وضعیت اعتبارات فرهنگی از علل تحقق نیافتن اهداف کلان انقلاب اسلامی است

«مظلومیت حوزه فرهنگ» عبارتی است که غالباً در هنگام ارائه لایحه بودجه از طرف دولت به مجلس از سوی کارشناسان و نخبگان فرهنگی و برخی نمایندگان مجلس به کرات در همه سال‌ها شنیده شده و کم بودن بودجه حوه فرهنگ در قیاس با سایر حوزه‌ها مسئله‌ای است که ربطی به شرایط تحریم و تنگنای اقتصادی ندارد و در شرایط گشایش و شکوفایی نیز همواره حوزه فرهنگ در آخرین اولویت قرار داشته است.

لذا مناسب است چرایی تبدیل حوزه فرهنگ به اولویت آخر دولت‌ها و مجالس مختلف، با وجود تأکید فراوان بر فرهنگی بودن انقلاب اسلامی، مورد بحث و بررسی کارشناسان و صاحب‌نظران قرار گیرد.

ملموس نبودن نتایج حوزه فرهنگ علت اصلی تمایل اندک دولت‌ها به این حوزه است

بیژن نوباوه، کارشناس مسائل فرهنگی و عض سابق کمیسیون فرهنگی مجلس، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره علل اصلی بی‌اهمیت تلقی کردن حوزه فرهنگ در میان مسئولان که در مسائلی مانند بودجه بروز و ظهور عینی پیدا می‌کند، گفت: وضعیت بودجه حوزه فرهنگ یکی از دلایل‌ به تأخیر افتادن اهداف کلان انقلاب اسلامی است. این به خاطر آن است که نتایج فعالیت‌های فرهنگی چندان به چشم نمی‌آید و معمولا دولت‌ها حوزه اقتصاد را به دلیل بازخوردها و نتایج سریع و ملموس آن در اولویت اصلی قرار می‌دهند، اما از آنجا که حوزه فرهنگ و مسائل مربوط به رشد و تربیت جامعه در کوتاه‌مدت مشاهده نمی‌شود، لذا دولت‌ها تمایل چندانی به حوزه فرهنگ و تخصیص بودجه بیشتر به آن نشان می‌دهند.

وی ادامه داد: در عین حال دولت‌ها بیشترین شعارهای اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی را در تریبون‌ها و سخنرانی‌ها مطرح می‌کند در حالی که کمترین وقع را به آن می‌گذارند. نرم عادی بودجه فرهنگی کشورها حدود 7 درصد کل بودجه است اما در ایران در بهترین شرایط به 5 درصد هم نرسیده و به ویژه در 5 سال اخیر کمتر از 3 درصد کل بودجه بوده است.

این کارشناس مسائل فرهنگی افزود: از طرفی همین بودجه‌ای که به اسم فرهنگ تخصیص می‌یابد بیشتر برای کارهای نمایشی مانند بنر زدن و سفر مقامات دولتی به شهرستان‌ها و استان‌ها و این‌گونه کارهای تشریفاتی هزینه می‌شود و کمتر به فعالیت‌های زیربنایی اختصاص می‌یابد. در واقع حوزه‌هایی مانند هنر، سینما، کتاب، چاپ و نشر، حوزه فرهنگ دینی و رسیدگی به مشکلات هنرمندان و اصحاب فرهنگ و رسانه کمتر مورد توجه دولتمردان در بودجه قرار گرفته است و این غفلت ضربات جبران‌ناپذیری به فرهنگ کشور زده است.

