را نداشته باشد، اما فرد دیگری در سنین پایین‌تر از 18 سالگی آمادگی کامل داشته باشد.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست علمی بررسی علمی ابعاد فقهی و حقوقی طرح تحدید سن ازدواج، اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی با حضور قاسم جعفری، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور، سینا کلهر، مدیرکل مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و حامد رستمی، عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی، امروز دوشنبه، ۱۲ آذرماه بعد از اذان مغرب در سالن همایش دانشگاه مذاهب اسلامی برگزار شد.
در آغاز این نشست، قاسم جعفری با بیان تجربه خود از حضور در مجلس شورای اسلامی، اظهار کرد: بسیاری اوقات طرح‌هایی به مجلس می‌آید که معلوم نیست واقعیات جامعه این‌ها است یا خیر. بعضی طرح‌ها سفارشی است.
وی با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها می‌توانند در اصلاح فرایند ارائه طرح‌ها موثر باشند، چرا که گاهی مردم دچار مشکل دیگری هستند، اما مجلس درگیر بحث‌های دیگری است، افزود: فوریت طرح اصلاحیه ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی را که بر اساس محتوا، نام آن طرح تحدید سن ازدواج است، برای تصویب به رای گذاشته شد و فرایند این کار مدتی مسکوت ماند و اخیرا مدل دیگری برای آن طرح کرده‌اند که طبق این ماده قانونی، عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است.
جعفری ادامه داد: من نمی‌گویم دختر زیر ۱۳ سال و ۱۶ سال ازدواج کند یا نکند. در رابطه با بحث بلوغ، نمی‌توانیم یک نسخه بنویسیم که همه سن یکسان داشته باشند. بلوغ زودرس هم مسئله‌ای است که شرایط متفاوتی دارد. اگرچه قانون برای مواقعی است که اگر نباشد اختلال در نظام پیش می‌آید. تمام دعوا در این طرح و لایحه بر سر کمتر از پنج درصد ازدواج‌هاست که در این سنین انجام می‌شود.
قاسم جعفری با بیان اینکه عنصر رضایت در ازدواج بسیار اهمیت دارد، گفت: بلوغ امری طبیعی است و اگر بلوغ شرعی، مجوز نکاح و سنت نبوی است، باید دلیل قوی‌تری برای ممانعت ارائه شود که به آن مصلحت و جلوگیری از مفسده‌ای انجام شود. یک شخص شرایط ازدواج دارد و سن او هم زیر ۱۸ سال است، باید برای مخالفت با ازدواج این فرد دلیل بیاورید. بر اساس نص قرآن سرنوشت هر فرد دست خود اوست و شما با این کار می‌گویید سه سال سرنوشت تو دست خودت نباشد. با این طرح جلوی اختیار و اراده آدم‌ها را خواهید گرفت. اگر می‌بینید کشور‌های غربی که سن ازدواج را ۱۸ سال می‌دانند، برای نیاز جنسی راه‌های دیگری دارند، چرا الگوی شما در این طرح این کشورهاست؟ شما به دختری که ۱۵ سال دارد و احساس می‌کند آماده ازدواج است، می‌گویید صبر کن یا راه غیرشرعی را انتخاب کن؟ با وجود این محدودیت‌ها چه کسی جز دختر ضرر می‌کند؟ لذا این طرح پخته نیست.
در ادامه این نشست، حامد رستمی، عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی به ارائه سخنرانی پرداخت و اظهار کرد: این طرح در آذرماه سال ۹۵ با تشکیل کمیسیونی با هدف ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۸ سال مطرح شد و با همکاری معاونت زنان ریاست جمهوری دنبال شد. شورای نگهبان هم این طرح را رد و اعلام کرد این ماده ناقص و مغایر با قوانین و مصلحت است.
وی افزود: سن ازدواج در کشور‌های مختلف متفاوت است. تعیین حداقل سن شرعی در فقه و منابع شرعی خارج از ضرورت‌های جامعه و مصلحت‌سنجی مسبوق نیست و از نظر فقهی همه بر این موضوع اتفاق نظر دارند. از نظر فقه بلوغ شرط ازدواج نیست. تنها آمده که بلوغ شرعی شرط رابطه زناشویی و نکاح است.
