برخی کتب رشته قرآن و حدیث برای 40 سال قبل است/ تولید جامع حدیثی عصر جمهوری اسلامی

به گزارش ایکنا، هادی حجت، دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث و نویسنده کتاب جوامع حدیثی شیعه امروز 25 بهمن ماه در نشست علمی نقد این کتاب که در ساختمان انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد، گفت: این کتاب نتیجه چندین دوره تدریس بنده در دانشگاه قرآن و حدیث بوده است؛ این اثر در سال 1386 برای اولین بار چاپ شد و تاکنون 9 بار چاپ و هفت هزار نسخه از آن نشر یافته است.

وی افزود: جنبه آموزشی این اثر بر محتوای پژوهشی آن غلبه دارد و با توجه به نیاز طلاب اردوزبان، پنج سال قبل به صورت خودجوش توسط طلاب پاکستانی  به اردو ترجمه شد و با اهتمام سیدجواد حسینی جلالی به عربی نیز ترجمه شده است.

حجت تصریح کرد: حجم اثر با لحاظ آموزشی بودن مقداری زیاد است و برای تدریس شاید مناسب نباشد ولی استادان می‌توانند مدیریت و برخی بخش‌ها را به عنوان مطالعه آزاد لحاظ کنند کما اینکه خود بنده نیز بخش‌هایی از آن را به عنوان مطالعه آزاد قرار داده‌ام.

معاون آموزش دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: هدف بنده از تدوین اثر آن بود که اطلاعات جوامع حدیثی شیعه به صورت مدون در اختیار دانشجویان قرار گیرد زیرا در دهه 80 منبعی برای این موضوع نداشتیم؛ یکی از مزایای این اثر ارتباط دادن با متون اصلی حدیثی است و صرفاً به اطلاعات خشک و حفظیات در مورد جوامع حدیثی بسنده نشده است.

وی افزود: در پاورقی این کتاب، داستان‌های شیرینی از بزرگان حدیثی مانند شیخ حرعاملی و ... آورده شده تا کلاس، فضای متنوعی پیدا کند و محیط جذابتری برای تحصیل ایجاد شود.

برخی کتب رشته‌ قرآن و حدیث قدیمی است

معاون آموزش دانشگاه قرآن و حدیث تصریح کرد: بعضی کتب در دانشگاه‌ها 40 سال قبل چاپ شده و هنوز هم تدریس می‌شود و این در حالی است که برخی آراء خود نویسنده تغییر کرده و خود آن فرد هم به نقائص آن معترف است بنابراین اگر فضای نقد در دانشگاه‌ها باب  شود و رواج یابد می‌تواند به بهتر شدن متون درسی کمک کند.

در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی، عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) و حدیث‌پژوه به عنوان ناقد تصریح کرد: بنده از خواندن این کتاب لذت بردم، کتاب به لحاظ ساختاری، محتوا و جزئیات و ترکیب‌بندی وضعیت خوب و مناسبی برای کارهای آموزشی دارد.

وی افزود: اینکه هر درس با حدیث شروع می‌شود همچنین ذکر بخش‌هایی از کتاب‌های جوامع به عنوان نمونه و تحلیل و ارجاع به تحلیل از نکات مثبت کتاب است؛ در این کتاب به جوامع اکتفا نشده و برخی کتب دیگر حدیثی نیز که ذکر آن ها لازم بوده آمده و تاریخ حدیث نیز بیان شده است؛ البته بحث حوزه‌ها و مکاتب باید مقداری مفصل‌تر مورد توجه قرار می گرفت.

بهرامی با  اشاره به دیگر ویژگی‌های مثبت این کتاب بیان کرد: پرسش و پژوهش‌های مناسبی در دروس آمده است؛ همچنین در پاورقی‌ها، توضیحات خوبی بیان شده که به جذابیت آن افزوده است البته در برخی موارد علت ارجاع به پاورقی معلوم نیست.

این استاد حوزه با بیان اینکه این کتاب جوامع حدیثی شیعه است، اظهار کرد: تقریبا از جوامع حدیثی اهل سنت در این اثر خبری نیست در حالی که جوامع ما از آنان متاثر بوده است و لازم است که به آنان نیز اشاره می شد تا دانشجویان و طلابی که آن را می‌خوانند با جوامع اهل سنت نیز آشنا شوند تا برخی شبهات و سؤالاتی که در این باره در ذهن آنان ایجاد می‌شود بی جواب باقی نماند.

بهرامی ادامه داد: بخش عمده جوامع حدیثی شیعه از مکتوبات قبلی یعنی کتب اربعمائه نوشته شده است ولی بسیاری از طلاب و دانشجویان حدیث تصور روشنی از این مسئله ندارند همچنین آشنایی با نرم‌افزارهای حدیثی جزء ملزومات درسی طلاب است و باید این مسئله برای آنان تفهیم شود لذا جا داشت که سهم بیشتری به نرم افزارها در این اثر داده می‌شد.

وی تاکید کرد: نرم‌افزارهای حدیثی امروز کار تحقیق برای طلاب و دانشجویان را بسیار آسان کرده است؛ زمانی یک عالم بزرگواری افتخار می‌کرد که برای یافتن یک حدیث شش ماه وقت صرف کرده است تا آن را در منابع مختلف شیعه و سنی ردیابی کرده و پیدا کند ولی امروزه با وجود این نرم افزارها، این کار شاید در حد شش دقیقه طول نکشد بنابراین اگر طلبه و دانشجوی امروز نتواند از این نرم افزارها بهره ببرد به عنوان نقص برای او محسوب می‌شود.

ارائه جامع حدیثی عصر جمهوری اسلامی

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) تاکید کرد: جامع حدیثی عصر جمهوری اسلامی باید جامع دیجیتالی باشد که نمونه آن در هیچ کجا وجود ندارد.

