نوآوری در شرکت‌های تعاونی بعد از انقلاب/ تعاون‌گران نیازمند بانک اختصاصی هستند

انقلاب اسلامی ایران به چهلمین سال پیروزی خود نزدیک می‌شود. این ایام فرصت مناسبی است تا دستاوردهای این انقلاب در ابعاد مختلف به ویژه در زمینه‌های مختلف اقتصادی بررسی و ارزیابی شود. لذا در این ایام در قالب سلسله‌مصاحبه‌ها، گزارش‌ها و یادداشت‌هایی دستاوردهای اقتصادی انقلاب اسلامی در حوزه‌هایی همانند بانک، بورس، بیمه، تعاون، صنعت، معدن، عمران و انرژی و.... را بررسی و ارزیابی خواهیم کرد. یکی از بخش‌هایی از اقتصاد کشور، که در قانون اساسی نیز مورد توجه قرار گرفته، بخش تعاون است. برای بررسی دستاوردهای انقلاب اسلامی در زمینه تعاون سراغ سیدمعین هاشمی، مدیرکل توسعه تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، رفتیم تا به بررسی دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه اقتصاد تعاونی بپردازیم که متن مصاحبه ایکنا با ایشان در ادامه می‌‌آید:

ایکنا: وضعیت توجه به بخش تعاون در دوره قبل از انقلاب اسلامی چگونه بود؟

هاشمی: قبل از انقلاب هم بخش تعاون داشتیم و حوز‌ه‌ای که به تعاون توجه می‌کرد، بخش کشاورزی و روستایی بود و نهادی هم که در چارچوب توسعه شرکت‌های تعاونی تشکیل شده بود، صرفاً در بخش روستایی با رویکرد ایجاد لجستیک برای تولید محصولات کشاورزی و کاهش تبعات ناشی از تفکیک اراضی و واگذاری آن‌ها به مردم و تغییر آن از ارباب رعیتی به خودمالکی با عنوان قانون اصلاحات ارضی فعالیت داشت.

ایکنا: با توجه به اینکه در چهل سالگی انقلاب اسلامی قرار داریم، به نظر شما در این چهل سالی که از انقلاب اسلامی می‌گذرد، بخش تعاون تا چه اندازه پیشرفت کرده است؟

هاشمی: بعد از انقلاب، توجه به بخش تعاون را به شکل پررنگ‌تری مشاهده می‌کنیم؛ روندی که اتفاق می‌افتد بدین ترتیب است که اقتصاد تعاونی به منزله یکی از سه رکن اقتصاد کشور در قانون اساسی قرار می‌گیرد که قبل از انقلاب چنین چیزی را نداشتیم. از سوی دیگر تصویب قانون تعاون و پس از آن، قانون اجرایی شدن سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی و سند توسعه تعاون را شاهد بوده‌ایم و این‌گونه برای افزایش نقش تعاون در اقتصاد کشور هدفگذاری شده است و همچنان در حال ادامه آن هستیم.

اگر بخواهیم یک بررسی در این زمینه انجام دهیم، یکی از مواردی که بخش تعاون در آن تغییر بسیار زیادی در مقایسه با قبل از انقلاب داشته، فراهم‌سازی زمینه حضور بانوان در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی کشور بوده است. قبل از انقلاب اسلامی، دو شرکت تعاونی بانوان داشتیم که لااقل 70 درصد از اعضای آن را بانوان تشکیل می‌دادند، اما بعد از انقلاب، این تعداد به ده هزار و 100 تعاونی رسیده است. اشتغال‌زایی هم که این تعاونی‌ها ایجاد کرده‌اند بالغ بر 124 هزار نفر است.

در زمینه مشارکت زنان در حوزه اعضای تعاونی، قبل از انقلاب، 7 درصد تعاونی‌های موجود را زنان تشکیل می‌دادند، اما بعد از انقلاب، تا امروز به 27 درصد رسیده است و رشد 286 درصدی را دارا بوده‌ایم. در زمینه حضور زنان در سِمت‌های مدیریتی شرکت‌های تعاونی، در قبل از انقلاب، 1 درصد مدیران و بازرسان شرکت‌های تعاونی را زنان تشکیل می‌دادند، اما بعد از انقلاب، این نسبت به 10 درصد در مدیران عامل، 16 درصد در هیئت‌مدیره و 13 درصد در بازرسان کل شرکت‌های تعاونی بوده است که حدود 985 درصدی رشد داشته‌ایم.

