شرایط بد اقتصادی تدوین دانشنامه‌ها را در آستانه تعطیلی قرار داد
گروه ادب ــ عضو شورای اسلامی شهر تهران گفت: تدوین دانشنامه‌ها در کشور به دلیل شرایط بد اقتصادی در آستانه فروپاشی و تعطیلی قرار دارند، از این رو باید سیاست‌های حمایتی و تشویقی از آن‌ها قوت گیرد.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ احمد مسجدجامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران در مراسم اختتامیه پانزدهمین جشنواره پژوهش فرهنگی سال گفت: استاد عباس حری، در زمینه اطلاع‌رسانی از پژوهش‌های فرهنگی فعالیت‌های بسیاری داشته و این حوزه جزء اولین اهداف این جشنواره بود و این کار، نگاه عالمانه می‌خواست و این استاد از کسانی بود که در حوزه اطلاع‌رسانی کهن، آگاهی بسیاری داشت و به همین دلیل مسئولیت این کار را به او سپردیم و نشریه نمایه پژوهش در آن دوره راه‌اندازی شد و شبکه اطلاع‌رسانی آن دوره، مانند اکنون گسترده نبود و از طریق آن نشریه این کار پشتیبانی می‌شد.
وی افزود: در حوزه دین نیز با نگاه ترویجی کار می‌شد که به این نتیجه رسیدیم، پژوهش‌های دینی را به طور مستقل برگزار کنیم و مسئولیت آن با مرحوم محمد جواد صاحبی بود و خانه دین‌پژوهان را راه‌اندازی کرد. البته در حوزه دین، پژوهش‌های برون‌دینی پایه‌گذاری شد و ما در این جشنواره می‌توانیم این موضوع را مورد توجه قرار دهیم و آن را احیا کنیم.
مسجدجامعی در ادامه تدوین دانشنامه‌ها و دایرةالمعارف‌ها را یکی از دستاورد‌های این جشنواره برشمرد و گفت: تاکنون دانشنامه‌های بسیاری در کشور آغاز شده و راه خود را ادامه داده‌اند. من مکرر با این سؤال مواجهم که دستاورد فرهنگی انقلاب چیست؟ به نظرم دانشنامه‌ها و دایرةالمعارف‌ها یکی از این دستاورد‌ها در حوزه فرهنگ است و اکنون در شرایط بد اقتصادی، این دانشنامه‌ها به نفس نفس افتاده‌اند و در معرض خطر هستند.
وی به تدوین دانشنامه «مصاحب» اشاره کرد و گفت: این دانشنامه الگوی خود را کلمبیا قرار داد و هدفش این بود که همان را ترجمه کند و مدخل‌هایی مربوط به ایران و اسلام را به آن اضافه کند و دو جلد از آن پیش از انقلاب منتشر شد، اما موجی ایجاد نکرد. جلد سوم نیز با اندک تغییراتی منتشر شد. اتفاقی که بعد از انقلاب در این حوزه افتاد، بنای دانشنامه‌نویسی مستقل گذاشته شد و مورد توجه جهانی قرار گرفت، یعنی مدخل‌ها تعیین و نویسندگانی برای هر یک از مدخل‌ها انتخاب شد. به عنوان مثال دایرةالمعارف اسلام را انتشارات «لیدن» هلند چاپ کرد و ویرایش دوم آن بعد از جنگ جهانی منتشر شد و یکی دو نوبت بیشتر به چاپ نرسید. اکنون وقتی این ناشر مشهور و خاورشناسان اروپایی می‌خواهند دایرةالمعارفی بنویسند، وقتی به موضوعات اسلامی و ایرانی می‌رسند، به مقالات نوشته شده به قلم نویسندگان ایرانی ارجاع می‌دهند و ما در این حوزه جایگاه خوبی را کسب کرده‌ایم.
مسجدجامعی با بیان اینکه تدوین این دانشنامه‌ها سبب ایجاد حوزه دانشی در کشور شده است، افزود: اکنون در شرایطی هستیم که این دانشنامه‌ها به شدت درگیر مشکلاتی هستند و در آستانه نابودی قرار دارند، به لحاظ اجرایی پیشنهادم این است که انتخاب بهترین دانشنامه‌ها در این جشنواره احیا شود تا دست اندرکاران آن مورد تشویق معنوی قرار گیرد و این موضوع سابقاً نیز وجود داشته است.
