نیازمندی پژوهش‌های علوم انسانی به بودجه و کارآمدی
گروه جامعه ــ پژوهشگران علوم انسانی در «مأموریت پژوهش‌های علوم انسانی در دوران معاصر»، علاج وضعیت فعلی پژوهش در حوزه‌های علوم انسانی را در موضوعاتی همچون اختصاص بودجه کافی، کارآمدی، توان اجرایی‌شدن و توجه دستگاه‌های اجرایی به نتایج پژوهش‌ها دنبال کردند.
به گزارش ایکنا؛ نشست بررسی «مأموریت پژوهش‌های علوم انسانی در دوران معاصر»، سه‌شنبه 27 آذرماه و همزمان با هفته پژوهش با حضور اساتید دانشگاه علامه طباطبایی و شخصیت‌هایی همچون لعیا جنیدی، معاون حقوقی رئیس جمهور، غلامعلی حداد عادل، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، غلامحسین ابراهیمی دینانی، چهره ماندگار فلسفه ایران و مسعود برومند، معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم در سالن اجتماعات مرکزی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در ابتدای این نشست اظهار کرد: شاخص‌های علوم انسانی در سه دهه گذشته، نسبت به قبل بسیار تغییر کرده است، بر این اساس نوع نگاه در تحقیق و علم نسبت به گذشته نیز متفاوت است. امروز، رسالت تحقیقات پژوهشی این است که برای حل مشکلات، به کار گرفته شوند.
وی یادآور شد: وزارت علوم می‌تواند با روش‌های جدید و کارآمد این امر را اجرایی کند، اما تا وقتی برخی دستگاه‌ها، خود را از تحقیقات دانشگاهی بی‌نیاز بدانند، قدمی برداشته نمی‌شود.
سلیمی با بیان اینکه لزوم بازنگری در طرح و بودجه پژوهش‌های علوم انسانی به شدت احساس می‌شود، گفت: 407 میلیارد تومان بودجه صرف پژوهش نهادهای مختلف می‌شود، اما از دانشگاه‌ها برای انجام تحقیقات استفاده نشده است. اگر فقط ۴۰میلیارد از تحقیقات به دانشگاه اختصاص یابد بسیاری از مشکلات دانشگاه حل می‌شود.
وضعیت پژوهش به علاج نیاز دارد
لعیا جنیدی، معاون حقوقی رئیس جمهور، دیگر سخنران این نشست بود که گفت: یکی از ویژگی‌های علوم انسانی که کار پژوهش را در این حوزه سخت می‌کند، این است که نه تنها پژوهشگر، «انسان» و موضوع پژوهش «انسان» است، بلکه معیارهای عینی مطالعات در این پژوهش‌ها، زیاد نیست. این مداخلات انسانی در شرایطی که مطالعات بین‌رشته‌ای مؤثر نیز وجود نداشته باشد، پرخطا می‌شود.
این استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: متأسفانه در یک دوره هشت‌ساله شاهد بودیم که معادل 80 سال در این کشور مرکز آموزشی عالی تأسیس شد، قطعاً منابع محدود و بودجه‌های دولت‌ها کفاف این افزایش کمّیت در تعداد دانشجو، دانشگاه و پژوهشگاه را ندارند. تا زمانی که بودجه کافی اختصاص داشته نشود، نباید انتظار پژوهش‌های ناب داشته باشیم به خصوص امسال که بودجه، انقباضی است. در همین شرایط، اگر مدیریت خوبی اتخاذ نشود، کارهای موازی در زمینه‌های پژوهشی انجام می‌شود و همین منابع محدود هم تباه می‌شود.
معاون حقوقی رئیس جمهور با اشاره به امکان به کارگیری برخی علاج‌ها برای درمان وضعیت پژوهشی کشور گفت: استقلال مراکز آموزشی و پژوهشی، از بین‌بردن انحصار در روش‌های پژوهشی و ایجاد وجه تعاملی در مطالعات میان‌رشته ای می‌تواند وضعیت پژوهش را بهتر کند. همچنین باید در مقابل کسانی که استفاده از نظرات غیربومی را برنمی‌تابند و آنان که به استفاده عاریتی از نظرات غیربومی می‌پردازند، به روشی میانه برسیم تا بتوانیم پژوهش‌های مؤثرتری ایجاد کنیم.
اهمیت شناخت جایگاه انسان در پژوهش‌ها
غلامحسین ابراهیمی دینانی، چهره ماندگار فلسفه ایران نیز در این نشست گفت: تقسیم علوم به انسانی و غیرانسانی از اساس غلط است، هیچ موجودی غیرانسان در دنیا علم ندارد که ما بخشی از علوم را انسانی و بخشی را غیرانسانی بدانیم. علم، انسانی است اما معلوم آن، گاهی طبیعت، انسان و ... می‌شود. باید توجه کنیم که مسئله اصلی میان سازنده و سازنده‌شده، صانع و مصنوع و به بیان صریح‌تر، خالق و مخلوق است. غیر از ذات باری تعالی، همه چیز مخلوق و انسانی است.
ابراهیمی دینانی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «هَندَسَة»، معرب «اندازه» و به معنای اندازه‌گیری است، مهندسان همه چیز حتی ابعاد سیارات و کهشکشان‌ها را نیز اندازه می‌گیرند. خیلی هم از آن‌ها قدردانی می‌کنیم که این زحمت را متحمل می‌شوند و اتفاقاً لازم هم هست، اما آیا مهندسان می‌توانند بشر را اندازه بگیرند؟، اساساً آیا بشر قابل اندازه‌گیری است؟، خیر!، بشر قابل اندازه‌گیری نیست و این نشان می‌دهد که اندازه‌گیری در همه موارد کارایی و کاربرد ندارد.
