سوء استفاده ابزاری آل‌سعود از مناسک حج
گروه بین‌الملل ــ کارشناس مسائل خاورمیانه اظهار کرد: حج ابزاری برای ترویج سیاست‌های اشتباه آل سعود است که در کنار وقوع فاجعه منا در سال 2015، سبب کاهش تعداد زائران در ایام عمره و تمتع شده است.
به گزارش ایکنا؛ علی‌رغم همه مشکلاتی که دشمنان اسلام بر سر راه ترویج این دین آسمانی در اقصی نقاط جهان ایجاد می‌کنند، به دلیل عواید مالی که فریضه حج عمره و تمتع برای عربستان دارد، این رویداد معنوی و زیارتی همچنان هر سال برگزار می‌شود و مسلمانان بسیاری برای حضور در مراسم حج ابراهیمی به عربستان می‌روند.
پس از وقوع فاجعه منا و کشته شدن تعداد زیادی از زائران کشورهای مختلف و طفره رفتن دولت عربستان از پاسخگویی به دولت‌هایی که زوار آنها در این مراسم حضور داشتند، گویی حج رنگ و بویی دیگر گرفت و برخی کشورها از جمله ایران، برگزاری مراسم عمره را متوقف کردند و فقط حج تمتع را با اعزام زائران در ایام ذی‌القعده و ذی‌الحجه برگزار می‌کنند.
در این باره با صامد باقراف، تحلیلگر سیاسی و مذهبی و کارشناس مسائل خاورمیانه، ساکن باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان، که خود طی ماه گذشته حج عمره را تجربه کرده است، به گفتوگو نشستیم. همچنین وی کارشناس رشته شرق‌شناسی و تاریخ کشورهای عربی نیز است؛ متن این گفتوگو از نظر می‌گذرد.
ــ در برگزاری حج امسال وضعیت اعزام زائران را چطور ارزیابی کردید؟
** بعد از حوادث 2015 و فاجعه منا، برگزاری حج در عربستان رنگ اولیه خود را از دست داده است و به صورت پیشین نیست و رونق گذشته را ندارد؛ در حالی که باید تعداد مسلمانانی که خواستار اعزام به حج هستند افزایش پیدا کند و سهمیه‌ها زیاد شود، چرا که تعداد مسلمانان بیشتر می‌شود.
کاهش رونق حج در مقایسه با سال‌های گذشته عللی دارد که یکی از آنها حوادث سال 2015 است که تعداد بسیاری از زوار جان خود را از دست دادند. پس از این فاجعه، عربستان سهمیه بسیاری از کشورهای مختلف را کاهش داد که ایران، پاکستان و ترکیه از آن جمله بودند.
بنابراین، حج شور و شوق سابق را نداشت. در این راستا هر چه از زمان فاجعه منا می‌گذرد، عربستان سعودی کمتر پاسخگوست و تاکنون هیچ دیه‌ای به خانواده‌های زوار درگذشته ایرانی و دیگر کشورها پرداخت نشده است.
در میان کشورهایی که از وقایع فاجعه منا شکایت داشتند، علاوه بر ایران، مصر نیز دیده می‌شود که بیشترین حجاج را در این فاجعه پس از ایران از دست داده بود. این دلایل سبب شد که استقبال حجاج در قیاس با سال‌های گذشته از این رویداد معنوی کاهش یابد.
دلیل دیگر کاهش رونق حج را می‌توان استفاده سردمداران عربستان از ابزار حرمین شریفین برای ترویج سیاست‌های دولت سعودی دانست که سبب ناراحتی مسلمانان شده است. همچنین، می‌توان به موضوع جمال خاشقچی، خبرنگار منتقد سعودی، که به دست عوامل ولیعهد این کشور در کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه به قتل رسید، اشاره کرد.
برای مثال شیخ عبدالرحمن السدیس، امام جمعه مسجدالحرام و رئیس کل امور حرمین شریفین، از حکومت و ولیعهد آل سعود در مقابل سخنانی که درباره قتل خاشقچی و بر ضد این دولت گفته و منتشر شده بود حمایت کرده است و منبر مسجدالحرام به عنوان ابزار ترویج آل سعود مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی همچنین ارتباط آمریکا و عربستان را در سخنرانی‌های خود توجیه کرده است و به طور کلی می‌توان گفت که استفاده ابزاری از مسجدالحرام در راستای سیاست و خونریزی عربستان، مسلمانان را ناراحت و دلزده می‌کند.
ــ بیشتر زوار بیت‌الله الحرام از کدام کشورها بودند؟
** اینکه زائران همه کشورها در مراسم حج تمتع دیده شوند، امری طبیعی است، ولی پس از حادثه منا، تعداد حجاج برخی کشورها به ویژه حجاج ایرانی کاهش یافته است؛ به طوری که افراد اطمینانی از برقراری امنیت در برگزاری حج ندارند.
ایران پس از فاجعه منا به مدت دو سال است که زائران را از رفتن به عمره بازداشته است؛ همچنین یکی دیگر از وقایع در این باره تعرض و توهین به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه عربستان بود که در سال 2015 روی داد که پس از این وقایع، حضور زائران ایرانی در عمره را شاهد نیستیم.
البته علاوه بر ایران، دولت قطر نیز به مدت دو سال است که زائران خود را در ایام برگزاری حج عمره به عربستان اعزام نمی‌کند که این موضوع نیز دلایل خود را دارد.
قطر از این موضوع که عربستان از حج به عنوان ابزار ترویج سیاست‌های اشتباه خود استفاده می‌کند گلایه دارد و شاکی است که این موضوع را به اتحادیه اروپا و سازمان ملل نیز انتقال داده است. مسئولان قطر مدعی هستند که سردمداران عربستان در اوج زیارت، اوضاع را سیاسی می‌کنند.
