رضا اسماعیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان، در گفتوگو با ایکنا از اصفهان، اظهار کرد: در لایحه بودجه سال 98، 208 هزار میلیارد تومان برای رقم درآمدها و بالغ بر 320 هزار میلیارد تومان برای رقم هزینههای دولت، که منظور کل حاکمیت هست، پیشبینی شده است. بنابراین در اینجا شاهد کسری بودجه هستیم که رقمی حدود 10 درصد از تولید ناخالص ملی کشور را پوشش میدهد.
وی افزود: سهم حوزه فرهنگ از کل بودجه کشور در سال 98، بالغ بر 7/0 درصد است، در حالی که این رقم در بودجه 97، 2/2 درصد بود. با مقایسه ارقام بودجه در سالیان مختلف متوجه میشویم که در سال 97، 7800 میلیارد تومان، در سال 96، 8600 میلیارد تومان، در سال 95، 9500 میلیارد تومان، در سال 94، 8800 میلیارد تومان، در سال 93، 9000 میلیارد تومان و در سال 92، 8500 میلیارد تومان به حوزه فرهنگ اختصاص داده شده است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که بودجه فرهنگی در دو سال اخیر در مقایسه با گذشته روند نزولی داشته است.
عضو هیئت علمی گروه مدیریت و برنامهریزی فرهنگی دانشگاه آزاد اصفهان ادامه داد: بودجه فرهنگی در کشورهایی که شرایط مشابه دارند، نزدیک پنج درصد است. البته بودجه در شرایط سیاسی و اقتصادی خاصی تنظیم شده و به منزله مهمترین سند درآمدها و هزینههای دولت چگونگی فعالیت مالی را مشخص میکند. در حال حاضر به دلیل تحریمهای نفتی و محدودیتهای مالی در معاملات بینالمللی، نوسانات ارزی، کاهش قدرت پول ملی و افزایش هزینهها، اولویت اول کشور، گذران اقتصادی و معیشتی است و حوزه فرهنگ در اولویتهای پایینتری قرار دارد.
سازمانهای رسمی بیشترین سهم را از بودجه فرهنگی دریافت میکنند
اسماعیلی اضافه کرد: از بودجههای تخصیصی به سازمانها و مؤسسات فرهنگی استنباط میشود که سازمانهای فرهنگی رسمی دولتی یا نیمهدولتی بیشترین سهم از بودجه فرهنگی را دریافت میکنند که جای تأمل دارد. صدا و سیما با 1988 میلیارد تومان بیشترین سهم را به خود اختصاص داده و به ترتیب، مرکز خدمات حوزه علمیه با 1041 میلیارد و 700 تومان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با 868 میلیارد تومان، سازمان اوقاف و امور خیریه با 670/462 میلیارد تومان، سازمان تبلیغات اسلامی با 728/345 میلیارد تومان، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با 6/320 میلیارد تومان، شورای عالی حوزههای علمیه با 3/306 میلیارد تومان، شورای سیاستگذاری حوزه علمیه خواهران با 7/169 میلیارد تومان، دفتر تبلیغات اسلامی با 150 میلیارد تومان و ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر با 15 میلیارد تومان در رتبههای بعدی قرار دارند.
وی با بیان اینکه نظام بودجهریزی در حوزه فرهنگ، سازمانمحور است تا موضوعمحور، گفت: این مسئله یکی از کاستیهای مهم نظام بودجهریزی در حوزه فرهنگ را شامل میشود و این سازمانها هستند که فعالیت اصلی خود را براساس بودجه تنظیم میکنند. اگر رقم بودجه بیشتر باشد، فعالیتهایشان به آن سمت اختصاص مییابد و اگر رقم بودجه کمتر باشد، فعالیتهایشان حالت انقباضی پیدا میکند. در واقع به جای اینکه بودجه فرهنگی، موضوعمحور و براساس نیازها تنظیم شود و به تناسب عملکرد سازمانها تخصیص داده شود، بیشتر شکل سازمانمحوری در نظام بودجهریزی فرهنگی دنبال شده است.
بودجهریزی فرهنگی نیازمحور باشد نه سازمانمحور
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در حال حاضر، تغییر پارادایمی در نوع نگاه به بودجه فرهنگی ضروری است. به این معنا که بودجهریزی باید براساس نیازها و موضوعات مورد توجه مثل هویت و نشاط فرهنگی انجام شود. در واقع بیشتر به سازمانها توجه کردهایم، به جای آنکه به اهداف توجه کنیم. سازمانها باید ابزاری برای خدمت و تحقق اهداف فرهنگی باشند، ولی اکنون خودشان به هدف تبدیل شدهاند و به دلیل کندی حرکت آنها در حوزه فرهنگ، در عمل شاهد بازدهی بودجههای تخصیصی نیستیم؛ بنابراین دو نوع تغییر رویکردی باید اتفاق بیفتد، یکی اینکه علاوه بر بعد رسمی و حاکمیتی فرهنگ، بعد اجتماعی و مردمی حوزه فرهنگ نیز مورد توجه قرار گیرد و به صورت مستقیم و غیرمستقیم به فعالیتهای فرهنگی سازمانها و نهادهای غیررسمی که در حوزه فرهنگ مردمی تعیینکننده هستند، بیشتر بها داده شود. از طرف دیگر، به جای توجه به سازمانمحوری در بودجه فرهنگی، موضوعمحوری براساس نیازها را در دستور کار قرار دهیم، به لحاظ اینکه در حال حاضر با آسیبهای اجتماعی جدی مواجهیم.
کمیت بودجه عامل موفقیت فعالیتهای فرهنگی نیست
وی ادامه داد: سازمانهای فرهنگی رسمی به لحاظ حجم گسترده نیروی انسانی، عریض و طویل بودن و عدم چابکی، به جای اینکه بودجه تخصیصی را صرف تحقق اهداف کنند، آن را برای اداره امور خود هزینه میکنند. به نظر من، مشکل خاصی در مورد بودجه فرهنگی وجود ندارد، چون همین منابع تخصیصیافته نیز نتوانسته است موفقیتهای مورد نظر را حاصل کند. در واقع به لحاظ همپوشانی و همعرض بودن و تداخل و موازیکاری سازمانهای فرهنگی رسمی، هر چقدر هم بودجه بیشتری اختصاص داده شود، عملکرد بهتری را شاهد نخواهیم بود؛ ممکن است چرخ سازمانهای فرهنگی دولتمدار راحتتر بچرخد، در مسائل اداری و اجرایی با مشکلات کمتری مواجه شوند و از نظر گردش مالی تراز مثبتتری داشته باشند، ولی از نظر حل مسائل فرهنگی و گسترش ارزشها و هنجارهای فرهنگی و اجتماعی تغییر چندانی را شاهد نخواهیم بود.
اسماعیلی افزود: اگر ربع قرن فعالیتهای سازمانهای فرهنگی را مورد بررسی قرار دهیم، میبینیم چه در زمانی که از وفور بودجهای برخوردار بودند و چه در زمانی که بودجه آنها در حالت انقباضی تدوین شده، تفاوت معناداری در عملکرد سازمانهای فرهنگی دولتمدار رخ نداده است. در واقع کمیت بودجه عامل تعیینکنندهای در موفقیت فعالیتها و خدامت فرهنگی نیست. به دلیل اینکه جای مشارکت فرهنگی مردمی در نظام بودجهریزی کشور خالی است. به جای اینکه برنامهریزی بودجهای برای حوزه فرهنگ داشته باشیم، باید فرهنگی کردن نظام برنامهریزی را در اولویت قرار دهیم.
انتهای پیام