ایران در تحقیقات قرآنی در جهان اسلام پیشتاز است/ تحول در مباحث میان‌رشته‌ای قرآن و علم
گروه حوزه‌های علمیه ــ رئیس مدرسه عالی قرآن و حدیث جامعة المصطفی(ص) العالمیة گفت: انقلاب اسلامی سبب شد تا ایران در بسیاری از عرصه‌های قرآنی در جهان اسلام از جمله مباحث میان‌رشته‌ای قرآن و علم حتی از الازهر و ام‌القری نیز پیشی بگیرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضائی اصفهانی، رئیس مدرسه عالی قرآن و حدیث جامعة المصطفی(ص) و مفسر و مترجم قرآن کریم، در گفت‌و‌گو با ایکنا؛ با بیان اینکه باید نگاه جامعی به وضعیت قرآنی کشور بیفکنیم، گفت: بعد از انقلاب اسلامی جهش بزرگی در امور قرآنی در ابعاد مختلف رخ داده است، به گونه‌ای که امروز از الازهر و ام‌القری در مدینه پیشی گرفته‌ایم.
وی با بیان اینکه قبل از انقلاب اسلامی کارهای فردی در حوزه علمیه مطرح بود و تحقیقات جمعی نداشتیم، ولی امروز این فعالیت‌ها به صورت نظام‌مند و سیستمی در حال انجام است، بیان کرد: بعد از انقلاب فعالیت‌های قرآنی بسیار رشد کرد، اگرچه جنگ به صورت طبیعی سبب شد تا رکود نسبی در کارها را شاهد باشیم، اما بعد از جنگ مجدداً به برکت مجاهدت‌های امام(ره) و شهدا و بعد از آن نیز به برکت رهبری‌های داهیانه مقام معظم رهبری خیلی جلوتر از کشورهای اسلامی هستیم، به گونه‌ای که برای مثال ما دکتری رشته قرآن و تربیت را ایجاد کرده‌ایم، ولی کشورهای دیگر در مقطع کارشناسی این رشته را دارند.
نویسنده تفسیر مهر با بیان اینکه پیشرفت‌های کشور در زمینه‌های مختلفی مانند پژوهش، آموزش، ترویج و توسعه، رسانه، مدیریت، رشته‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌ها رخ داده است، تصریح کرد: اولین بخشی که در آن رشد کردیم مقدمات تفسیر است؛ قبل از انقلاب کتابی در مورد مبانی تفسیری نداشتیم. همچنین در زمینه قواعد تفسیر اثری منتشر نشده بود؛ در زمینه روش‌ها و گرایش‌های تفسیری هم کار چندانی نشده بود، ولی امروز چندین اثر خوب و قابل توجه از جمله از آقای مؤدب در مبانی تفسیری از عمید زنجانی در روش‌های تفسیر و از آیت‌الله معرفت و حجت‌الاسلام علوی‌مهر با موضوع «تفسیر و مفسرون» و همچنین «منطق تفسیری»، تألیف بنده، وجود دارد.
وی افزود: خاطرم هست که کتاب «قواعد التفسیر» عثمان السبط را خیلی سال پیش از ام‌القری در مدینه خریداری و همین کتاب را بومی‌سازی کردیم و به تبع آن هم آثاری را در زمینه قواعد تفسیر کسانی مانند حجت‌الاسلام علی اکبر بابایی نوشتند. در مجموع در این عرصه رشد جهشی داشتیم و بسیاری از آثار تولیدشده در قالب کتاب درسی در حال تدریس هستند.
التمهید؛ فخر شیعه
رضائی اصفهانی با تقسیم‌بندی علوم قرآنی به دو بخش سنتی و جدید اظهار کرد: مباحث علوم قرآنی قبل از انقلاب عمدتاً در حد مقدمه کتب تفسیری مانند مقدمه تفسیر مجمع‌البیان، تفسیر تبیان و تفسیر آیت‌الله خوئی بود، ولی امروز فقط از آیت‌الله معرفت کتاب التمهید منتشر شده که فخر شیعه است و با الاتقان سیوطی و البرهان زرکشی رقابت و برتری دارد؛ مطالعات قرآنی در زمینه اعجاز هم رشد قابل ملاحظه داشته و امروز به ویژه در مطالعات اعجاز علمی، که نمونه آن کتاب بنده است، رشد کرده‌ایم و این رشته در حال تدریس است.