این عضو هیئت علمی با اشاره به آیه ۶ سوره نساء گفت: شیخ طوسی معتقد است بلوغ جنسی برای ازدواج ملاک بوده و ادعای اجماع می‌کند. از نظر طوسی حداقل سن ازدواج دختر ۱۳ سال بیان شده و در واقع ماده ۱۰۴۱ برمبنای فقه و شرع است. حال اصلاح این ماده که قبل از ۱۳ سال ازدواج را ممنوع می‌کند، اگر زیر ۱۵ سال را هم محدود می‌کرد، باز غیرشرعی بود و کسانی که از این نظر حمایت می‌کنند، به مقتصیات زمانی و مکانی و عرف تاکید دارند. دختران امروز شاید زودتر به بلوغ جسمی و حتی فکری برسند و مصادیق زیادی وجود دارد که ازدواج در سن کم باعث انسجام خانواده می‌شود و با عرف و عادت سازگاری بیشتری دارد.
وی افزود: چرا باید از طرحی حمایت کنیم که با توجه به اینکه در برخی نقاط کشورمان زندگی قومی و قبیله‌ای است و این لایحه در تعارض آشکار با این موضوع است. عمل کردن به مصلحت چه در فقه شیعه چه در فقه اهل سنت، باید بر اساس ضابطه باشد و آن مصلحت مغایر با شرع نباشد و این مورد در تعارض آشکار با شرع است. این طرح حتی با قانون هم مغایرت است و با اسناد بالادستی، سیاست‌های کلی نظام، اصل دهم قانون اساسی و بند چهارم سیاست‌های کلی خانواده و بند دوم سیاست‌های کلی جمعیت که ابلاغ مقام معظم رهبری مبنی بر کاهش سن ازدواج، تسهیل ازدواج، رفع موانع ازدواج است، تعارض دارد.
به گفته رستمی، شورای نگهبان مانند سال ۸۱ این طرح را رد می‌کند و به مجمع تشخیص مصلحت ارسال می‌کند، چرا که این طرح به مصلحت نیست و زیان‌های اجتماعی به همراه دارد. سیاست کلی اسلام این است که ازدواج، مقدمات و تشریفات ازدواج را آسان بگیریم و طلاق و تشریفات آن را سخت بگیریم، اما امروز در عمل عکس این قضیه عمل می‌شود.
این نشست در ادامه با سخنرانی سینا کلهر، مدیرکل مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس همراه بود، وی اظهار کرد: طی جلسه‌ای که برای بررسی این طرح و ایده برگزار شد، همه حاضران ناچار شدند دلیل خود را این‌گونه ذکر کنند که دختران خودمان در سنین پایین ازدواج نکردند و مخالف این طرح هستند. علت این است که افکار عمومی نسبت به سن ازدواج دچار حساسیت‌هایی شده و این‌گونه تصور می‌شود که سن پایین ازدواج تبعات و آثار منفی بر فرد و خانواده او دارد. ایده‌پردازان این موضوع می‌گویند ۱۰ سال است که با عنوان کودک‌همسری روی این طرح کار کرده‌اند و نتایج کار خود را در کتابی با عنوان طنین سکوت منتشر کردند و شهر به شهر هم رفته‌اند و از این کتاب رونمایی کردند. در این کشور هیچ کس، چه مذهبی چه غیرمذهبی، با کودک‌همسری موافق نیست، اما اساسا سن معیار غلطی است. شرایط هر فرد در ازدواج متفاوت است. ما طرفدار ایده شرایط در ازدواج هستیم. تاکید روی ایده سن محوری نیست.
در آغاز این نشست، قاسم جعفری با بیان تجربه خود از حضور در مجلس شورای اسلامی، اظهار کرد: بسیاری اوقات طرح‌هایی به مجلس می‌آید که معلوم نیست واقعیات جامعه این‌ها است یا خیر. بعضی طرح‌ها سفارشی است.
وی با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها می‌توانند در اصلاح فرایند ارائه طرح‌ها موثر باشند، چرا که گاهی مردم دچار مشکل دیگری هستند، اما مجلس درگیر بحث‌های دیگری است، افزود: فوریت طرح اصلاحیه ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی را که بر اساس محتوا، نام آن طرح تحدید سن ازدواج است، برای تصویب به رای گذاشته شد و فرایند این کار مدتی مسکوت ماند و اخیرا مدل دیگری برای آن طرح کرده‌اند که طبق این ماده قانونی، عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است.
