آغاز نخستین گفت‌وگوی دینی ایران و آلمان در تهران
گروه بین‌الملل ـ نخستین دور گفت‌وگوی مركز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با آكادمی كاتولیكی آلمان، در تهران گشایش یافت.
به گزارش ایکنا به نقل از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی؛ در آیین افتتاحیه این دور از گفت‌وگوها كه پیش از ظهر امروز (سه‌شنبه 14 اسفندماه) با حضور اندیشمندان مسلمان از ایران و اندیشمندان مسیحی از آلمان در این سازمان برگزار شد، حجت‌الاسلام محمدمهدی تسخیری، رئیس مركز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، هدف از برگزاری این گفت‌وگوها را تبیین حقایقی عنوان كرد كه در جای جای جامعه بشریت وجود دارد.
وی در ادامه با تشریح فعالیت‌های مركز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در راستای تعامل و برگزاری اجلاس‌های گفت‌وگو با ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی، گفت: در این اجلاس‌ها موضوعات مختلف اعم از اخلاقی، معنوی و نیز مسائل مبتلابه جامعه را مدنظر قرار می‌دهیم؛ مانند مسئله افراطی‌گری و خشونت كه متأسفانه به نام دین انجام می‌شود و یا نقش دین و رهبران دینی در محافظت و صیانت از محیط زیست كه در آنها به این نتایج دست یافتیم كه روح ادیان با آنچه عناصر افراطی در جامعه انجام می‌دهند منافات دارد و همچنین هر چه بشر از ادیان دورتر می‌شود، جرایم بیشتری نسبت به محیط زیست مرتكب می‌شود.
وی تأكید كرد: دین برای جمادات و نباتات و جانوران و پرندگان ارزش قائل است؛ بنابراین انسان در منظر دین ارزش بسیاری دارد و بسیاری از دروغ‌پردازی‌هایی كه به نام دین ارایه می‌شود، برخلاف واقعیت‌های دین است.
تسخیری در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اعلام هزینه‌های حضور ایالات متحده آمریكا در منطقه خاورمیانه كه از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهور این کشور مطرح شده است، گفت: در اخبار و رسانه‌ها منشتر شده كه برخی رهبران سیاسی گفته‌اند حدود 7 هزار میلیارد دلار برای جنگ‌های منطقه هزینه شده است و ثمری به همراه نداشته است. این مبلغ خارج از هزینه‌های پنهان مانند اثرات روانی و معلولیت‌های ناشی از جنگ است. در مقابل ما معتقدیم كه اگر مبلغ بسیار اندكی از این رقم اعلام شده در راه گفت‌وگوها صرف می‌شد، وضعیت بشر بدون شك غیر از شكل كنونی و دنیا جای بهتری برای زندگی بود.
خشونت به نام خدا ممنوع
كریستین استروبل، عضو هیئت ارتباطات مسیحیان ـ مسلمانان در شورای مركزی كاتولیك آلمان، سخنران بعدی آیین افتتاحیه با اشاره به اینكه در جهان صلحی نخواهد بود اگر در میان ادیان روابط مسالمت‌آمیز وجود نداشته باشد، گفت: در گفت‌وگوهای دینی صرفاً به دنبال این نیستیم كه شكاف‌های بین ادیان را پر كنیم؛ بلكه باید توجه ادیان به صلح و ایجاد صلح را هم جلب كنیم.
وی ادامه داد: در آلمان مردم به شدت نسبت به موضوع دین مشكوک و مظنون هستند. در شورای مركزی كاتولیک تلاش می‌كنیم تا با این پدیده مقابله كنیم و بر این اساس مقاله «خشونت به نام خدا ممنوع» را تهیه و منتشر كردیم.
توماس ورتز، رئیس هیئت آلمانی شركت‌كننده در این دور از گفت‌وگوهای دینی و مسئول پروژه «آینده یادآور» در آكادمی كاتولیكی آلمان هم در سخنرانی كوتاه خود در این مراسم با بیان اینكه مسیحی كاتولیك است؛ اما مطالعاتش را در حوزه اسلام انجام داده است، اظهار كرد: در آكادمی كاتولیكی آلمان، مسلمانان و مسیحیان از فرق مختلف را گرد هم جمع می‌كنیم و در آن مباحث مختلف را مورد بحث قرار می‌دهیم.