وی ادامه داد: در بحث تحریف‌ناپذیری هم آثار خوبی نوشته شده که «صیانة القرآن» آیت‌الله معرفت نمونه آن است. همچنین «سلامة القرآن من التحریف» حجت‌الاسلام نجارزاگان و «نزاهة القرآن» آیت‌الله العظمی جوادی از دیگر آثار در این زمینه است.
پیشگامی ایران در دفاع علمی از قرآن
مترجم قرآن کریم با بیان اینکه شیعه پیش از انقلاب متهم به تحریف بود، اظهار کرد: امروز در دفاع از قرآن در مقایسه با تمام بلاد اسلامی پیشگام هستیم. همچنین در بحث قرائات قبل از انقلاب برخی در حد معدود به آن پرداخته بودند، اما امروز ده‌ها رساله دکتری و ارشد در زمینه قرائات و اختلاف قرائات نوشته شده است.
رضائی اصفهانی با بیان اینکه حفظ قرآن و قرائت پیش از انقلاب عمدتاً در فضای فردی شکل گرفت، اما امروز هزاران حافظ قرآن و قاری داریم و در حال تربیت آن‌ها هستیم، افزود: بعد از انقلاب، کتبی در مورد فنون قرائت و حفظ نوشته شد و برای دیگر کشورها ترجمه شد و الگوی آموزش آنان است.
پرداختن به وحی‌شناسی و زبان قرآن
وی با اشاره به فضای علوم قرآنی جدید اظهار کرد: برخی موضوعات مانند وحی‌شناسی، زبان قرآن، هرمنوتیک، فرهنگ زمانه، هنر و قرآن در چند دهه اخیر در فضای بعد از انقلاب مطرح و مورد نقد و بررسی محققان قرآنی قرار گرفته است؛ قبل از انقلاب بحث چندانی در این زمینه نبود، ولی امروزه با انتقال مباحث فوق به کشور چندین اثر از جمله در زمینه وحی‌شناسی از حجج اسلام علوی مهر و سعیدی‌روشن و آیت‌الله معرفت نوشته شده و اکنون کتب درسی است.
نویسنده تفسیر مهر با بیان اینکه در مورد زبان قرآن و متدلوژی فهم آثاری مانند زبان دین و قرآن از طرف حجت‌الاسلام ساجدی نوشته شده، ادامه داد: درباره فرهنگ زمانه و نفی شبهه اقتباس قرآن از فرهنگ زمانه و عدم تأثیرپذیری قرآن از فرهنگ آن دوره، بنده در سال 76 مقاله‌ای نوشتم، ولی امروز ده‌ها اثر در این باره داریم. همچنین بحث هرمنوتیک از دهه 70 مطرح شد و روشنفکران این مباحث را به تبعیت از مستشرقان وارد کشور کردند و اکنون کتبی در نقد دیدگاه آنان تدریس می‌شود.
رئیس مدرسه عالی قرآن و حدیث به تفاسیر سنتی پرداخت و گفت: پیش از انقلاب آیت‌الله خوئی، عبدالاعلی سبزواری و علامه طباطبایی تفاسیری نوشته بودند. اگرچه المیزان هم دارای گرایش اجتماعی بود، ولی پس از انقلاب با اینکه مجدداً تفاسیر سنتی تألیف شدند، ولی نوآوری داشتند و عمدتاً با روش اجتهادی و متناسب با فضای روز کشور تدوین شدند. تفسیر کوثر را آیت‌الله جعفری نوشته که گرچه به روش ترتیبی و سنتی است، ولی نوآوری دارد و از جمله روش‌های اجتهادی آن است؛ تفسیر «جامع اثری» آیت‌الله معرفت، «الفرقان» آیت‌الله صادقی و تفاسیر نور، نمونه، مهر، راهنما و ... نگارش شد که به لحاظ فضای تفسیری متفاوت از نمونه‌های مشابه گذشته هستند.