جعفری ادامه داد: من نمی‌گویم دختر زیر ۱۳ سال و ۱۶ سال ازدواج کند یا نکند. در رابطه با بحث بلوغ، نمی‌توانیم یک نسخه بنویسیم که همه سن یکسان داشته باشند. بلوغ زودرس هم مسئله‌ای است که شرایط متفاوتی دارد. اگرچه قانون برای مواقعی است که اگر نباشد اختلال در نظام پیش می‌آید. تمام دعوا در این طرح و لایحه بر سر کمتر از پنج درصد ازدواج‌هاست که در این سنین انجام می‌شود.
قاسم جعفری با بیان اینکه عنصر رضایت در ازدواج بسیار اهمیت دارد، گفت: بلوغ امری طبیعی است و اگر بلوغ شرعی، مجوز نکاح و سنت نبوی است، باید دلیل قوی‌تری برای ممانعت ارائه شود که به آن مصلحت و جلوگیری از مفسده‌ای انجام شود. یک شخص شرایط ازدواج دارد و سن او هم زیر ۱۸ سال است، باید برای مخالفت با ازدواج این فرد دلیل بیاورید. بر اساس نص قرآن سرنوشت هر فرد دست خود اوست و شما با این کار می‌گویید سه سال سرنوشت تو دست خودت نباشد. با این طرح جلوی اختیار و اراده آدم‌ها را خواهید گرفت. اگر می‌بینید کشور‌های غربی که سن ازدواج را ۱۸ سال می‌دانند، برای نیاز جنسی راه‌های دیگری دارند، چرا الگوی شما در این طرح این کشورهاست؟ شما به دختری که ۱۵ سال دارد و احساس می‌کند آماده ازدواج است، می‌گویید صبر کن یا راه غیرشرعی را انتخاب کن؟ با وجود این محدودیت‌ها چه کسی جز دختر ضرر می‌کند؟ لذا این طرح پخته نیست.
در ادامه این نشست، حامد رستمی، عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی به ارائه سخنرانی پرداخت و اظهار کرد: این طرح در آذرماه سال ۹۵ با تشکیل کمیسیونی با هدف ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۸ سال مطرح شد و با همکاری معاونت زنان ریاست جمهوری دنبال شد. شورای نگهبان هم این طرح را رد و اعلام کرد این ماده ناقص و مغایر با قوانین و مصلحت است.
وی افزود: سن ازدواج در کشور‌های مختلف متفاوت است. تعیین حداقل سن شرعی در فقه و منابع شرعی خارج از ضرورت‌های جامعه و مصلحت‌سنجی مسبوق نیست و از نظر فقهی همه بر این موضوع اتفاق نظر دارند. از نظر فقه بلوغ شرط ازدواج نیست. تنها آمده که بلوغ شرعی شرط رابطه زناشویی و نکاح است.
این عضو هیئت علمی با اشاره به آیه ۶ سوره نساء گفت: شیخ طوسی معتقد است بلوغ جنسی برای ازدواج ملاک بوده و ادعای اجماع می‌کند. از نظر طوسی حداقل سن ازدواج دختر ۱۳ سال بیان شده و در واقع ماده ۱۰۴۱ برمبنای فقه و شرع است. حال اصلاح این ماده که قبل از ۱۳ سال ازدواج را ممنوع می‌کند، اگر زیر ۱۵ سال را هم محدود می‌کرد، باز غیرشرعی بود و کسانی که از این نظر حمایت می‌کنند، به مقتصیات زمانی و مکانی و عرف تاکید دارند. دختران امروز شاید زودتر به بلوغ جسمی و حتی فکری برسند و مصادیق زیادی وجود دارد که ازدواج در سن کم باعث انسجام خانواده می‌شود و با عرف و عادت سازگاری بیشتری دارد.
وی افزود: چرا باید از طرحی حمایت کنیم که با توجه به اینکه در برخی نقاط کشورمان زندگی قومی و قبیله‌ای است و این لایحه در تعارض آشکار با این موضوع است. عمل کردن به مصلحت چه در فقه شیعه چه در فقه اهل سنت، باید بر اساس ضابطه باشد و آن مصلحت مغایر با شرع نباشد و این مورد در تعارض آشکار با شرع است. این طرح حتی با قانون هم مغایرت است و با اسناد بالادستی، سیاست‌های کلی نظام، اصل دهم قانون اساسی و بند چهارم سیاست‌های کلی خانواده و بند دوم سیاست‌های کلی جمعیت که ابلاغ مقام معظم رهبری مبنی بر کاهش سن ازدواج، تسهیل ازدواج، رفع موانع ازدواج است، تعارض دارد.
