ترجمه «آشنایی با فلسفه دین» ایرادات زیادی دارد/ لزوم ارزیابی جامع کتاب پیش از انتشار

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست نقد و بررسی کتاب «آشنایی با فلسفه دین» نوشته چاد میستر و ترجمه حسین رهنمایی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، پیش از ظهر امروز، دوشنبه، 29 بهمن، در سالن شهید صبوری معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی با حضور مترجم و غزاله حجتی و علی‌اکبر عبدل‌آبادی، کارشناسان منتقد، برگزار شد.

حسین رهنمایی، مترجم کتاب، در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه ترجمه و انتشار این کتاب گام ناچیزی در راستای شناخت فلسفه دین است، گفت: علاقه به موضوع فلسفه دین و دغدغه‌های شخصی موجب شد تا این اثر را ترجمه کنم؛ در حالی‌که پیش‌تر این کتاب را محمد یوسف‌ثانی ترجمه کرده بود، اما هیچ‌گاه آن ترجمه را تورق نکرده بودم و سعی من بر آن بود تا براساس سلیقه و نقظه نظر خودم، این کار را به سرانجام برسانم.

وی ادامه داد: اگر قرار باشد که این کتاب به چاپ دوم برسد، لازم است که برای متفاوت‌تر شدن محتوای ترجمه و ارتقای آن به ترجمه یوسف‌ثانی و موارد مشابه نیز رجوع کنم. البته باید متذکر شوم که ترجمه و ارائه چنین کتابی به زبانی ساده و روان که حاوی مطالب و موضوعاتی در حوزه دین  باشد، از الزامات روزگار کنونی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: این کتاب در برخی از دانشکده‌های غربی به عنوان کتاب درسی استفاده می‌شود. لذا جنبه آموزشی داشته که البته نویسنده آن را براساس دغدغه‌های ذهنی خود تألیف کرده است. با وجود این، در مورد پرداختن به برخی مفاهیم همچون پوسته و جوهره دین غفلت شده و به جای آن نویسنده در پرداختن به برخی مباحث وقت زیادی صرف کرده است که چندان در ایران موضوعیتی ندارد، همچون مبحث اثبات وجود خدا که تصور می‌کنم کمتر محفلی در ایران وجود داشته باشد که به وجود خالق اعتقاد نداشته باشد.

رهنمایی افزود: یکی از ویژگی‌های این کتاب خداپرست بودن نویسنده آن است؛ هرچند که او در طرح مباحث آن اظهارنظر شخصی نکرده است، اما در فحوای کلام و جملات نویسنده به خوبی مشهود است که از جهات زیادی با محیط و فضای اعتقادی حاکم بر اجتماع ایران سنخیت دارد.

مترجم این اثر ادامه داد:  قرابت بسیار زیاد مطالب این کتاب با استانداردهای آموزشی از جمله مزیت‌های دیگر آن است که به این واسطه نگارش بسیار روانی دارد. البته این امر در نقطه‌نظر تقریظ‌ نویسان آن مشهود است و آنها اغلب به ساده‌نویسی این کتاب اقرار کرده‌اند و تأکید داشته‌اند که مطالب این کتاب برای بسیاری از مخاطبان حتی با وجود تحصیلات نه‌چندان عالی نیز قابل فهم است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تأکید کرد: البته براساس مبنای آموزشی این کتاب نویسنده در نسخه انگلیسی آن مجموعه‌ای از کتاب، منابع و سایت‌های مرجع را نیز معرفی کرده است. البته از آنجا که مخاطبان این کتاب غالباً افرادی هستند که توجهی به منابع انگلیسی‌زبان ندارند، از ذکر آنها در پایان کتاب صرف‌نظر کردم، اما مطالبی را که مرتبط با بحث کتاب نبود جداگانه ذکر کردم.

وی در پایان سخنان خود با اشاره به اینکه نقد کتاب و ترجمه امر پسندیده‌ای است، گفت: مجموعه مطالب کتاب با توجه به عنوان آن منبع مناسبی برای آشنایی با فلسفه دین است.