رشد تفاسیر میان‌رشته‌ای و تطبیقی
رضائی اصفهانی با تأکید بر رشد تفاسیر میان‌رشته‌ای به ویژه تفاسیر تطبیقی بعد از انقلاب است، تصریح کرد: پیش از انقلاب جز موارد شاذ و نادر چیزی سراغ نداریم، ولی امروز تفاسیر تطبیقی قرآن و عهدین تبدیل به درس شده و در برخی دانشگاه‌ها در مقطع دکتری در حال تدریس است. آثاری چون ادیان زنده جهان و مبانی تفسیر فریقین نوشته شده و ده سال است که قالب درسی در سیستم آموزش وارد شده و ده‌ها پایان‌نامه مثلاً در زمینه تطبیق آیه تطهیر نوشته شده است.
نویسنده تفسیر مهر به بحث ترجمه قرآن اشاره و اظهار کرد: چندسال پیش با همکاری انجمن قرآن‌پژوهی حوزه علمیه همایشی برگزار کردیم و طبق احصائی که داشتیم صد ترجمه را یافتیم و رؤیت کردیم. البته برخی مدعی وجود بیش از این تعداد بودند، ولی بیش از این مشاهده نکردیم؛ بیش از نصف این ترجمه‌ها مربوط به بعد از انقلاب اسلامی است و در کتابی با عنوان «سیمای مترجمان قرآن» چاپ شده است؛ رشد این مقدار ترجمه واقعاً عجیب است، زیرا 1400 سال ترجمه قرآن در یک طرف و ترجمه قرآن در چهار دهه اخیر هم در طرف دیگر قرار دارد.
رضائی اصفهانی با برشمردن برخی از این ترجمه‌ها مانند ترجمه آیت‌الله مکارم، حداد عادل، انصاریان، خرمشاهی، فولادوند، رضائی اصفهانی و مجتبوی ادامه داد: از اتفاقات خوب پس از انقلاب در ترجمه، روی آوردن به کار گروهی در ترجمه است. همچنین ترجمه قرآن به زبان‌های دیگر رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است و امروز قرآن به بیش از صد زبان از جمله ترکی استانبولی، چینی و تاجیک ترجمه و چاپ شده است.
راه‌اندازی دکتری ترجمه قرآن
عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) افزود: از دیگر اتفاقات در زمینه ترجمه، رشد کیفی آن در کنار رشد کمی است؛ امروز دو واحد درس ترجمه در رشته قرآن و حدیث داریم و در دکتری رشته ترجمه قرآن نیز دانشجو پذیرفته می‌شود.
رضائی اصفهانی در ادامه به بحث مراکز قرآنی و رشد و توسعه آن پرداخت و گفت: این مراکز در دو بخش دولتی و خصوصی با رشد فراوانی روبرو بوده است؛ از جمله می‌توان به ایجاد مرکز توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی در وزارت ارشاد، پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات، گروه قرآن پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و چندین رسانه دینی و قرآنی مانند رادیو معارف، شبکه سیمای قرآن و خبرگزاری ایکنا اشاره کرد. همچنین مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی(عج)، انجمن قرآن‌پژوهی حوزه و چندین مرکز پژوهشی قرآنی در دانشگاه‌ها، مؤسسات و دارالقرآن‌ها تأسیس شده که بالغ بر صدها مورد است.
وی در پیشنهادی به شبکه معارف قرآن، رادیو قرآن و رسانه‌های دینی تصریح کرد: پیشنهاد بنده این است که در این ایام به معرفی اولین‌های قرآنی در محورهای ۱۶ گانه از جمله اولین مجله قرآنی، اولین همایش قرآنی، اولین مقاله قرآنی، اولین پایان‌نامه قرآنی، اولین رسانه قرآنی، اولین رشته قرآنی، اولین ترجمه و تفسیر قرآن و سایر اولین‌ها به مناسبت ایام الله دهه فجر بپردازند.
رئیس مدرسه عالی قرآن و حدیث جامعة المصطفی(ص) العالمیة با بیان اینکه معرفی این دستاوردها به نسل جوان، سبب امیدواری آنان می‌شود و به آینده انقلاب خوشبین خواهند شد، تأکید کرد: برای تحقق این پیشنهاد هر کمکی که از دستم برآید، اعلام آمادگی می‌کنم.
انتهای پیام
