راهبرد‌های حضور دین در فضای مجازی/ هنوز نگاه اهل علم به عالم دیجیتال کاغذی است
گروه فناوری اطلاعات ــ در پنجمین جلسه نقد و اندیشه با موضوع فضای مجازی و روحانیت به ویژگی‌های مبلغ و روحانی موفق در عرصه فضای مجازی اشاره و لایه‌های آموزش، پژوهش، خدمات، تبلیغات و اطلاع‌رسانی به‌عنوان راهبرد‌های حضور دین در این فضا معرفی شد.
وی ادامه داد: در نسل جدید اینترنت یا وب 2، وب‌سایت‌ها موضوعیت خود را به مرور از دست می‌دهند و ترک می‌شوند و در مقابل محیط‌های کاربر محور نظیر شبکه‌های اجتماعی (مثل فیسبوک)، ریز‌بلاگ‌ها (مثل توئیتر) دانشنامه‌های باز (نظیر ویکی پدیا) محیط‌های هم‌رسانی تصویر (مانند اینستاگرام)، محیط‌های هم‌رسانی فیلم (مثل یوتیوب) پیام‌رسان‌ها، نظیر (واتس‌اپ) و ده‌ها حوزه و صد‌ها سایت دیگر از این قبیل، رشدی انفجاری داشته‌اند.
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه افزود: رسانه‌های عصر صنعتی مانند روزنامه و رادیو و تلویزیون، از مخاطبین، بیننده و شنونده و خواننده می‌ساخت، اینترنت هم در گام نخست خود همینطور عمل می‌کرد، اما وب 2 از کاربران، رسانه ساخته است. حالا کاربران محیط‌های کاربرمحور، در عین اینکه خواننده، شنونده و بیینده‌اند، گوینده، نویسنده و سازنده هم هستند. امروز در فضا‌های اشاره شده، هزینه‌ها به صفر رسیده و طراحی ساتاری محیط‌ها به گونه‌ای است که حضور فردی جای شراکت جمعی را گرفته است.
حجت‌الاسلام خاموشی با بیان اینکه برای حضور روحانیت در این فضا، باز هم همان دلیل اولیه یعنی بداهت حضور روحانیت در یک محیط تبلیغی به خاطر وظیفه ذاتی آنها باقی است، اما دلیل دیگری نیز اضافه شده، اظهار کرد: وب متعارف مجموعه‌ای از سایت‌ها بود، اما وب 2 مجموعه‌ای از آدم‌هاست؛ آن‌هم جوامعی عظیم از انسان‌ها که در هیچ قالب دیگری با این ابعاد در تاریخ بشر گرد هم نیامده بودند؛ لذا حضور میان مردم از ذاتیات روحانیت است و حالا مردم اینجا هستند.
وی با بیان اینکه همانطور که روحانیت در جامعه حقیقی حضور دارد، حضور روحانیت در فضای مجازی نیز ضرورت است، گفت: زمانی آمار شنوندگان رادیو قابل شمارش و بررسی بود، اما امروز آمار مخاطبان و کاربران قابل شمارش نیست. حضور روحانیت در فضای مجازی را باید یک مجاهدت تبلیغی نام بگذاریم. ترکیب این دو مطلب نتیجه می‌دهد که هر طلبه بدون نیاز به هزینه، سازمان و مقدمات دیگر می‌تواند رسانه‌ای برای جمعی عظیم از مخاطبین باشد که امکان مخاطبه با آنها در فضای واقعی ممکن نیست.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام شهریاری، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه در پاسخ به سوالی مبنی بر نقش روحانیت و نوع رفتار مسئولین در فضای مجازی، گفت: همه کسانی که امروز نوعا در صحنه‌های اجتماعی حضور دارند، روحانی نیستند؛ هرچند روحانیت در همه مجاری اداری و مدیریتی کشور حاضر و ناظر است، اما حضور روحانیت خیلی گسترده نیست و آن‌مقداری که هست خیلی به چشم می‌آید؛ ولی آنطور که باید نیست. البته روحانیت متصدی برخی نهادهاست. پیش از انقلاب روحانیت بیشتر پاسخگوی سؤالات دینی بود و بعد از انقلاب در صحنه‌های دیگری نیز حضور داشتند؛ در صحنه‌های سیاستی نیز ضروری است تا این حضور احساس شود.
