علم و عقل در کنار فقه، استنباط گزارههای طبی را میسر می‌کند
گروه سلامت ــ رئیس اندیشکده فقه و اصول مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در توضیح روش‌های استنباط روایات طبی بر اهمیت در نظر گرفتن عقل و علم در کنار فقه تأکید کرد.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ آیت‌الله ابوالقاسم علی‌دوست، رئیس اندیشکده فقه و حقوق اسلامی مرکز الگوی اسلامی پیشرفت در نشست جستاری بر روایات طبی در پرتو ملاحظات فقهی – اصولی که بعدازظهر امروز 24 دی‌ماه در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد، با بیان اینکه موضوع مورد بررسی در این سخنرانی، روش‌شناسی استنباط گزارههای طبی از نصوص دینی است، اظهار کرد: نخست باید استنباط از نصوص دینی را توضیح داد که به معنی عملیات اکتشاف توسط مجتهد است و مشتمل بر دو نوع استنباط در معنی خاص و استنباط در معنی عام است.
علی‌دوست افزود: استنباط خاص را فقیه انجام داده و استنباط عام کاری به فقیه ندارد و بیشتر ممکن است یک گزاره خبری یا هستی‌شناسانه را مورد بررسی قرار دهد و این‌گونه نیست که تنها فقیهان را به آن محدود کند. هر کس بخواهد در معارف دین قدم بردارد نیاز به استنباط دارد. هنگامی که می‌خواهیم در رابطه با گزارههای طبی بحث کنیم، منظور استنباط عام است. منظور از گزارههای طبی نیز گزاره‌هایی هستند که به موضوع هست‌ها می‌پردازد. منظور حکم و شریعت نیست. گاهی می‌گوییم گزارههای طبی گزارههای هنجارشناسانه هستند، به این معنی که یک هنجار خاصی را توصیه یا توضیح می‌دهد. منظور از نصوص دینی قرآن، روایات و سنت رفتاری معصوم است.
وی افزود: در اینجا پیرامون روش‌شناسی گزارههای طبی، به هفت هنجار می‌پردازیم. نخست در استنباط گزاره‌ها طبی باید دقت کنیم که دلالتی وجود داشته باشد که در خور شأن مسئله‌‌ای باشد که قرار است توضیح داده شود. لذا اگر گزارهای فقهی بوده، ممکن است بگویم خبر ثقه کافی است، اما اگر گزاره غیرفقهی باشد، اطمینان به علم عرفی و قطعی خبر واحد در اخبار غیر احکام همانند یک گزاره فقهی ممکن نیست و معمولاً سخت‌گیری بیشتری می‌شود و حتی اگر مسئله مهم باشد، اطمینان هم کافی نیست، زیرا مسئله مهم را با یک روایت بیان نمی‌کنند و نمی‌شود آن را با یک روایت تمام کرد و باید توجه به شأن آن مسئله داشته باشیم.
آیت‌الله علی‌دوست ادامه داد: اگر سند مشکل داشته باشد یا دلالت کافی نباشد، استنباط ما استنباط نبوده و به نوعی مهمل است.
وی تأکید کرد: ابواب روایات و دلالت در آیات و روایات یک نوع نیست. در باب روایات طبی، روایات ضعیف بسیاری وجود دارد. بیش از 85 نفر از کسانی که در جریان روایات طبی حضور دارند، غالی هستند که از این افراد می‌توان ابوالخطاب را نام برد که ادعای پیامبری کرد و مورد لعن امام صادق(ع) قرار گرفت.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم یاد آور شد: اگر سند و دلالت کافی نباشد، آسیب‌زا است.
وی با بیان اینکه بعضی بر این اعتقادند که نصوص دینی فرازمان، فرامکان، جاودانه و جهانی هستند، گفت: برخی از آیات و روایات ممکن است جامع باشند، اما جهانی نباشند. این موضوع دو نگاه افراطی و تفریطی را به وجود می‌آورد. نخست اینکه تمام نصوص دینی را مقید به زمان و مکان می‌کنند و مورد دیگر اینکه بعضی‌ها نیز هر آنچه به دست ما رسیده است را جامع و جهانی می‌دانند که این نگاه دچار آسیب است. در این رابطه، مجتهد باید وارد شود و درستی موضوع را بسنجد.
وی در ادامه عنوان کرد: گاهی ممکن است فردی آیات و روایات را گسست داده و براساس احوالات شخصی خود آن را جهانی یا جامع بداند.
این مجتهد بیان کرد: در مواردی که یک روایت از روایت دیگر کامل‌تر است، اصل عدم زیاده بر اصل عدم نقیصه حکم‌فرما شده و روایت کامل را باید در نظر بگیریم.
آیت‌الله علی‌دوست همچنین با بیان اینکه یکی دیگر از هنجارهای استنباط روایات، مطالعه نصوص در سطوح حلقوی و هرمی است، گفت: گاهی به یک مطلبی در قرآن و روایات مواجه می‌شویم و باید دید قرآن و روایات آن را در چه شأنی عنوان کرده‌اند. وقتی نصوص دینی را بررسی می‌کنیم، باید دید که آیا از 12 شأن صدور روایات برخوردار است یا خیر و اینکه در چه شأنی صادر شده است.
رئیس اندیشکده فقه و اصول مرکز الگوی اسلامی پیشرفت بیان کرد: یک هنجار دیگر در روش‌شناسی استنباط گزارهای طبی، مدیریت رابطه بین بایدها و هست‌ها است که چه وقت می‌توانیم از باید حکم‌ها و از هست‌ها برنامه استخراج کنیم؟ یک اندیشه می‌گوید اصلاً نباید این دو را با هم تلفیق کرد، در حالی که بعضی دیگر می‌گویند اتفاقا باید بتوان این رابطه را مدیریت کرد، چرا که اصولاً این دو با هم در ارتباط هستند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تأکید کرد: مطالعه نصوص دینی فارغ از عقل و علم کافی نیست، بلکه استنباط گزارههای طبی باید هم مبتنی بر علم و هم مبتنی بر فقه باشد.
انتهای پیام
