بچه‌ها به جای مدرسه رفتن خاک می‌فروشند/ روزی چند توریست می‌توانند از هرمز بازدید کنند؟
گروه سلامت ــ فعال محیط زیست منطقه هرمزگان با اشاره به فقر مردم منطقه و تأثیر این مسئله در روند توسعه آن، گفت: بیشترین فشار زیست محیطی به منطقه هرمز از طرف توریسم است.
آیا خاک منطقه هرمز قاچاق می‌شود؟ چرا مسئولان آن را انکار می‌کنند؟ چرا مردم منطقه سکوت کرده‌اند؟
مهدی شیرخانی، فعال محیط زیست و مدیر مؤسسه مشق آفرینش (نخستین مجموعه پژوهشی ـ آموزشی در حوزه محیط زیست هرمزگان و یکی از مجموعه‌های فعال در صیانت و حفاظت علمی از محیط زیست) در گفت‌و‌گو با ایکنا؛ با اشاره به اینکه 12 سال است از نزدیک وضعیت محیط زیستی جزایر و مناطق جنوب کشور را رصد می‌کند، در خصوص قاچاق خاک، گفت: خاک داشته و ثروتی است که به مرور زمان به ارزش آن پی برده‌ایم و حالا که ارزش و بی‌جایگزینی آن را می‌دانیم با نگرانی در خصوص آن صحبت می‌کنیم. استفاده از واژه قاچاق در کنار واژه خاک هم به برجسته شدن این موضوع کمک کرده‌است.
به خاک همه ایران توجه کنیم نه فقط منطقه هرمز
وی با تأکید بر اهمیت ذره ذره خاک ایران و لزوم توجه به وضعیت تمام خاک این سرزمین گفت: نگرانی ما از قاچاق خاک هرمز به واسطه جذابیت بصری و ارزشمندی کانی‌های منحصر به فرد آن زیاد شده اما بزرگ‌ترین برداشت‌های خاک در دامنه کوه‌ها و معادن رخ می‌دهد؛ جاهایی که از نظر اکوسیستمی و باروری اهمیت زیادی دارند اما به آنها توجهی نمی‌شود.
قاچاق خاک مخفیانه نیست کاملاً هم آشکار رخ می‌دهد
این فعال محیط زیست در پاسخ به این سؤال که چرا مسئولات قاچاق خاک را انکار می‌کنند؟ گفت: چون وقتی عنوان قاچاق مطرح می‌شود تصور این است که خاک منطقه شبانه و به صورت مخفی توسط گروه‌های خاصی قاچاق می‌شود اما واقعیت تلخی که وجوددارد این‌است که خاک نه به صورت مخفیانه بلکه به صورت آشکار برداشت می‌شود. این برداشت از جمع‌آوری خاک توسط گردشگران معمولی تا برداشت توسط مقامات و مسئولان محلی را شامل می‌شود. مسئله مهم این است که ما در قوانین بالادستی‌مان در بحث بهره‌برداری خردمندانه از سرزمین، قوانین دقیق محلی نداریم و به راحتی هر فردی به خود اجازه می‌دهد که مقداری از خاک زیبای ساحل یا جزیره‌ای را برای مقاصد حتی قانونی و مشروع خود بردارد و با خود ببرد.
بیشترین فشار زیست محیطی به منطقه هرمز از طرف توریست است
شیرخانی بیشترین فشاری که از نظر زیست‌محیطی به منطقه هرمز وارد می‌شود را از محل توریسم دانست و گفت: خاک جزیره هرمز بیشتر به واسطه گردشگری انبوه دچار آسیب می‌شود چون حجم زیاد بازدید کننده خود به خود باعث می‌شود بلورهای خاص منطقه، نمک‌هایی که به صورت خاصی شکل گرفته‌اند، کانی‌های ویژه منطقه، خاک رنگی ساحل و کوه‌ها و ... دچار استهلاک شده و به دلیل برداشت حجم زیاد این مواد منطقه دچار صدمه شود.
وی ضمن انتقاد شدید از اینکه طرح پهنه‌بندی و مدیریت مقصد برای این منطقه صورت نگرفته‌است، گفت: مسئله گردشگری در جزیره هرمز به دلیل محرومیت‌هایی که در آن وجود دارد و تلاش برای کاهش این محرومیت از طریق گردشگری بسیار مطرح است. ویژگی‌های منحصر به فرد منطقه هم موجب شده گردشگران داخلی و خارجی هرمز را مقصد گردشگری خود قرار دهند اما ما نه از نظر قانونی، قانون قوی برای حمایت از محیط زیست منطقه داریم و نه از نظر فرهنگی به مردم یاد داده‌ایم که به مقصد گردشگریشان صدمه نزند.
مدیر مؤسسه مشق آفرینش تصریح کرد: ما در منطقه هرمز با حجم بالا و بیش از ظرفیت بازدید از منطقه مواجه هستیم و از آنجایی که طرح مدیریت مقصد وجود ندارد، ساز و برگ بهره‌برداری خردمندانه از این ظرفیت هم فراهم نیست.
وی افزود: میزان استاندارد گردشگرانی که می‌توانند در یک روز از هرمز بازدید کنند پایش و بررسی نشده‌است. از سوی دیگر نهادهای مسئول و بهره‌بردار از منطقه نیز مشخص نیستند و با عدم شفافیت و سوء تفاهم در این زمینه مواجه هستیم. یعنی مشخص نیست بهره‌بردار این منطقه باید دولتی باشد یا خصوصی؟ تصمیم‌گیری در خصوص منطقه باید بر عهده سازمان جنگل‌ها و مراتع باشد یا باتوجه به اینکه توسعه گردشگری بر عهده سازمان میراث فرهنگی است این سازمان باید متولی شود؟ از همه مهم‌تر دستگاه متولی پایش و مطالعه علمی منطقه مشخص نیست.