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه افزود: در صحنه مجازی، قشر روحانیت مانند تمامی اقشار جامعه در اجتماع حضور دارند؛ یعنی در این زمینه تفاوت چندانی بین روحانی و غیرروحانی وجود ندارد و روحانیت هم وقتی به فضای مجازی می‌آید همانند بقیه افراد است، اما مسئولیت خاص خود را دارد؛ بنابراین اقشار مختلف هرکدام وظایفی دارند و می‌توانند نیاز‌های مختلفی را برطرف کنند، لذا هر وظیفه‌ای که در فضای حقیقی دارند، می‌توانند در فضای مجازی هم داشته باشند.
وی با اشاره به لایحه‌های مختلف حضور روحانیت در فضای مجازی، اظهار کرد: از آنجا که فضای مجازی یک کپی از فضای حقیقی است، تمامی فعالیت‌ها در این عرصه می‌تواند در فضای مجازی تسری پیدا کند. با توجه به لایه‌های مختلفی که در این فضا وجود دارد، روحانی می‌تواند در آن شاگرد، پژوهشگر، خدمت‌دهنده، یادگیرنده و یا اطلاع‌رسانی کننده و امثال آن باشد.
شهریاری با بیان اینکه لایه‌های آموزش، پژوهش، خدمات، تبلیغات و اطلاع‌رسانی راهبرد‌های حضور دین در فضای مجازی هستند، بیان کرد: بعد از انقلاب نهادی‌هایی تأسیس شدند که برخی از آنها عمدتا جز وظایف روحانیت هستند و به دستور ولایت فقیه تشکیل شدند. حضور در این دستگاه‌ها مانند دستگاه قضایی که باید مدیر ارشد یا ریاست آن یک مجتهد و فقیه جامع‌الشرایط باشد، الزامی بود. همچنین نهاد‌هایی که براساس دستور و تشخیص ولایت فقیه تأسیس شد مثل سازمان تبلیغات اسلامی یا نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری و مانند اینها که مسئولیت نهادینه‌کردن روحانیت را در دستگاه‌ها دارند.
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه اضافه کرد: قبل از انقلاب هم نهاد‌هایی مثل حوزه علمیه و مسجد را داشتیم که با حضور روحانیت فعال بودند و امروز با حضور در این فضا پررنگ‌تر شده‌اند. یک‌سری از وظایف هم ملی است. این وظایف عمدتا بر دوش ولایت فقیه گذاشته شده و بعد از انقلاب گسترده‌تر شد. همانطور که روحانیت دامنه گسترده‌ای در مجلس، جهاد سازندگی و ارتش دارد، در لایه ملی هم باید همانند اینها در صحنه واقعیت حضور پیدا کند و در صحنه مجازی هم باشد. ولایت امر فقیه هم باید نقش خودش را در این صحنه پیدا کند و در آن حضور داشته باشد، هرچند مقام معظم رهبری با نگاه آینده‌نگرانه در این فضا حضور پیدا کرده‌اند و اقداماتی داشته‌اند که موجب بیداری اسلامی شد.
رویکرد جمهوری اسلامی ایران نسبت به فضای مجازی
خاموشی در ادامه و در پاسخ به این سوال که رویکرد جمهوری اسلامی ایران نسبت به فضای مجازی چیست و چه‌کارهایی باید در این رابطه انجام می‌شد که صورت نگرفته است، گفت: ما در ابتدا باید بپرسیم شناسناlه فضای مجازی در ایران و طرح‌هایی که در این حوزه داشته، از جمله شبکه ملی اطلاعات چیست و به کجا رسیده است. به‌هر حال همه آدم‌ها در فضای وب2 می‌توانند تولید کننده باشند. اما باید ببینیم که ما در فضای این چنیتی چقدر توانسته‌ایم در جورچین فضای ابری مجازی سهم داشته باشیم؟ اگر ما سهم‌مان را بالا نبریم کم کم نقشمان هم کم می‌شود. به عنوان مثال در حوزه افزایش سهم زبان فارسی در این فضا باید فعالیت‌های پر‌رنگ‌تری از قبل داشته باشیم، ضمن اینکه برای حفظ هویت ایرانی و اسلامی در فضای مجازی باید تعریف و برنامه داشته باشیم.
وی با اشاره به چرایی تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی گفت: این مسائل باعث شد تا به این نتیجه برسیم، که باید در این زمینه ورود کنیم و به همین دلیل شواری‌عالی فضای مجازی در ایران شکل گرفت. در راستای این شورا دستوراتی صادر شد و اقدامات اصلی آن مورد بررسی قرار گرفت. یکی از زیر ساخت‌هایی که در این زمینه تشکیل شد، شبکه ملی اطلاعات بود که برای آن سوالاتی از جمله اینکه این زیرساخت باید قابل مدیریت و هدایت تولید‌کنندگان برای فضای تعریف شده باشد مطرح شد. در این شرایط اگر این شبکه شکل بگیرد ما می‌تواند سهم‌خواهی کنیم. برای این موضوع باید فکر واحد و آرای یکسان داشته باشیم و شاخص‌گذاری و اهدافمان هم مشخص شود. چراکه با قدرتمند شدن شبکه ملی اطلاعات خود ما هم قدرتمند خواهیم شد.