به گفته رستمی، شورای نگهبان مانند سال ۸۱ این طرح را رد می‌کند و به مجمع تشخیص مصلحت ارسال می‌کند، چرا که این طرح به مصلحت نیست و زیان‌های اجتماعی به همراه دارد. سیاست کلی اسلام این است که ازدواج، مقدمات و تشریفات ازدواج را آسان بگیریم و طلاق و تشریفات آن را سخت بگیریم، اما امروز در عمل عکس این قضیه عمل می‌شود.
این نشست در ادامه با سخنرانی سینا کلهر، مدیرکل مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس همراه بود، وی اظهار کرد: طی جلسه‌ای که برای بررسی این طرح و ایده برگزار شد، همه حاضران ناچار شدند دلیل خود را این‌گونه ذکر کنند که دختران خودمان در سنین پایین ازدواج نکردند و مخالف این طرح هستند. علت این است که افکار عمومی نسبت به سن ازدواج دچار حساسیت‌هایی شده و این‌گونه تصور می‌شود که سن پایین ازدواج تبعات و آثار منفی بر فرد و خانواده او دارد. ایده‌پردازان این موضوع می‌گویند ۱۰ سال است که با عنوان کودک‌همسری روی این طرح کار کرده‌اند و نتایج کار خود را در کتابی با عنوان طنین سکوت منتشر کردند و شهر به شهر هم رفته‌اند و از این کتاب رونمایی کردند. در این کشور هیچ کس، چه مذهبی چه غیرمذهبی، با کودک‌همسری موافق نیست، اما اساسا سن معیار غلطی است. شرایط هر فرد در ازدواج متفاوت است. ما طرفدار ایده شرایط در ازدواج هستیم. تاکید روی ایده سن محوری نیست.
وی با بیان اینکه موافقان این طرح چند ادعا دارند، افزود: گفتند اولین پیامد ازدواج در سنین پایین، طلاق زیاد است. شخصا آمار را بررسی کردم و متوجه شدم در میان گروه‌های سنی مختلف دختران زیر ۱۴ سال کمترین میزان طلاق را دارند و واقعیت برعکس چیزی است که گفته می‌شود. علت آن را هم عاملیت این افراد می‌دانند که تعداد آنها کم است و اراده‌ای ندارند و اگر داشتند طلاق می‌گیرند. اما نکته اینجاست که اگر نظر این‌ها درست باشد و این گروه در سنین بالاتر طلاق خواهند گرفت، باید در سنین بالاتر این اتفاق بیفتد، اما این انتقال اتفاق نمی‌افتد. زودترین و بیشترین طلاق در سنین ۲۵ تا ۲۹ سالگی است.
کلهر با بیان اینکه بدترین گروه از نظر آمار طلاق سنین ۲۵ تا ۲۹ سالگی است، گفت: تصور ما این است که در کشور ما اساس زندگی مشترک تفاهم است و در عین حال بیشترین دلیل طلاق هم عدم تفاهم اعلام می‌شود. اساس زندگی مشترک بر پایه چیست؟ تفاهم جایگزین ایده سازش شده. در تفاهم وجود شباهت و در سازش تحمل تفاوت مطرح است. در نظرسنجی‌های متعدد مردم اعلام کرده‌اند سن مناسب ازدواج ابتدا ۱۵ تا ۱۹ سالگی و بعد ۲۰ تا ۲۴ سالگی است.
مدیرکل مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس، افزود: دلیل دیگری که در طرح این ایده دارند، ممنوعیت از تحصیل در صورت ازدواج زودهنگام است، در حالی‌که ازدواج کمتر از یک درصد در ممنوعیت از تحصیل نقش دارد. ۸ تحقیق و پیمایش علمی انجام شده که این ایده را رد کرده‌اند و اعلام کرده‌اند مهمترین عامل فقدان امکانات آموزشی بوده است. در برخی نقاط امکانات آموزشی بسیار محدود است.