بعد از انقلاب در شرکت‌های تعاونی نیز نوآوری رخ داده است. قبل از انقلاب صرفاً تعاونی‌های کشاورزی داشتیم، اما بعد از انقلاب، نوآوری در زمینه مدل‌های جدید تعاونی اتفاق افتاد و تعاونی‌های فراگیر ملی، تعاونی‌های سهامی عام، تعاونی‌های توسعه عمران دهیاری‌ها، توسعه عمران شهرستانی، تعاونی‌های سهام عدالت و تعاونی‌های تأمین نیاز مرزنشینان، مدل‌های جدیدی از تعاونی‌ها هستند. لذا امروزه بخش تعاون امکان حضور و ورود در تمام بخش‌های اقتصادی کشور را پیدا کرده است.

تعاونی‌ها حتی در بخش بیمه هم براساس قانون سیاست‌های کلی اصل 44 ورود داشته‌اند و تاکنون فقط ساز و کار حضور بخش تعاون در بانکداری فراهم نشده است. ان‌شاءالله با همراهی مسئولان بانک مرکزی به زودی شاهد تشکیل اولین بانک تعاونی هم در ایران باشیم و مشکلات موجود در این زمینه برطرف شود.
در حوزه‌های تعاونی‌های فراگیر ملی، بیش از 200 شرکت تعاونی، در تعاونی‌های سهامی عام، 17 شرکت، در تعاونی‌های دهیاری‌ها بالغ بر 900 شرکت، در تعاونی‌های توسعه عمران شهرستانی، بالغ بر 70 شرکت تعاونی، در تعاونی های سهام عدالت بالغ بر 350 شرکت و در تعاونی‌های مرزنشینان بالغ بر 380 شرکت تعاونی تشکیل شده که هرکدام مأموریت‌ها و رویکردهای خاص خود را دارند.

همچنین تعاونی‌ها به حوزه تأمین نیاز مسکن نیز ورود پیدا کرده‌اند و در این راستا شرکت‌های تعاونی مسکن به فعالیت پرداخته‌اند که در این حوزه هم شرکت‌های تعاونی بالغ بر دو میلیون واحد مسکونی ساخته‌اند و ساخت‌وساز بیش از 38 درصد از واحدهای مسکونی پروژه مسکن مهر در قالب تعاونی‌ها اتفاق افتاده است که 87 درصد این واحدها هم تا به امروز تحویل مردم شده است.

در حوزه تعاونی‌های تولیدی هم رشد قابل توجهی داشته‌ایم. قبل از انقلاب، 75 تعاونی تولیدی داشتیم اما در حال حاضر به بیش از 48 هزار شرکت تعاونی رسیده است. در حوزه حمل و نقل هم قبل از انقلاب 32 تعاونی داشتیم که اکنونی به دو هزار و 151 تعاونی افزایش پیدا کرده است و تعداد آنها تقریباً 67 برابر شده و تعداد اعضای تعاونی‌ها 8 برابر و اشتغال‌زایی آنها هم 17 برابر شده است.

موردی که به صورت خاص هرساله اتفاق افتاده و امسال هم در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی وجود دارد، بهره‌برداری از طرح‌های تعاونی‌ها است که این اقدام در دو مرحله در طول سال یعنی یکبار در هفته تعاون و یکبار هم در دهه مبارک فجر انجام می‌شود و امسال هم 257 طرح تعاونی با مشارکت بالغ بر 26 هزار عضو و سرمایه‌گذاری حدود 742 میلیارد تومانی و ایجاد اشتغال برای حدود 10 هزار نفر افتتاح می‌شوند و به بهره‌برداری می‌رسند.

ایکنا: فرمودید که در حوزه بانکداری ورودی نکرده‌ایم. پس فلسفه بانک توسعه تعاون، که اکنون در حال فعالیت است، چیست؟

هاشمی: بانک توسعه تعاون بانکی دولتی است. آن الگوهای بانک تعاونی که مورد نظر بنده است، معادل بانک‌های تعاونی در کشورهای دیگر همانند آلمان و فرانسه است که سهامدار آن عامه مردم هستند. همچنین مدل «گرامین بانک» مالزی همین گونه است، اما بانک توسعه تعاون، یک بانک دولتی و توسعه‌ای است که با هدف توسعه بخش تعاون تشکیل شده است و سهامدار آن هم مردم نیستند.

