آیا قانون در مورد تمامی آثار نمایشی به یک میزان رعایت می‌شود؟
گروه هنر ــ شب گذشته یکشنبه، 25 آذر، پردیس تئاتر شهرزاد میزبان خبرنگاران بود تا به تماشای اجرای نمایش «مثل آب برای شکلات» به کارگردانی ابراهیم پشت‌کوهی بنشینند، اما پس از دقایقی اعلام شد که این نمایش اجازه اجرا ندارد و خبرنگاران برای تماشای نمایش «بازیافتی‌ها» به سالن دیگری هدایت شدند.
پس از حرف و حدیث‌های پیش‌آمده انتهای هفته گذشته، مبنی بر ایرادات و اشکالاتی بر اجرای نمایش «مثل آب برای شکلات» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم پشت‌کوهی که اجرای خود را از چندی پیش در پردیس تئاتر شهرزاد آغاز کرده است، روابط عمومی این نمایش اعلام کرد که اجرای یکشنبه برای اهالی مطبوعات و خبرنگارها اختصاص دارد. این مسئله حکایت از رفع موانعی داشت که گروه این نمایش را گویا از ادامه اجرا بازداشته بود.
حضور معصومه ابتکار؛ مشاور عالی رئیس جمهور در امور زنان و خانواده در این مجموعه تئاتری آن هم با هماهنگی قبلی به منظور تماشای این نمایش، دیگر خیال همه از جمله عوامل اجرایی نمایش و مخاطبان حاضر در سالن انتظار پردیس تئاتر شهرزاد را راحت کرد که تا دقایقی دیگر شاهد اجرای پرقدرت این نمایش به همراهی معاون رئیس جمهور خواهند بود که به این واسطه خط بطلانی بر همه شایعات و حواشی باشد. با وجود این در کمال ناباوری از سوی مدیریت تئاتر شهرزاد اعلام شد که از این نمایش همچنان رفع توقیف نشده و خبرنگاران می‌توانند به جای آن برای تماشای نمایش «بازیافتی‌ها» به سالن مجاور این مجموعه مراجعه کنند.
گذشته از داستان این نمایش که اقتباسی از رمانی به همین نام است و رسم و رسومی رایج در کشور مکزیک را مورد مداقه قرار داده است، مراد از نگارش این یادداشت، تبعیضاتی است که از سوی مدیریت تئاتر کشور نسبت به اجرای نمایش‌های گوناگونی در سالن‌های مختلف پایتخت صورت می‌گیرد؛ مثلاً اگر دردسری که این نمایش به آن گرفتار آمده به این دلیل است که موضوع مطرح شده در آن ربطی به مناسبات فرهنگی و اجتماعی رایج در ایران ندارد. در این صورت باید گفت که بسیاری از نمایش‌های اجراشده در سالن‌های نمایشی واجد چنین شرایطی هستند؛ چراکه یا براساس نمایشنامه‌ای خارجی تولید شده‌اند و یا اقتباس و الهام از رمانی و داستانی خاص هستند.
ابهامات موجود بر سر راه توقیف این نمایش نیز بازار گمانه‌زنی‌ها را داغ و داغ‌تر کرده است و نخست آن‌که گویا صدور مجوز و یا عدم آن برای اجرای یک نمایش از قانون مدون و ثابتی براساس موازین فرهنگی و اجتماعی حاکم بر ایران تبعیت نمی‌کند و لذا در چنین اوضاعی اعمال سلایق فردی و جناحی، حکمی را در خصوص بلامانع بودن اجرای یک نمایش و یا عدم آن صادر می‌کند.
قطعاً «مثل آب برای شکلات» نیز همچون بسیاری از آثار نمایشی از فیلترهای خاص ممیزی و بازبینی اداره کل نظارت و ارزشیابی تئاتر اداره کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد به عنوان متولی اصلی تئاتر گذشته است و با توجه به سابقه اجرای عمومی که پیش از آن داشته است، حُسن نیت و عدم نگاه مغرضانه عوامل تولید و اجرای آن برای همگان محرز شده است، در این صورت دیگر نیازی به این همه حاشیه‌سازی برای آن نیست.