شاگرد بلافصل علامه طباطبایی(ره) یادآور شد: والله که مخالف روانشناسی، جامعه‌شناسی و ... نیستم، اما نمی‌توانم بپذیرم یک روانشناس زحمتکش که اتفاقاً به کار او در جامعه نیاز داریم، بگوید من چون رفتار انسان را تحلیل می‌کنم، پس انسان را می‌شناسم. مگر همه انسان در رفتارش متجلی می‌شود که شناخت رفتار او، انسان را آن‌گونه که باید، به ما بشناساند؟، من با مدرنیته مخالف نیستم، پیشرفت انسانی خیلی هم خوب است، اما انسان باید روح تکنولوژی و جایگاه خود را در این پیشرفت بشناسد که نمی‌شناسد. ما هم در ایران به این موضوع توجه نداریم، بدون تعارف امروز در ایران، در شرایطی زندگی می‌کنیم که یکسره غربی شده‌ایم. چون آن‌ها در تولید علمی پیشرفت کردند و ما فقط شعار دادیم.
کاهش آسیب‌های اجتماعی با پژوهش‌های علوم انسانی
غلامعلی حداد عادل، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، آخرین سخنران این نشست دو ساعته بود که اظهار کرد: تصور عموم مردم این است که کار اصلی جامعه را پزشکان و مهندسان انجام می‌دهند و علوم انسانی اصطلاحاً به گل و بلبل می‌پردازد. در مناصب کشور و مقام‌های اجرایی هم اگر نگاه کنید، عمدتاً کار اصلی دست مهندسان و پزشکان است، نه اینکه کار آن‌ها لازم و مؤثر نباشد، بلکه علوم انسانی به اندازه علوم پایه و مهندسی جدی گرفته نمی‌شود. هزینه‌های پژوهش در حوزه‌های علوم انسانی خیلی کم‌تر از علوم مهندسی است و در نتیجه این حوزه با مشکل بازار کار هم مواجه شده است. اما آیا واقعاً علوم انسانی کاربردی نیست و در مقابل رشته‌های مهندسی اهمیتی ندارد؟ به عقیده من، مسائلی در جامعه امروز ایران وجود دارد که جز با پژوهش‌های علوم انسانی حل نمی‌شوند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه گفت: مسئله خانواده که به کیان ملی ما مرتبط است و تزلزل آن فرهنگ کشور را به مخاطره می‌اندازد، امروز باید جدی گرفته شود. بی‌رغبتی به ازدواج، افزایش سن ازدواج، میل به بچه‌دار نشدن و به یک و دو فرزند اکتفا کردن، کاهش جمعیت کشور، افزایش طلاق و مشکلات بچه‌های طلاق از عوارض تهدید کیان خانواده است.
حدادعادل تصریح کرد: مسئله اعتیاد معضل دیگری در جامعه است. خانواده‌هایی را که سرپرست آن‌ها به اعتیاد دچار شده است، از نزدیک دیده‌ام. این بلا واقعاً خانمان‌سوز است. آیا برای حل این معضل فقط قوانین سفت و سخت نیاز است یا به علوم انسانی نیاز داریم؟ مدتی در مجمع تشخیص مصلحت نظام به اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر مشغول بودیم و با بررسی‌های خود مشاهده کردیم که این مسئله چه ابعاد وسیع اجتماعی را دربرمی‌گیرد.
وی یادآور شد: مهاجرت از روستاها به شهرها و از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و از ایران به خارج کشور معضل بزرگی است، گویی مکشی ایجاد شده که می‌خواهد همه خون جامعه را در یک جا متمرکز کند. در این ۴۰ سال روستاها را آباد کردیم. بین روستاها و شهرها جاده ساختیم و امکانات و تکنولوژی را به روستا بردیم تا زندگی بومی آنان تأمین باشد، اما آن‌ها بر همان اتومبیلی که به آن روستا بردیم، سوار می‌شوند و با همان جاده‌ای که ساختیم، به شهر مهاجرت می‌کنند. همچنین موضوعاتی مانند ایجاد اشتغال در فضای تحریم و اصلاح نظام تعلیم و تربیت نیز از مسائلی هستند که جز با پژوهش‌های علوم انسانی حل نمی‌شوند. یکی دیگر از موضوعات مهمی که علوم انسانی می‌تواند با رویکردی کاربردی به آن بپردازد، ترویج قانون‌پذیری در جامعه است. بدون تعارف ملتی بوده‌ایم که برای دو هزار و ۵۰۰ سال تحت استبداد و بی‌قانونی قرار داشتیم. بنابراین تمکین به قانون نیاز به فرهنگ‌سازی دارد.
حدادعادل در پایان با قدردانی از رئیس دانشگاه علامه طباطبایی برای توجه به پژوهش در علوم انسانی، اظهار کرد: در شورای تحول علوم انسانی، سه عنصر بومی‌سازی، کارآمدی و روزآمدی را ملاک قرار داده‌ایم. بومی‌سازی از این جهت نیاز است که ما می‌خواهیم دین و فرهنگ خودمان را داشته باشیم و البته باید بدانیم که علوم انسانی با نوشتن «بسمه تعالی» در آغاز مقاله‌ها اسلامی نمی‌شود، بلکه به پژوهش‌های مؤثر در این حوزه نیاز است. کارآمدی و روزآمدی نیز به این جهت نیاز است که بتوانیم از علوم انسانی برای مسائلی که ذکر کردم استفاده کنیم.
انتهای پیام