در ادامه این سخنان حجت‌الاسلام شهریاری با بیان اینکه ما نیاز داریم تا هم نگاه سلبی و هم ایجابی به فضای مجازی داشته باشیم، ادامه داد: همانطور که در کف خیابان‌ها پلیس داریم باید در فضای مجازی هم پلیس داشته باشیم. اگر به دنیال محیط امنی در این فضا هستیم باید قوانیی این فضا را هم داشته باشیم. همه شهروندان و خانواده‌ها در این فضا از ما انتظاراتی دارند و اگر دیدم که فحشا، بی‌اخلاقی و بی‌بند‌وباری در این فضا عفت خانواده‌ها را تهدید کرد باید مورد بررسی قرار بگیرد و ما نیز حضور جدی در این فضا داشته باشیم. والدین در این زمینه از ما درخواست‌های زیادی داشته‌اند از این‌رو فلیتر‌شکن‌ها نباید اینگونه رها باشند؛ البته این مطالبات در تمام جوامع وجود دارد؛ هرچند که ما باید نگاه ایجابی هم به این مسائل داشته باشیم.
خدمات عدالت الکترونیکی در دسترس شهروندان
وی اظهار کرد: ما باید خدمات عدالت الکترونیکی را در دسترس شهروندان قرار دهیم تا به هرنحو غیرحضوری از این فضا استفاده کنند؛ ما باید در تأسیس دولت الکترونیک کوشا باشیم. مهمترین وظیفه دولت در این خصوص چابک‌سازی و تاسیس دولت الکترونیک و خدمت‌رسانی برای شهروندان و تقویت این حوزه است. متاسفانه در این زمینه تاخیر داشته‌ایم و کار جدی در این زمینه تاکنون به جز یک‌سال اخیر شکل نگرفته است.
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه با تاکید بر اینکه اگر امروز در این زمینه ما در قالب دفاعی باشیم همیشه عقبیم، چون همواره شبهات و اشکالات در این فضا وجود دارد و باید دائم دفاع کنیم، اضافه کرد: ولی اگر اقدامات حمله‌ای باشد موثر خواهد بود. امروز حمله مهاجمانه به این فضا مطرح است و مقام معظم رهبری هم در این خصوص مواردی را عنوان کرده‌اند؛ لذا تردیدی نیست که ما کوتاهی بسیاری را در سطح ملی و سازمانی برای رسدیگی به فضای مجازی داریم و هنوز نتوانستیم مشکل احراز هویت را در این فضا حل کنیم و شاهد اثربخشی فعالیت‌ها نبوده‌ایم.
کسی احساس مسئولیتی نسبت به فیلتر شکن‌ها ندارد
به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام شهریاری با اشاره به اینکه امروز دروازه ورودی کشور بر روی دشمنان ما باز است و نظارتی بر این مساله وجود ندارد، گفت: شاید فیلتر خوب عمل کرده ولی ضد فیلترها آمدند در حالی که هیچ برنامه‌ای در این زمینه نداریم و کسی احساس مسئولیتی نسبت به فیلترشکن‌ها ندارد؛ هر کشوری ملاحظات امنیتی خودش را دارد و ما هم اینجا با حضور جدی پلیس بعد از وقوع واقعه سراغ مجرم می‌رویم اما باید پیشگیری شود و نباید مدیریت صحنه را از دست بدهیم. این مسئله باعث پیشگیری می‌شود. این مدیریت صحنه‌ای توسط وزارت ارتباطات و وزارت اطلاعات محقق می‌شود و برخی از آن هم در موارد فنی محقق خواهد شد.
وی تصریح کرد: نگاه حمله‌ای موجب توفیق ما در صحنه توسعه فیزیکال شده است؛ مانند مساله حمله ناگهانی ما به داعش در سوریه و عراق که موجب موفقیت شد؛ از این‌رو ما، هم باید فیلترینگ و هم حمله را در کشور داشته باشیم. از نظر من شبکه‌های اجتماعی امروز فیلتر نیستند؛ شاید به معنای لفظی فیلتر باشند، اما در واقعیت نیستند چراکه به راحتی با وی‌پی‌ان قابل دسترس هستند؛ این نشان می‌دهد که حضور ما در صحنه مجازی اثر بخش نبوده و باید اگر چیزی را با فیلتر مدیریت می‌کنیم، فیلترشکن را هم مدیریت کنیم. ما در حوزه مدیریت مجازی ضعیف هستیم ولی سیاست‌های رهبری مبنی بر فیلترینگ سازنده بوده است.
