نگاهی به تاریخچه سنت حسنه وقف

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین صادق خلیلی، رئیس اداره اوقاف نیشابور طی یادداشتی که در اختیار ایکنا قرار داده است، تاریخچه وقف را در کشور ایران مورد بررسی قرار داده است. متن کامل این یادداشت در ذیل آمده است: 

از آنجا که وقف یکی از احکام امضایی اسلام است، (یعنی پیش از اسلام نیز وقف وجود داشته است و دین اسلام نیز این سیره حسنه را تأیید و در بارورسازی آن تلاش کرده است) می توان تاریخ وقف را بسیار کهن ارزیابی کرد.

رونق سنت وقف در زمان صفویه
در زمان حکومت‌های اسلامی، اولین حکومت که دیوانی برای موقوفات ایجاد کرده است، حکومت سامانیان (389-261 هجری) بود با روی کارآمدن صفويه در قرن دهم، سنت وقف رونق چشمگيری يافت و شاهان صفوی نيز بسياری از اموال خود را وقف نمودند و اداره اوقاف به روحانیان موردنظر حکومت واگذار گردید.
متصدی اين مقام صدرالصدور، وزیر اوقاف و مستوفی موقوفات خوانده می‎شد. رشدی که در سازمان اوقاف در این دوره پدید آمده بود، چندان دوام نیاورد چراکه نادر شاه افشار موقوفات را از حالت وقف خارج و جزو اموال خالصه دولتی قرار داد تا عایدی موقوفات را صرف هزینه لشکریان کند.
وی بیان کرد: انقلاب مشروطيت و استقرار حكومت مشروطه، نقطه عطفی است که گرايش به قانون سبب شد اوقاف کشور با نظم و نسق خاص ناشی از وضع قوانين اداره شوند. با تأسيس وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه در سال 1289 هجری شمسی، علاوه بر آموزش و پرورش کشور، امور موقوفات نيز زيرنظر وزارت مزبور اداره می‌شد.
در 15 آذرماه 43 با تصويب قانون تفكيك اوقاف از وزارت فرهنگ، اداره کل اوقاف به سازمان اوقاف بدل گرديد و به اين ترتيب، سازمان اوقاف از وزارت فرهنگ منفک و به نخست وزيری ملحق وسرپرستی آن به يكی از معاونين نخست وزير سپرده شد و در همين قانون، شورای عالی اوقاف نيز پیش‌بينی شده بود که در سال 45 آيين‌نامه آن تصويب شد.

اصلاحات ارضی و تضعیف سنت حسنه وقف

در حکومت پهلوی به خصوص در جریان اصلاحات اراضی با تصویب قوانین ناصواب در خصوص وقف، موقوفات کشور دچار آسیب‌های فراوانی شد. پس از پيروزی شكوهمند انقلاب اسلامی ايران، تشكيلات و اختيارات سازمان اوقاف مورد تجديدنظر قرار گرفت و در سال 63 به تصويب مجلس شورای اسلامی رسيد. براساس آن قانون، سازمان اوقاف از نخست وزيری منتزع و با عنوان سازمان حج و اوقاف و امور خيريه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وابسته گرديد.

سرانجام شورای اداری کشور، بازخوانی تمام وقف نامه‌ها، تعیین سهم هرنیت و تعریف درصد مرتبط با آن از کل درآمد به گونه ای که با واریز درآمد هر موقوفه میزان مبلغ هر نیت در سرفصل مرتبط با آن ذخیره می‌شود، برشمرد.

هزینه درآمد موقوفه مطابق نیت در هر سرفصل با ارائه فاکتورهای مرتبط و پس از چند مرحله تایید در شهرستان و استان و برخی موقوفات تارده سازمان که کاری کم نظیر است و در پایان هر سال اسناد مالی تمام موقوفات مورد رسیدگی قرار گرفته و مفاصاحساب صادر می‌گردد که مورد تایید مراجع ذی صلاح اداری و قضایی است که قبل از راه‌اندازی سامانه جامع موقوفات ارائه گزارش شفاف مالی از عملکرد موقوفات غیرممکن بود.

فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی اوقاف نیشابور
با راه‌اندازی طرح تربیت حافظان قرآن کریم، در حال حاضر 43 مربی در طرح ملی حفظ قرآن فعال هستند و 11147 قرآن آموز از حفظ جزء تا حفظ کل در طی پنج سال آموزش دیده‌اند. مرکز فرهنگی و قرآنی قمر بنی هاشم (ع) در سال 90 تاسیس شده و تاکنون 2000 گواهی پایان دوره صادر شده، ضمن اینکه این مرکز نقش عمده‎ای در پرکردن ساعات اوقات فراغت کودکان و نوجوانان دارد، به گونه ای که در تابستان گذشته بیش از 1050 نفر قرآن‌آموز در این مرکز مشغول به فراگیری علوم قرآن بودند.
طرح آرامش بهاری، نشاط معنوی، ضیافت الهی، ولایت علوی و اکمال دین نبوی، بصیرت عاشورایی، سوگواره یاس نبوی، مهر تحصیلی، پیوند آسمانی و... از جمله طرح‌هایی است که در بقاع متبرکه در مناسبت‌های ملی و مذهبی اجرا می‌شود.
یادداشت از صادق خلیلی، رئیس اداره اوقاف نیشابور
انتهای پیام