وی افزود: از جمله مباحثی كه مطرح می‌كنیم، موضوع سیاست و افراطی‌گری است و نیز موضوعات خاصی مانند قرآن را محور سخنان خود انتخاب می‌كنیم. در همین جلسات بود كه یك روحانی كاتولیك پس از شنیدن تلاوت قرآن، پیشنهاد داده كه ما مسیحیان هم انجیل را مانند قرآن خواندن مسلمانان تلاوت كنیم. یا اینكه در یكی از جلسات یك خانم مسلمان به شرح سوره «فیل» از قرآن پرداخت و ما دانستیم كه خداوند چگونه محافظت از مكه را بیان كرده است و به این نتیجه رسیدیم كه با استفاده از بازتفسیر سوره «فیل» چگونگی محافظت را دین از آن استخراج كنیم.
راینر اوچسلن، دیگر اندیشمند آلمانی حاضر در این آیین و فارغ‌التحصیل رشته الهیات پروتستان هم با بیان اینكه در این كشور بین 4 تا 5 میلیون مسلمان زندگی می‌كند، گفت: در مدارس و دبیرستان‌های آلمان دروس دینی مسیحیت كاتولیك، مسیحیت پروتستان و دین یهودی تدریس می‌شود؛ اما خبری از آموزش دین اسلام در كتاب‌های درسی نیست.
وی افزود: مسئولین آموزش و پرورش در آلمان در مقابل درخواست‌های ما برای گنجاندن سرفصل آموزشی برای تدریس دین اسلام برای مسلمانان دانش‌آموز، با برچسب‌زنی مانند محافظه‌كاری و یا حماقت، از عملی شدن این پیشنهادات سر باز می‌زنند؛ به همین دلیل سراغ سیاستمداران و اعضای پارلمان رفته‌ایم تا بتوانیم این خلأ را پر كنیم.
وی تأكید كرد: ما با این عمل به دنبال اعتمادسازی و ایجاد پل اعتماد بین مسلمانان و مسیحیان هستیم.
اوچسلن در پایان اظهار كرد: اقدام مهم بعدی ما این است كه به جمعیت مسیحی خودمان دیدی واقعی از آنچه در اسلام هست، ارایه دهیم؛ به خصوص به جوانان و نوجوانان كه این مهم از طریق فعالیت در دانشگاه‌ها و دبیرستان‌ها رخ خواهد داد.
آموزش شیوه گفت‌وگوی دینی در قرآن
در ادامه آیین افتتاحیه نخستین دور گفت‌وگوی دینی ایران و آكادمی كاتولیكی آلمان، غلامرضا ذکیانی، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با بیان سخنانی ضمن معرفی این مؤسسه به عنوان اولین مؤسسه فلسفه ایران، گفت: خداوند در آیه 24 سوره «سبأ» راه گفت‌وگوی بین انسانی، بین ادیانی و بین مذهبی را آموزش داده است.
وی افزود: خداوند در این آیه كه درباره گفت‌وگو است، می‌فرماید؛ شما از جرم ما پرسیده نمی‌شوید و ما از اعمال شما پرسیده نمی‌شویم. یعنی به پیامبر(ص) اعلام می‌كند كه جرم را به خودش نسبت دهد. بنابراین خداوند راه نقطه آغاز گفت‌وگو كه آن را مهم‌ترین راه برای تعارف انسان‌ها می‌دانیم را نشان داده است. خداوند می‌گوید؛ اگر طرف گفت‌وگو را مجرم و خاطی و گمراه بدانید، گفت‌وگو شكل نمی‌گیرد؛ بلكه باید خود را نه تنها مساوی با طرف گفت‌وگو كه حتی پایین‌تر ببینید.
ذکیانی سپس انجام گفت‌وگو را منوط به رعایت آداب و سنن گفت‌وگو دانست.
حجت‌الاسالام مظفری، مسئول دبیرخانه علمی مركز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگی‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و رایزنی فرهنگی پیشین ایران در كشورهای یونان و اتیوپی هم ضمن اظهار سخنانی با اشاره به صحبت‌های ارایه شده توسط كریستین استروبل، عضو هیأت ارتباطات مسیحیان ـ مسلمانان در شورای مركزی كاتولیك آلمان كه در افتتاحیه این دور از گفت‌وگوها مطرح شد، گفت: در سخنان طرف آلمانی اینگونه بیان شد كه؛ در جهان صلحی نخواهد بود اگر در میان ادیان روابط مسالمت‌آمیز وجود نداشته باشد. در حقیقت این جمله از پایه و بنیان اشتباه است.