کلهر با اشاره به دیگر دلیل برای طرح این پیشنهاد، گفت: خطر مرگ و میر مادران عامل دیگری است که روی آن مانور می‌دهند. من از وزارت بهداشت آمار رسمی گرفتم که تا سال ۹۳ تعداد مادران زیر ۱۸ سال که فوت شده‌اند تنها ۱ نفر بوده و این میزان به صفر رسیده است و سازمان بهداشت جهانی به دلیل موفقیت کشور در کنترل مرگ و میر به ما جایزه داده است. از طرفی برخی پزشکان معتقدند تا بدن استعداد زایمان را نداشته باشد، بارداری اتفاق نمی‌افتد. این خود دلیل بر رد این مدعاست.
وی گفت: دلیل دیگر این گروه عدم رضایت جنسی است و می‌گویند کسانی که زودتر ازدواج می‌کنند، رضایت جنسی کمتری دارند. اما آمار نشان می‌دهد میزان رضایت جنسی در گروه سنی زیر ۱۴ سال بالای ۷۵ درصد است و دلیل آن سلامت جنسی افراد در این سنین است.
کلهر با بیان اینکه دلیل دیگر این گروه این است که آن‌هایی که زودتر ازدواج کردند، بیشتر درگیر خشونت شدند، اما نتیجه برعکس این مدعاست، افزود: دلیل دیگر این گروه این است که حق کودکی افراد زیر ۱۸ سال رعایت نمی‌شود. حال که مفهوم کودکی به معنای بی‌مسئولیتی است. بسیاری از مددکاران می‌گویند این بچه‌ها به ما می‌گویند اگر ما ازدواج نمی‌کردیم، یا معتاد می‌شدیم و یا به فحشا کشیده می‌شدیم.
وی با بیان اینکه دلیل دیگرشان ناتوانی در امور زندگی است، گفت: بیشتر این بچه‌ها در خانواده‌های گسترده زندگی می‌کنند. الان حدود سه ماه است در تهران و کرج دنبال یک مورد زیر ۱۳ سال می‌گردم. تنها یک مورد بود که دادستان مشهد این دختر ۱۱ ساله و افغان را که با مرد ۳۵ ساله ازدواج کرده بود، تحویل مادرش دادند و اکنون هم تماس خیرین با این خانواده را ممنوع کردند.
کلهر ادامه داد: دلیل دیگر این گروه این است که می‌گویند این افراد به صورت اجباری تن به ازدواج می‌دهند. اگر چه ما هم معتقدیم درست است این افراد می‌گویند خودمان خواسته‌ایم، اما این اعتبار ندارد، چون بچه هستند و نمی‌فهمند. در جلسه‌ای هم گفتند کسانی که زودتر ازدواج می‌کنند، احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در میان آنها زیاد است. در این مورد با وزارت بهداشت تماس گرفتم که گفتند این حرف غلط است و چنین چیزی احتمال ندارد و اتفاقا برعکس است.
وی افزود: همچنین می‌گویند کسانی که زودتر ازدواج می‌کنند، سقط جنین بیشتری دارند و وزارت بهداشت این مسئله را هم تکذیب کرد. این مسئله و حد و حدود قائل شدن برای ازدواج یک فشار بین‌المللی است و تنها کشوری که به آن استناد شده، کشور آمریکا است. در برخی ایالت‌های این کشور، ازدواج دختران کمتر از ۱۱ سال مشاهده می‌شود.
کلهر ادامه داد: در سال ۴۰ هزار ازدواج زیر ۱۴ سال انجام می‌شود و استان زنجان اولین استان در این امر است و استان‌های آذربایجان شرقی، خراسان شمالی، خراسان رضوی، اردبیل و همدان به ترتیب در رتبه‌های بعدی هستند.
وی افزود: هیچ دلیل منطق و توجیهی برای طرح این لایحه وجود ندارد، چنان‌چه گرایش عمومی از سوی خود دختران که زیر ۱۴ سال برای ازدواج وجود دارد و بر اساس آمار، تنها هزار مورد طلاق در بین ۴۰ هزار ازدواج این گروه سنی وجود داشته است. اگر چه این افراد در مقاطع مختلف زندگی دچار مشکلاتی می‌شوند و من موافق ایجاد چتر حمایتی برای کسانی هستم که در سن پایین ازدواج می‌کنند.
انتهای پیام