این فعال محیط زیست بزرگ‌ترین دغدغه در خصوص محیط زیست منطقه هرمز را نبود نظام بهره‌برداری عنوان و تأکید کرد: باید دستگاهی مشخص شود که ابتدا منطقه را پایش و مطالعه و جنس خاک، نرخ تولید و فرسایش خاک را مشخص کند و در ادامه نظام بهره‌برداری اصولی از منطقه را تعریف کند.
وی در ادامه ضمن هشدار نسبت به توسعه هرمز بدون توجه به ویژگی‌های فرهنگی مردم بومی منطقه، گفت: وقتی توسعه بدون برنامه صورت گیرد بحران حاصل می‌شود. در طول سال‌ها جزیره هرمز محروم مانده و نسبت به سایر جزیره‌ها توسعه کمتری پیدا کرده است و مردم هنوز به شکلی که باید از مواهب توسعه بهره‌مند نیستند. اگر هرمز جزو منطقه آزاد است باید قوانین منطقه آزاد در این منطقه اعمال شود. اگر جزو شهرستان قشم است باید یا جزو ژئوپارک جهانی قشم باشد و یا خود جزیره هرمز یک ژئوپارک تعریف و قوانین مختص چنین مناطقی در آنجا اعمال شود.
وقتی مردم محتاج نان شبشان هستند نمی‌توان آنها را برای حفظ محیط زیست آموزش داد
شیرخانی افزود: ما هنوز نمی‌دانیم می‌خواهیم سرزمینمان را به کدام سمت سوق دهیم و از سوی دیگر نیازهای کوتاه مدت مردم فشار زیادی به آنها وارد کرده‌است. تا وقتی نیازهای اولیه مردم منطقه تأمین نشود چگونه می‌توان مردم را برای حفظ محیط زیست برای آینده تعلیم داد؟ دولت اول باید به فکر تأمین نیازهای اولیه این مردم باشد.
وی ادامه داد: یکی از چالش‌های بنیاد برکت در جزیره این است که مردم در مقابل یادگیری و آموزش مقاومت نشان می‌دهند. مردم می‌گویند ما برای غذای امشب به کمک نیاز داریم و نمی‌خواهیم به ما آموزش دهید که شش ماه دیگر چگونه پول دربیاوریم. این منطقه نیاز به پروژه‌های کوچکی دارد که مردم سریع منتفع شوند زمانی که بتوان این تأمین نیاز اولیه را انجام داد در ادامه می‌توان برای آموزش و حفظ محیط زیست هم برنامه‌ریزی کرد.
بچه‌ها به جای مدرسه رفتن خاک می‌فروشند و صدف رنگ می‌کنند/ ظرفیت فرهنگی برای توسعه منطقه وجود ندارد
مدیر مؤسسه مشق آفرینش با اشاره به اینکه فقر در منطق موجب شده مردم بچه‌های خود را به جای مدرسه به فروش خاک، تمیزکردن رنگ کردن و ساخت وسایل تزئینی از صدف‌ها و ... وارداند، گفت: به نظر می‌رسد از نظر فرهنگی زمینه توسعه در این منطقه فراهم نشده و حتی اگر با هدف توسعه و با ابزار توسعه در این منطقه فعالیت کنیم موفق نخواهیم‌شد چون ظرفیت فرهنگی آن وجود ندارد. پس باید اول نیازهای اولیه مردم تأمین و در ادامه بر روی مسائل فرهنگی منطقه کار شود تا در نهایت برسیم به مسئله توسعه منطقه هرمز.
وی در واکنش به این مسئله که مسئولان فقط در قبال هرمز می‌گویند: «خاک صادر نمی‌شود» گفت: مدیران کشور ما به واسطه اینکه ناچار هستند زمان پایان مسئولیت خود را در نظر بگیرند به برنامه‌های بلند مدت نمی‌اندیشند. مدیریت مدیران ممکن است هر لحظه با یک حکم تمام شود و مدیران باید کارنامه خود را برای کسب مراتب شغلی بالا ببرند پس ناچارید برنامه‌های کوتاه مدت اجرا کنید.
هیچ کس به یک مدیر نمی‌گوید احسنت که برای 10 سال آینده برنامه‌ریزی کرد‌ه‌ای
شیرخانی ادامه داد: سیستم مدیریت ما مشکل دارد. برنامه بلند مدت زمان‌بر است و نتایج آن بعدها مشخص می‌شود در حالی که مدیران می‌خواهند رزومه خود را با اقدامات محقق شده پرکنند. هیچ کس به یک مدیر نمی‌گوید احسنت که برای 10 سال آینده برنامه‌ریزی کرد‌ه‌ای؛ بلکه می‌پرسند کاری که اکنون انجام داده‌ای چیست؟
وی تمرکز سرمایه‌گذاری در دو استان کشور را اشتباه خواند و ضمن خاطرنشان کردن تأثیرات زیست محیطی تمرکز توسعه در دو استان که موجب نارضایتی مردم نیز شده است، گفت: اختصاص بودجه‌ها به مناطق مختلف کشور بایستی با ملاحظه باشد. بیشتر بودجه نفت و گاز کشور در دو استان سرمایه گذاری شده و اکنون آن دو استان از منظر آلودگی و رضایت مردم در شرایط مناسبی نیست. وقتی توسعه آمایش نداشته باشد یک بخش کشور رشد بالا و یک بخش رشد کمی را تجربه می‌کند. اما جالب اینکه مناطقی که تمرکز رشد داشته‌اند از نظر آلودگی زیست محیطی آسیب دیده‌اند و سایر مناطق هم به دلیل عدم توسعه عقب مانده‌اند.
انتهای پیام