بخش بین‌المللی جشنواره پژوهش فرهنگی تقویت شود
محمد سلگی، رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در ادامه این مراسم به اهداف این جشنواره اشاره کرد و گفت: همواره مطالعات حوزه فرهنگ مورد غفلت بوده و این جشنواره از دو دهه پیش با هدف توجه به این پژوهش‌ها آغاز به کار کرد و اهدافی، چون اطلاع‌رسانی، تأثیرگذاری بر حوزه سیاستگذاری فرهنگی و ... را مدنظر قرار داده و از جمله ویژگی‌های آن ارائه گزارش از وضعیت پژوهش‌های سالانه فرهنگی است.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات این حوزه این است که اطلاع‌رسانی خوبی در زمینه مطالعات فرهنگی انجام نمی‌شود، به همین دلیل یکی از اهداف این جشنواره، اطلاع‌رسانی این مطالعات به ویژه در استان‌های کشور است. با توجه به اینکه به طور عام، مطالعات فرهنگی تحت نظر دولت، مرکز و مؤسسات دولتی انجام می‌شود و مروری بر ۱۵ دوره گذشته، نشان می‌دهد بخش خصوصی کمترین سهم را داشته است و با وجود اینکه تلاش کرده به سمت نیمه دولتی حرکت کند، اما باز هم پژوهش‌های دولتی زیاد است.
سلگی در ادامه گفت: مشارکت جامعه باید در حوزه پژوهش‌ها افزایش یابد؛ چرا که نتایج این پژوهش‌ها مورد نیاز جامعه بوده و بسیاری از مطالعات فرهنگی به زندگی روزمره و آداب و رسوم جامعه مربوط است؛ از این رو نتایج آن می‌تواند برای آن‌ها مؤثر باشد.
وی بین‌رشته‌ای بودن مطالعات فرهنگی را از ویژگی‌های دیگر این جشنواره خواند و افزود: ویژگی دیگر این جشنواره این است که دانش‌آموخته‌های رشته‌های گوناگون به این حوزه ورود کرده و عموم متخصصان و پژوهشگران این حوزه میل مفرط خود را به این حوزه نشان داده و در بسیاری از موارد با هزینه‌های شخصی، کار خود را انجام می‌دهند.
سلگی ادامه داد: مسئله‌محوری، آسیب‌شناسی و کاربردی بودن، تجویزی و توصیه‌ای بودن از ویژگی‌های دیگر این جشنواره است. همچنین این جشنواره در بدو امر با پژوهش‌های بین‌المللی آغاز کرد و در دهه دوم این بخش تضعیف شد که باید در دوره‌های آتی آن را احیا و تقویت کرد.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با اشاره به آمار ۱۵ دوره گذشته گفت: طی این ادوار، ۱۰ هزار اثر به دبیرخانه واصل شده و از میان آن‌ها ۳۳۰ حائز رتبه برتر شده‌اند. در دوره فعلی نیز ۹۵۰ اثر مربوط به سال‌های ۹۵، ۹۶ و ۹۷ را پذیرا بودیم و داوران آن‌ها را در ۱۰ گروه و سه بخش کتاب، پژوهش‌ها و پایان‌نامه داوری کردند.
پژوهشگران خویش‌فرما در حال از بین رفتن هستند
مرتضی فرهادی، پژوهشگر پیشکسوت حوزه فرهنگ نیز در ادامه بیان کرد: مؤلف یک پژوهشگر یا نویسنده انتقادی است، منظور از انتقاد، فقط انتقاد منفی نیست، هر چند انتقاد باید برای سازندگی کشور انجام شود.
وی افزود: من از سال ۱۳۷۰ با وزارت ارشاد همکاری بسیار زیادی داشتم، با وجود اینکه کمی گوشه‌گیرم، اما افرادی بودند که توانستند مرا از صحنه زندگی بیرون بکشند.