وی افزود: ممكن است این گفته در ستایش از دین و یا ستایش از گفت‌وگوی ادیان بیان شده باشد، اما بیان آن به این معناست كه؛ هر خشونت و جنگی كه رخ می‌دهد، ریشه در ادیان دارد.
وی افزود: باید تأكید شود؛ هدف ادیان برقراری دوستی و صلح است و نمی‌خواهد كه منشأ خشونت باشد.
الهیات اجتماعی مسیحی
با آغاز بخش علمی این دور از گفت‌وگوها، حجت‌الاسلام اسماعیل علیخانی، عضو مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران مقاله خود با عنوان «الهیات اجتماعی مسیحی» ارایه داد و طی آن گفت: از جمله مواردی كه همواره در مركز توجه ادیان به ویژه ادیان توحیدی بوده است، جامعه و مسایل مربوط به آن است. البته از سوی دیگر به واسطه اهمیتی كه در حیات اجتماعی مردمان دارد، همواره در مركز توجه متفكران اجتماعی قرار داشته است. دین همواره از نقش و جایگاه پراهمیتی در جامعه و حفظ ثبات یا زمینه‌سازی برای تحولات اجتماعی برخوردار بوده است.
وی در ادامه با بیان اینكه و هیچ مكتبی نمی‌تواند رویكرد اجتماعی را نادیده بگیرد، افزود: الهیات اجتماعی، الهیاتی است كه به قلمروهای متنوع و گوناگون مسایل اجتماعی نظیر اقتصاد، سیاست، حقوق بشر و مسایل بین‌المللی توجه دارد و می‌كوشد برای آنها راه‌حل‌هایی مبتنی بر آموزه‌های دینی بیاید. الهیات اجتماعی نوعی نجات اجتماعی است؛ نجات در پرتو دین و آیین دینی. باور الهیات اجتماعی بر این است كه خدا در اجتماع و تغییرات اجتماعی مشغول به فعالیت است.
علیخانی همچنین با گفتن اینكه می‌توان به دو شیوه صریح و ضمنی به مسایل اجتماعی از منظر دین نگریست، ادامه داد: در مسیحیت، با الهیات اجتماعی صریح در قرن نوزدهم به معنای وسیع مواجه هستیم. هنگامی كه شرایط اجتماعی اروپا با هجوم مدرنیته و صنعتی شدن تغییر كرد، سؤالاتی مطرح شد كه؛ خدا كجاست؟ كلیسا كجاست و چرا خدا مشكلات ما را حل نمی‌كند. بنابراین دین‌داران برای یافتن راه‌حل مشكلاتی كه با آنها مواجه بودند، به تعالیم دین خود رو آوردند.
وی تأكید كرد: در این موضوع نباید موضوع كاركرد اجتمایی دین و كاركردگرایی را اشتباه بگیریم. اینكه بگوییم دین ناشی از نیازهای اجتماعی است، اینگونه نیست. دین، خود منشأ دارد و همچنین دارای كاركرد اجتماعی و اخلاقی و عرفانی و ... است.
عضو مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در بخش دیگری از سخنرانی خود با اظهار اینكه اسلام، دین اجتماعی است، گفت: اسلام از آغاز وارد اجتماع شد و بنیانگذار آن حكومت را تشكل داد و قدرت را در دست گرفت تا با فعالیت بتواند دین و اخلاق را در جامعه پیاده سازد.
علیخانی در پایان گفت: مداخله اسلام و آموزه‌های آن در بحث‌های اجتماعی مانند روابط انسانی، خانواده، اقتصاد و ... پررنگ است.
مفهوم مسیحیان گمنام
كریستین استروبل، عضو هیئت ارتباطات مسیحیان ـ مسلمانان در شورای مركزی كاتولیك آلمان، دیگر ارائه‌دهنده مقاله در این بخش از این دور گفت‌وگوهای دینی بود كه طی آن بیان كرد: از دیدگاه كارل رانر، مسیح‌شناس و متکلم کاتولیک، مفهوم مسیحیان گمنام، یك رویكرد تفسیری بسیار مهم در خصوص 2 سؤال است؛ اینكه از لحاظ كلامی جایگاه غیرمؤمنین را درك كنیم و نیز، چگونه تكثر دینی را درك و فهم كنیم. اینكه خداناباوران را از این منظر غیرمسیحی درك كنیم و به خصوص آنگونه كه رانر اطلاق می‌كند، آنها را خارج از دایره فلاح و رستگاری درك كنیم.