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه با اشاره به مسئله فیلترین و ضروریات آن گفت: امروز دشمن تلاش می‌کند تا به کشور از هر طریقی آسیب برساند و حمله‌های خودش را از نقاط ضعف کشور وارد می‌کند. یکی از نقاط ضعف کشور ما فضای مجازی است و آنها با ورود به این عرصه به ما حمله کرده‌اند. در این جریان فیلترینگ می‌تواند دروازه‌های ورود دشمن را ببندد و یکی از لایه‌های حفاظتی ما در برابر حملات دشمن است.
پلت‌فرم‌ها و هاست‌ها باید در اختیار مدیریت نظام باشد
بعد از این سخنان حجت‌الاسلام خاموشی با طرح این سوال که چرا باید بگذاریم شبکه‌ای مانند «آمد‌نیوز» که از بیرون مرز مدیریت می‌شود و با هدف براندازی است فعالیت کند و نظارتی بر آن نداشته باشیم، گفت: پلت‌فرم‌ها و هاست‌ها باید در اختیار مدیریت نظام باشد تا بتواند آن را شناسایی و کنترل کند و اگر پلت فرمی باز باشد وهرچه خواستند بگویند قابل قبول نیست. ما امروز هاست‌های بانک‌هایمان از خارج مدیریت می‌شود و تا زمانی که بستر شبکه ملی اطلاعات آماده نشود نمی‌توانیم این مسئله را اجرایی کنیم.
یک طلبه و روحانی موفق در فضای مجازی کیست
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه در ادامه و با تاکید بر بازگشت به موضوع اصلی نشست، این سوال که یک طلبه و روحانی موفق در فضای مجازی کیست، مطرح کرد و گفت: یک طلبه و روحانی زمانی می‌تواند در این فضا موفق باشد که ابتدا از این فضا شناخت عمیقی داشته باشد و به لحاظ تاریخی با تاثیرات تمدنی تحولات تکنولوژیک آشنا باشد و بالطبع گستره وعمق آنها را در حوزه‌های مختلف به‌خصوص فرهنگ و دین درک کند؛ همچنین مبانی مفهومی محیط‌های کاربر محور را بشناسد و با ویژگی‌های فنی آنها آشنا باشد. همچنین کاربری ابزارهای نرم‌افزاری مورد نیاز برای استفاده از تبلیغ دیجیتال را تا حدی بداند و با مخاطب و عرف آشنا باشد.
وی ادامه داد: این طلبه و روحانی باید توانایی تهیه و ارایه محتوایی که برای این مخاطب جذاب و قابل پذیرش است، داشته باشد و البته و مهمتر از همه و پیش از اینها طلبه خوبی باشد و عمق معارف دینی و روح طلبگی را به نحوی درک کرده باشد که این فضای غبار‌آلود گم نشود و بتواند در مقابل سیل شبهه‌ها و بدگمانی‌ها بایستد و از این اقیانوس انسانی مخاطبین تشنه حق را با قلاب علم و تقوا صید کند و به ساحل معرفت آورد.
حجت‌الاسلام خاموشی اظهار کرد: به قول مقام معظم رهبری فضای مجازی یک جامعه حقیقی است، پس یک طلبه نباید جامعه‌گریز باشد.
تبلیغ سنتی در محیط‌های مدرن/ هنوز نگاه اهل علم به عالم دیجیتال کاغذی است
وی تاکید کرد: آنچه جایگاه اجتماعی و به عبارت بهتر جایگاه قلبی طلاب را در دل مخاطبان تثبیت می‌کند و در دل او می‌نشیند تبلیغ سنتی در محیط‌های مدرن است، اما بدون پیرایه و آلایش سازمان و بودجه و برآورد و گزارش؛ البته این نوع تبلیغ هنوز تا حد زیادی مغفول است. دست حوزه‌ها هیچ‌گاه این مقدار برای تولید محتوای دینی باز نبوده است. ابزارهای نرم‌افزاری و قالب‌های دیجیتال همه محدودیت‌های کاغذ تولید و جست‌وجو و توزیع اطلاعات را از میان برداشته‌اند. اما هنوز نگاه اهل علم به عالم دیجیتال کاغذی است!
انتهای پیام