فرهادی با اشاره به بیتی از شعر پروین اعتصامی «دین از تو کار خواهد و کار از تو راستی/ این درد با مباحثه درمان نمی‌شود»، گفت: پروین اعتصامی را از این زاویه ببینید که کسی تا به حال ندیده است، یعنی کار و رفوگری وقت (مدیریت زمان) در منشور کار و شعر پروین را مطالعه کنید تا تلنگری به زنان جامعه باشد. چرا که تا ذهن زنان برانگیخته نشود و جایگاه واقعی خود را کسب نکنند، جامعه ارتقا نخواهد یافت. از این رو جامعه نیازمند شکوفایی زنان است.
این نویسنده به کتاب «واره: درآمدی به مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون» اشاره کرد و ادامه داد: در مقطع سال‌های ۱۳۳۵ دو میلیون زن ایرانی عضو تعاونی «واره» بودند که امروز واره‌های تولیدی به واره‌های پول تبدیل شده است، در واقع جامعه ما در حال تبدیل شدن به جامعه مصرفی است. وقتی تولید نباشد، صندوق‌های قرض الحسنه و واره‌های پول جای آن را برای مصرف بیشتر می‌گیرند.
وی گفت: وزارت ارشاد فکری به حال پژوهشگران خویش‌فرما بکند که در حال از بین رفتن هستند. مشکل در این است که کشور ما از سال‌های قدیم، دارای پژوهشگر بوده، اما پژوهشگران خویش‌فرما با مغز و دل خود به آن‌ها انگیزه می‌دادند که شروع به کار کنند و این فقط برای گذران زندگی نبود، بلکه آن‌ها نمی‌توانند در قالب‌هایی قرار گیرند که مؤسسات خصوصی و دولتی تعیین می‌کنند.
فرهادی افزود: ترس از نابودی این طبقه کم‌جمعیت، پژوهشگران خویش‌فرما وجود دارد که از قدیم در دانشگاه‌ها و حوزه بودند و وزارتخانه‌های آموزشی و ارشادی باید برای آن‌ها فکری کنند. این پژوهشگران نمی‌توانند معطل باشند که وزارتخانه‌ای موضوعی را برای آن‌ها تعیین کند تا تحقیق را آغاز کنند. یک پژوهشگر باید شاخک‌های تیزی داشته باشد و بداند جامعه به چه مسائلی نیاز دارد. چندین دهه است که درباره مصرف و فراغت صحبت می‌شود، پس جایگاه تولید کجاست؟
وی تصریح کرد: احساس می‌کنم به عنوان یک پژوهشگر خویش‌فرما با یک قوه اتمی در وجودم تلاش می‌کنم، اما وزارت ارشاد می‌تواند پرتوی از نور انگیزه و دلگرمی در آن‌ها ایجاد کند و بعد از انقلاب تاکنون این کار را کرده است.
فرهادی در ادامه به مقاله خود که سال‌ها پیش با عنوان «صنعت برفراز سنت یا در برابر آن» به نگارش در آمده و مورد توجه وزارت ارشاد بوده است، گفت: وزارت ارشاد این مقاله را به همراه مقالات دیگری در یک کتاب چاپ کرد و وزارتخانه پس از آن موجب شد این مقاله در همایش‌ها و نشریات دیگر مورد توجه قرار گیرد و بار‌ها تجدید چاپ شود. همین برای من انگیزه‌ای شد تا اکنون پس از ۱۴ سال کتاب دوجلدی را با همین موضوع گردآوری کنم و در واقع برای تألیف آن ۱۳ سال خودم را گروگان گرفتم و حتی از تهران بیرون نرفتم؛ چرا که معتقدم پژوهشگر اگر شهید پژوهش نباشد، باید اسیر آن باشد.
این پژوهشگر درباره شمارگان پایین کتاب‌ها نیز خطاب به وزیر ارشاد گفت: آقای وزیر لطفاً کاری کنید، در گذشته کتابی مانند «اشک مهتاب» یازده هزار شمارگان داشت، اما امروز کتاب من که نتیجه نقد فراگیر به مکتب نوسازی است و ۱۳ سال زمان برده ۲۰۰ نسخه از آن چاپ شده است.
برای مشاهده گزارش تصویری اینجا کلیک کنید.
انتهای پیام