وی با بیان اینکه تقطیع و تبویب تقریبا در تمامی مجموعه‌های حدیثی وجود دارد تصریح کرد: در برخی صفحات کتاب مشاهده می شود که به گونه ای بحث تقطیع در کافی مطرح شده که گویا نقطع ضعف برای این کتاب است در حالی که این مسئله در میان آثار مرسوم بوده است.

بهرامی با بیان اینکه بحث وجود احادیث ضعیف کافی به صورت عالمانه در این اثر مورد بحث قرار گرفته است تصریح کرد: البته در تعریف جوامع حدیثی، که مولف آنچه را که مربوط به روایات فقهی است در این تعریف گنجانده است، انحصار آن به فقه درست نیست و باید محققان را به سمت جوامع حدیثی غیر فقهی سوق دهیم.

بهرامی همچنین با اشاره به آمار ارائه شده از سوی مولف این اثر در مورد روایات کافی افزود: تعداد روایات اصول و فروع و روضه که در کتاب بیان شده با مجموعه روایات مشهور کافی و حتی با حداقل آن هم در اختلاف است و همخوانی ندارد.

تجلیل از جوامع حدیثی

همچنین حجت‌الاسلام محمدرضا سبحانی‌نیا، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث به نقد این اثر پرداخت و گفت: کتاب با وجود ایرادات جزئی، ارزشمند است گرچه لازم است در فضای دانشگاهی این اثر تغییر کند زیرا اصولاً بحث جوامع حدیثی از سرفصل دروس قرآن و حدیث حذف و تغییر عنوان یافته است.

وی افزود: بیش از 17 مدل سرفصل برای رشته قرآن و حدیث وجود داشت و هر نهاد علمی به روش خود به آموزش می‌پرداخت ولی طی دو سه سال اخیر روش متمرکزی برای این رشته ایجاد شده که با متمرکز شدن عناوین و سرفصل‌های جدید، دیگر عنوان درسی جوامع حدیثی نداریم بلکه به عنوان مأخذشناسی حدیثی تغییر یافته است.

وی افزود: بنده شاید 20 بار این کتاب را تدریس کرده‌ام، و معتقدم محاسن بسیار زیادی دارد از جمله اینکه متانت آراء نویسنده در آن مشهود است همچنین ریزبینی و نکته‌سنجی در آن وجود دارد و به آفت کلی‌گویی مبتلا نیست ضمن اینکه متون احادیث که در ابتدای هر درس امده درس را از صرف حدیث‌شناسی خارج کرده و به محتوای حدیثی هم می‌پردازد.

وی افزود: در این اثر، کتاب‌شناسی را با تاریخ حدیث شروع کرده‌اند همچنین ساختار و حجم مناسبی برای دو واحد درسی دارد.

سبحانی‌نیا قلم روان کتاب را از جمله محاسن بسیار خوب این اثر برشمرد و به برخی اشکالات این کتاب اشاره کرد و گفت: در این اثر، محاسن برقی به عنوان جامع حدیثی بیان شده است؛ محاسن موجود دوهزار و 700 روایت دارد در حالی که این مقدار یک هشتم محاسن اصلی و ابوالکافی بوده است بنابراین باید این تبیین به اینکه چرا محاسن جزء جوامع بیان شده اضافه شود.

وی افزود: در این کتاب جوامع حدیثی به 4 دسته تقسیم شده که لازم است منبع این دسته‌بندی نقل شود؛ همچنین در زمینه بحث کتاب در مورد اصول کافی خوب بود که انتقادات منتقدان به اصول کافی هم ذکر شود زیرا برخی افراد مانند سامر هاشم کتاب کافی را میراث بغداد و نه قم می دانند و آقای مهریزی نیز همین نظر را دارد.

سبحانی‌نیا ادامه داد: نظر بهبودی و برقعی در مورد کافی این است که ما در کافی حتی به شمارش مجلسی و ... حدود 9 هزار حدیث ضعیف داریم؛ برقعی می‌گوید علت این همه حدیث ضعیف، مبنایی از کلینی است که در مقدمه این اثر آمده ولی بنده(برقعی) آن را قبول ندارم.

وی اظهار کرد: در صفحه 15 این کتاب، آمار و ارقامی در مورد نام برقی در کافی آمده است در حالی که کلینی هزار و 280 حدیث از برقی آورده و بنده بیش از 900 بار نام برقی را یافتم که با آمار نویسنده همخوانی ندارد همچنین در مورد تعداد احادیث بحار که بیان شده ده ها هزار عدد است باید تعداد آن یعنی 72 هزار حدیث ذکر شود.

سبحانی‌نیا اظهار کرد: احادیث کلینی از معصومین با سه واسطه به ثلاثیات معروفند که در این کتاب آمده  در حالی که برخی روایات داریم که کلینی با دو واسطه از ائمه نقل کرده  لذا خوب است این موارد هم ذکر شود.

همچنین هادی حجت در بخش دوم این نشست نقد و در پاسخ به سخنان ناقدان گفت: اینکه بنده به جوامع اهل سنت نپرداختم زیرا دانشجویان در مقطع کارشناسی کتاب جداگانه‌ای به نام جوامع اهل سنت دارند.

وی افزود: در مورد نرم‌افزارهای حدیثی نیز دو واحد درسی گنجانده شده لذا ذکر آن در این کتاب ضروری به نظر نمی رسد ضمن اینکه معتقدم استفاده بیش از حد از نرم افزارها دانش‌پژوهان را تنبل کرده و سبب می‌شود تا این افراد منابع مکتوب را نشناسند بنابراین سوق دادن ایشان به کتابخوانی هم لازم است.

انتهای پیام