ایکنا: درباره وضعیت تعاونی‌های سهام عدالت از منظر عملکرد و بازدهی آنها توضیح دهید.

هاشمی: تعاونی‌های سهام عدالت با رویکرد تسهیل‌گری در انتقال آن سهام به دهک‌های پائین جامعه تشکیل شده بودند و قاعدتاً نقشی شبیه کارگزاری داشتند. در لایحه جدیدی که دولت به مجلس پیشنهاد کرده، قاعدتاً وضعیت آن‌ها هم نامشخص است. بنابراین بهتر است صبر کنم تا این لایحه تعیین تکلیف شود تا بتوان در مورد آنها صحبت کرد.

ایکنا: در برخی کشورهای دیگر همانند اسپانیا تعاونی‌ها به شکل موفقی عمل کرده‌اند. ارتباط تعاونی‌ها ایران و وزارت تعاون با سایر کشورهایی که الگوی تعاونی در آنها موفق عمل کرده است و همچنین با تعاونی‌های موجود در این کشورها چگونه است؟

هاشمی: ارتباطات با سایر کشورها در حزوه تعاون که وجود دارد. امسال در ایران میزبان سیزدهمین اجلاس بین‌المللی تعاون در منطقه آسیا و اقیانوسیه بودیم. در سطح جهانی هم اتحادیه بین‌المللی تعاون وجود دارد که موضوع انتقال تجارب و ارتباط بین بخش‌های تعاون در کشورهای مختلف را پیگیری و رصد می‌کند. از کشور ایران هم اتاق تعاون ایران در مقام نماینده بخش تعاون کشور در این اتحادیه عضویت دارد.

در حال حاضر یک تفاهم‌نامه همکاری با اتحادیه تعاونی‌های کشاورزی در فرانسه داریم و از این طریق، موضوع انتقال تجارب را پیگیری می‌کنیم. از سوی دیگر با برخی از کشورها سندهای همکاری، امضا و رد و بدل شده است که در این سندها هم موضوع همکاری در حوزه تعاون مورد توجه قرار گرفته است.

از سوی دیگر در قالب برگزاری تورها و هیئت‌ها، با کشورهای هند، گرجستان، عراق، فرانسه و اسپانیا و بسیاری از کشورهای دیگر این ارتباط وجود دارد اما مسئله مهم این است که الگوی اقتصاد تعاونی باید متناسب با هر جامعه‌ای بومی‌سازی شود. لذا این حرف صحیحی نیست که بگوییم چون تعاون در جایی موفق عمل کرده، بنابراین همان الگو قابل تسری به کشور ما هم هست.

به نظرم در کشور ما اقتصاد تعاونی موفق عمل کرده و سهم آن از یک 1 درصد در تولید ناخالص داخلی به سهمی در حدود 6 درصد رسیده است. این رقم قبل از انقلاب کمتر از این میزان بوده است و همین سهم 6 درصدی تعاون، نشانه تلاش و حرکت همراه با رشد است اما اینکه بخواهیم تعاون را توسعه دهیم قاعدتاً برخی الزامات دارد و باید با نگاه توسعه‌ای به این بخش از اقتصاد کشور نگاه کنیم که نگاه متفاوتی است و برخی الزامات خاص خود را دارد.

ایکنا: برای توسعه تعاون نیازمند چه اقدامات و برنامه‌هایی هستیم؟

هاشمی: اگر بخواهیم به توسعه تعاون برسیم، باید باور عمومی به تعاون شکل بگیرد و باید بلوغ ملی‌گرایی ما تقویت شود. از سوی دیگر نیازمند شفاف‌سازی و افزایش سرمایه اجتماعی هستیم. همچنین لازم است شبکه‌‌سازی، که یکی از کارکردهای مهم تعاونی‌هاست، بیشتر مورد توجه قرار گیرد و برنامه‌ریزی‌هایی هم که برای بهبود وضعیت این بخش انجام می‌شود باید مبتنی بر برنامه‌های توسعه‌ای باشد.

گفت‌وگو از اکبر ابراهیمی
انتهای پیام