نوباوه ریشه اصلی این مشکل را در فقر آگاهی نسبت به اهمیت حوزه فرهنگ در میان دولتمردان و نمایندگان مجلس دانست و گفت: همین الان که زمان بررسی بودجه در مجلس است بیشترین توجه نمایندگان به مسائل اقتصادی و معیشتی است، که البته به حق است و در نهایت در قالب یک تبصره در کمیسیون تلفیق به حوزه فرهنگ توجه می‌کنند و این در کنار باج‌خواهی برخی نمایندگان برای حوزه انتخابیه خودشان است. در واقع با نگاه حداقلی و در آخرین اولویت نسبت به حوزه فرهنگ تصمیم‌گیری می‌شود، لذا با این نوع نگاه و سواد کم فرهنگی نمایندگان و دولت و بی‌اطلاعی از عواقب بی‌توجهی به فرهنگ در سیاست، اقتصاد و مسائل اجتماعی، امیدی به بهبود بودجه فرهنگی کشور ندارم.

آسیب‌های نگاه سیاسی به انتخاب افراد برای مدیریت امور فرهنگی

نوباوه درباره تأثیر حضور افراد غیر مرتبط با حوزه فرهنگ در مدیریت امور فرهنگی کشور در ایجاد این نگاه گفت: اساساً در حوزه فرهنگ افراد فرهنگی به کار گماشته نمی‌شوند در حالی که شخصیت‌های فرهنگی بسیار زیادی در کشور داریم. در واقع افراد در این حوزه بیشتر با یک نگاه مدیریتی و در نظر گرفتن جهت‌گیری سیاسی برگزیده می‌شوند.

این نماینده سابق مجلس یادآور شد: حتی افرادی که از سوی دولت‌ها برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی می‌شوند کمتر در سلک فرهنگی بوده یا نهایتاً افرادی بودند که کمتر مشغول کار سیاسی بودند و با نگاه باری به هر جهت آن‌ها را به حوزه مدیریت فرهنگی منتقل می‌کردند. همچنین وزرای فرهنگ غالباً زیر مجموعه خود را از افراد کاملاً فرهنگی انتخاب نمی‌کنند بلکه بر مبنای همراهی و همسویی آن‌ها را انتخاب می‌کند. در حالی که حوزه فرهنگ نباید هیچ ارتباطی با مسائل سیاسی داشته باشد و همه جریان‌ها و گروه‌های سیاسی باید در حوزه فرهنگ دینی و ملی نگاه نسبتاً مشترکی داشته باشند؛ ارتقای فرهنگ، ارتقای جمعی جامعه است نه ارتقای یک خط و گروه سیاسی.

بیشتر نهادهای غیرپاسخگو به مجلس دولتی هستند نه نهادهای فرهنگی و دینی

نوباوه درباره فضاسازی‌های صورت گرفته در چند سال اخیر نسبت به بودجه نهادهای مرتبط با فرهنگ دینی و اسلامی و ایجاد تقابل میان مردم با این نهادها گفت: این یک بزرگ‌نمایی است که نسبت به این نهادها مانند حوزه‌های علمیه انجام می‌شود. در حالی که برای نمونه در برخی حوزه‌های زیر نظر نهاد ریاست جمهوری بودجه‌هایی چند برابر این نهادهای دینی تخصیص می‌یابد و مورد حسابرسی چندانی واقع نمی‌شوند. امروز به برخی سازمان‌های مردم‌نهاد نیمه‌دولتی یا نهادهای تبلیغاتی که به مراتب از دولت‌ها در حوزه فرهنگ قوی ‌تر عمل می‌کنند از حداقل بودجه محروم هستند. لذا این صحبت‌ها درباره بودجه نهادهای فرهنگی و دینی که بعضا از سوی مقامات دولتی بیان می‌شود بیشتر سیاسی است نه اینکه سخنانی علمی باشد، زیرا 90 درصد نهادهای غیرپاسخگو در برابر مجلس زیر نظر دولت‌ها و نهاد ریاست جمهوری هستند. تا زمانی که چنین نگاه و رویکردی حاکم باشد هیچ ‌گونه امیدواری برای توسعه بخش فرهنگ در کشور وجود ندارد.

گفت‌وگو از مهدی مخبری

انتهای پیام