وی افزود: در گذشته از آنجا كه در داخل هر مرزی پیروان یك دین زندگی می‌كردند، نگاه به پیروان ادیان دیگر به گونه‌ای دیگر بود؛ ولی الان پیروان ادیان در كنار هم زندگی می‌كنند و نمی‌توانیم به مانند سال‌های گذشته نگاهی منفی به ادیان دیگر داشته باشیم. ما الان نمی‌توانیم ادیان غیرمسیحی و فلسفه‌های زندگی غیرمسیحی مانند اسلام یا بودیسم و هندوئیسم را در فرهنگ‌های بیگانه در نظر بگیریم كه هیچ تأثیری در زندگی ما نمی‌گذارند. در گذشته اعتقاد بر این بود كه كسانی كه خارجاز دایره مسیحیت هستند، هیچ راهی برای دستیابی به فلاح و رستگاری ندارند. اما كارل رانر كسی بود كه قصد بازنگری در این تفكر را داشت.
استروبل ادامه داد: در سال 1863 پاپ سه معیار را مطرح كرد كه در آن امكان دستیابی به فلاح و رستگاری وجود دارد؛ انجام قوانین اخلاقی ذاتی (طبیعی) كه خداوند در ذات انسان‌ها قرار داده است، آمادگی برای تسلیم شدن در مقابل اراده خداوند و همچنین انجام اعمالی در زندگی كه ناشی از لطف و نور الهی باشد. سال‌ها بعد در 1949 میلادی این مسأله مطرح شد كه ممكن است توجه، تمایل یا اشتیاق ناخودآگاهی برای حركت به سمت كلیسا وجود داشته باشد و هنگامی كه شخص از جهل غیرقابل كنترلی رنج می‌برد، خداوند اینگونه پی می‌برد كه آن شخص اشتیاق رسیدن به كلیسا را دارد. پس یك تمایل خیر درونی در انسان وجود دارد كه از طریق آن می‌تواند اراده خود را با اراده خدا هماهنگ كند. دو سال بعد پاپ اعلام كرد؛ حتی اگر یك مهربانی و یك عشق به هم‌نوع انجام دهید، كافیست تا خدا لطف خود را شامل حال شما كند.
وی افزود: گرچه این رویكرد سعی می‌كند تا الگوی پیشین را كنار بزند، اما به رغم این تلاش، هنوز این رویكرد نمی‌تواند تأثیرگذاری كافی داشته باشد.
این اندیشمند كاتولیك آلمانی ادامه داد: نقطه مركزی معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی كارل رانر این است كه اگر انسان، قرار است دعوت الهی را دریافت كند، در وهله اول باید شنونده كلام الهی باشد و در این صورت نمی‌تواند خارج از قلمروی لطف ماوراءالطبیعه قرار بگیرد. همچنین همه مخلوقات در قلمروی لطف الهی هستند و خداوند با لطف بیكران خود همه مخلوقات را مورد رحمت خود قرار می‌دهد. خدا خودش را با خلقت در سراسر جهان مرتبط می‌كند و این ارتباط خداوند با هستی بدون وجود انسان ناقص است؛ زیرا انسان مهم‌ترین مكان برای حضور و سكنای خداوند است.
وی تأكید كرد: بشر زمانی می‌تواند لطف الهی كامل را دریافت كند كه خداوند را بپذیرد و این مسأله به تمامی انسانیت و بشریت مرتبط می‌شود و ارتباطی به موقعیت دینی آنها ندارد. رانر این مفهوم را درباره سنت‌های دینی متكثر هم به كار می‌برد. بر اساس دیدگاه او، یكی از ویژگی‌های اساسی دین حقیقی این است كه این دین بایستی در عمل دینی در میان نظم دینی اجتماعی قرار بگیرد. اگر چنین باشد و اگر كه در درون ادیان دیگر، بشر در تماس با لطف‌های الهی باشد، بایستی خودش را در جایی كه انسان‌ها در رابطه با مطلق یعنی دین هستند، نشان دهد و در درون دین بیان كند. پس معنای مثبت یا ایجابی از دین عینی یا حقیقی به دست می‌آید كه با آنچه در مسیحیت داشتیم، در تضاد است.
گفتنی است؛ ادامه نخستین دور گفت‌وگوهای دینی ایران و آكادمی كاتولیكی آلمان، امروز و فردا (14 و 15 اسفندماه) در مؤسسه پژوهشی میراث مكتوب در تهران و نیز دانشگاه ادیان و مذاهب شهر قم، برگزار خواهد شد.
انتهای پیام