در ادامه این نشست غزاله حجتی، کارشناس فلسفه دین، درباره ماهیت این مبحث توضیحاتی ارائه کرد و گفت: فلسفه دین در جامعه معمولاً از یک سوء‌تفاهم شروع می‌شود و جزئی از موضوعات علمی است که معمولاً نحوه ورود آن با شناخت درستی همراه نیست. به جمله‌ای از شهید بهشتی اشاره می‌کنم که در اوایل انقلاب اظهار داشت که مارکسیسم در ایران به درستی نقد نشده است و تصور می‌کنم در مورد فلسفه دین نیز مرتکب اشتباهی مشابه شده‌ایم.

حجتی ادامه داد: در جامعه ما در اواخر قرن نوزدهم، تحلیل و تلقی از فلسفه دین براساس جریان پوزیتیویسم منطقی انجام شد که برای صدق و کذب پذیرش آن باید تحقیقات تجربی انجام شود. هرچند که ارزش آن در حد بحث فلسفی نیست، اما از آغاز قرن بیست و یکم بازگشت دوباره‌ای به باورهای دینی در قالب گزارهای اخلاقی رخ می‌دهد. البته ریشه چنین نگاهی همان نگاه انگلیسی و تحلیلی به موضوع است که البته نگاه فلسفی قاره‌ای به این موضوع وجود ندارد؛ در حالی‌ که باید این نگاه قوت گیرد و به دین نگاهی قومیتی و جغرافیایی و بر مبنای الگوی خدامحوری داشت.

این دین‌پژوه تصریح کرد: در بررسی دین نباید مبنا را یکتاپرستی قرار داد، اما در بررسی ادیان خاور دور با مقوله چندخدایی مواجه هستیم. دین از این منظر با گزارهای اخلاقی شناسایی می‌شود و لزوماً فلسفه دین دین اسلام را دربرنمی‌گیرد، بلکه الهیات را شامل می‌شود و باید به این نگاه توجه شود.

حجتی در ادامه گفت: مترجم در ترجمه این کتاب نگاه متأثر از اندیشه اسلامی را حاکم بر فضای ترجمه‌ای خود کرده است و این امر موجب شده که بسیاری از الفاظ و واژگان در ترجمه از زبان مبدأ به زبان مقصد ماهیت و کارکرد خود را از دست دهند و دچار استحاله‌ای شوند که چندان به کار نمی‌آید. در نتیجه، اهداف این کتاب را به بیراهه کشانده است.

این مدرس دانشگاه تأکید کرد: مترجم حتی در به کار بردن اسامی اشخاص ذکرشده در کتاب به منبعی ضبط درست این اسامی رجوع نکرده است و در مقاطع گوناگونی از کتاب در مواجهه با نام فردی خاص هر بار این نام را با تلفظی متفاوت ذکر کرده است.

وی افزود: این اثر آموزشی است و لازمه کتاب آموزشی استفاده از مجموعه منابعی است که به مخاطب کمک می‌کند تا با مراجعه به منابع گوناگون دیگر درک بهتری از مفاهیم و واژگان آن اثر داشته باشد، اما در این کتاب مترجم از آوردن آنها صرف‌نظر کرده است.

حجتی در پایان گفت: ایراد دیگر این ترجمه به نشر کتاب بازمی‌گردد. بهتر است انتشارات جهاددانشگاهی پیش از مجوز انتشار، ارزیابی جامعی از کتاب در نوبت چاپ به عمل آورد. کیفیت مطالب کتاب و ترجمه آن، قطع کتاب، صفحه‌آرایی، فونت متن فارسی و انگلیسی و ویرایش کتاب از مواردی است که در این کتاب به چشم می‌خورد و باید در چاپ دوم اغلاط کتاب رفع شود.

علی‌اکبر عبدل‌آبادی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی، درباره ترجمه این کتاب گفت: باید به دنبال ترجمه سلیم در انتشار چنین کتاب‌هایی بود. در واقع، سلامت یک ویژگی مرکب است که با وجود عناصر دقت، صحت و سلاست متبلور می‌شود و در کمال تأسف باید گفت که ترجمه کتاب حاضر فاقد یک یا این سه عنصر است.

گزارش از امیرسجاد دبیریان

انتهای پیام