البته در سال 2017 دولت سعودی چند نفر از شهروندان قطر را، پیش از اینکه رابطه این کشور با عربستان بر هم بخورد، دستگیر کرد که دلیلی غیر از رفتن به حج عمره نداشت و بر همین اساس قطر نیز به اتباع خود توصیه کرد که برای انجام عمره و حج تمتع به عربستان سفر نکنند.
ــ کیفیت برگزاری حج چگونه بود؟
** زیرساخت‌های عظیمی برای حجاج آماده شده بود، ولی زیرساخت‌های فراهم شده در مکه و مدینه باید پاسخگوی تعداد بیشتری از افراد باشد. از نظر دیگر گسترده کردن زیرساخت‌ها و بزرگ کردن صحن‌های حرم نباید به حذف و تخریب مکان‌های مقدس منجر شود؛ هر توسعه‌ای که در حج، مسجدالحرام و مسجدالنبی(ص) رخ دهد نباید به اماکن مقدس لطمه وارد کند. در حالی که در سفر به شهرهای مقدس عربستان می‌توان تخریب اماکن مقدس را از نزدیک دید.
از سویی نبود اطلاعات درباره برخی اماکن مقدس به ویژه آرامگاه‌ها را می‌توان ضعف برشمرد. وقتی به زیارتگاه‌های اطراف مکه یا مدینه مثل مسجد قبا، مسجد ذوقبلتین، کوه اُحد و آرامگاهی که در آن شهدای این جنگ از جمله حمزه سیدالشهدا(ع) مدفون‌اند، یا قبرستان جنت المعلی مکه، که حضرت خدیجه(س) و ابوطالب(ع) در آنجا دفن هستند، می‌رویم هیچ بنر و اطلاعیه‌ای را که اطلاعاتی درباره این اماکن به زوار ارائه کند نمی‌بینیم.
در قبرستان کوه اُحد نیز فقط یک بنر است که اطلاعات کلی را ارائه می‌کند، با این محتوا که جنگ اُحد در این منطقه روی داده است، ولی اطلاعاتی از اینکه چه اشخاصی در این آرامگاه آرمیده‌اند و چه اتفاقی افتاده بود و جزئیات چیست وجود ندارد.
در کنار مسجدالنبی و قبرستان بقیع که بروید، می‌بینید که مطلبی کلی درباره شرک نوشته شده است و اینکه شش فرزند پیامبر اکرم(ص) در این قبرستان دفن شده‌اند. این اماکن نیازمند داشتن تابلوهایی برای اطلاع‌رسانی به زوار و کمک به مبلغان هستند. در عین حال می‌توان گفت که این اقدام آنان به مصداق این آیه قرآن است: «آنها می‌خواهند نور خدا را خاموش کنند...». این اقدام را با مسکوت گذاشتن مسائل، ندادن اطلاعات و طفره رفتن از جوابدهی انجام می‌دهند؛ غافل از اینکه خواست خدا بر آنچه انجام می‌دهند برتری و غلبه دارد.
در این راستا تا مدتی زیارت اماکن مقدس اطراف مکه و مدینه از سوی دولت سعودی متوقف شده بود که با فشار پاکستان و ترکیه، عربستان مجدداً اجازه زیارت آنها را داد. اکنون که ترکیه و عربستان بعد از مسئله خاشقچی دچار تنش در ارتباط هستند، این احتمال وجود دارد که عربستان باز هم زیارت این اماکن را متوقف کند.
ــ خدمات‌رسانی دولت سعودی به زوار را چطور ارزیابی کردید؟
** اینکه زیرساخت‌ها توسعه یابد و فراهم شود، گام نخست است و این گونه نیست که آنها هدایت شده باشند و در راه خدا جهاد کرده باشند، بلکه نهایت کار آن است که این امکانات به عامل وحدت مسلمانان تبدیل شود که چنین موضوعی را در خدمات‌رسانی آل سعود نمی‌بینیم.
ــ بر این اساس باید چنین تصور کرد که همچون گذشته زمینه اتحاد میان مسلمانان در ایام حج عمره فراهم نبوده است؟
** حج نادرترین فرصت برای اتحاد مسلمانان است؛ در حالی که همین موضوع باعث تفرقه امت اسلامی شده است. به این معنی که حج ابزاری برای ترویج سیاست‌های یک قوم و حکومت است و سبب اتحاد مسلمانان نمی‌شود.
امروزه مسلمانان از هر طیف و ملیتی از عربستان می‌خواهند که از موسم حج نه فقط برای برگزاری حج استفاده کنند، بلکه درباره بزرگترین مشکل جهان اسلام، که مسئله قدس و فلسطین است، نیز به فراهم‌سازی زمینه تبلیغ و ترویج در این مراسم معنوی بپردازد.
آل سعود خود را خادم حرمین شریفین می‌نامد و در عین حال خود را در کنار کسانی قرار می‌دهد که قدس را پایتخت اسرائیل می‌داند.
امت اسلام از عربستان می‌خواهد که در کنار چنین افرادی قرار نگیرد و اسرائیل متجاوز را به رسمیت نشناسد. خواست امت اسلامی از خادمان حرمین شریفین، خدمت واقعی به مردم است.
غربت خاص قبرستان بقیع بسیار تأثربرانگیز است. همچنین غربت مسجد شیعیان و شیخ محمدعلی العمری، امام جماعت این مسجد، موضوعی درخور توجه است که سبب شده وی از مرکز اسلامی دور بماند.
گفتوگو و تنظیم از آزاده غلامی