حتی اگر بر فرض محال نمایش در جریان اجرای عموم از برخی از موازین قانونی، شرعی و عرفی که در زمان بازبینی و صدور مجوز برای آن وضع شده، عدول کرده باشد، راه علاج آن توقیف اجرایش نیست بلکه در چندین نوبت با تذکر آئین‌نامه‌ای می‌توان گروه اجرایی را ملزم به رعایت بندهای قانونی کرد.
نکته دیگری که این میان مطرح می‌شود این است که آیا اساساً آئین‌نامه‌ای مکتوب و مدون که با استناد به آن بتوان رأی به مجوز و عدم مجوز به اجرای نمایشی داد، وجود دارد یا خیر؟ و اینکه تا چه اندازه برخی ملاحظات، سفارش و توصیه‌ها می‌تواند بر رأی هیئت بازبین به منظور صدور مجوز اجرای یک نمایش دخیل باشد؟ و اینکه آیا ناحق نیست گروهی را که تنها با پشتوانه توان فنی و هنری خود پس از مدتها تحمل مرارت و سختی نمایشی را تمرین و آماده کرده تا پس از گذر از فیلترهای گوناگون حال به روی صحنه برود چون مورد توصیه و سفارش از ناحیه فرد و یا جناح خاصی نیست اینگونه مورد عتاب قرار گرفته و به بهانه‌ای واهی حکم به توقیف اجرای آن داد؟
اداره کل هنرهای نمایشی معاونت هنری ارشاد به عنوان بازوی اجرایی نظام سیاست‌گذار حوزه فرهنگ و هنر در مقوله تئاتر مطرح و شناخته شده است که با استفاده از بندهای قانونی یا به شکل مطلق نسبت به صدور مجوز اجرای یک اثر نمایش اقدام می‌کند و یا این اتفاق نمی‌افتد و البته حالت سومی هم وجود دارد که به شکل مشروط این مجوز را صادر می‌کند. حال باید پرسید که در مواجهه با اثر نمایشی چون «مثل آب برای شکلات» کدام شیوه اعمال شده است و اگر حالت سومی وجود داشته چرا اجرای این نمایش بدون حل مسائل مورد ایراد هیئت بازبین، مجوز گرفته و پس از چند شب اجرا، تازه حکم توقیف آن صادر شده است؟
موضع منفعل اداره کل هنرهای نمایشی ارشاد در مورد نمایش‌هایی همچون «مثل آب برای شکلات» مسبوق به سابقه است تا آنجا که چندی پیش هم بدون دخالت مستقیم این اداره کل، مبنی بر حمایت و یا حتی مخالفت با اجرای نمایش «رؤیای نیمه شب تابستان» به کارگرداین مریم کاظمی، با صدور حکم قضایی، کارگردان این نمایش و حتی مدیر تئاتر شهر به شکل موقت بازداشت شدند، در حالی که چنین رفتاری و اعمال قانون از سوی مراجع قضایی معمولاً در مرحله‌ای صورت می‌گیرد که دیگر امیدی به اصلاح اثر وجود نداشته باشد و یا عوامل اجرایی از قانون تمکین نکنند.
به هر حال واقعیت تلخ است و آن اینکه نمایش‌هایی همچون «مثل آب برای شکلات» در شرایطی دچار توقیف می‌شوند که از آن سو برخی نمایش‌ها همچون «بینوایان» حتی با عدم رعایت کوچکترین تذکرات آئین‌نامه‌ای! و صرفاً با توصیه و سفارش جناحی بانفوذ به اجرای موفق و البته غیرمتعارف خود ادامه می‌دهند و در جذب مخاطب خاص با خرید بلیط 250 هزار تومانی نیز همچنان موفق هستند.
به قلم امیرسجاد دبیریان
انتهای پیام
