به‌کارگیری روش‌های درست برای تبیین حقوق شهروندی ادیان/ عدالت اقتصادی؛ مسئله پرمناقشه در آمریکا
گروه حوزه‌های علمیه ــ استاد مطالعات تطبیقی اسلام و یهودیت در آمریکا در نشست «حقوق شهروندی از منظر ادیان ابراهیمی» بیان کرد: شرم‌آور است که می‌بینیم مباحث حقوقی در جامعه سکولار چنان مطرح می‌شود که جذابیت بیشتری نسبت به طرح این حقوق از سوی جامعه دینی دارد، در حالی که این تعالیم در متون مقدس هم وجود دارد.
به گزارش ایکنا، رئوون فایرستون، استاد مطالعات تطبیقی اسلام و یهودیت در آمریکا امروز 15 اسفندماه در نشست حقوق شهروندی از منظر ادیان ابراهیمی در دانشگاه مفید قم گفت: وقتی در آیات یهود تعارضی وجود داشته باشد، برای رفع تعارض یک راه این است که می‌گویند اکثریت جامعه یهودی باید آن قانون را بپذیرند که این مسئله از برخی آیات سفر خروج استنباط می‌شود.
وی با بیان اینکه در سنت دو طبقه‌بندی برای تفسیر متن وجود دارد که یکی محدودکننده و دیگری بازتر است، افزود: در سنت یهودی همواره باب اجتهاد مفتوح بوده و این در حالی است که در اهل سنت باب اجتهاد بسته است. شرایط مدرن یکسری رویکردهای جدیدی از جمله نقد شکلی را ایجاد کرده که در اینجا عمدتاً نگاه به محتوای متن است تا بتوانیم به مراد مؤلف در زمان نزول آیات پی ببریم.
فایرستون تصریح کرد: یکی از قوانین پرمناقشه در میان یهودیان به عنوان روش تفسیر این است که این تفسیر چه میزان با شرایط زمان حال انطباق دارد؛ این بحثی چالشی و پرمناقشه است و مخالفانی دارد، ولی در یهود به عنوان یک روش پرطرفدار مطرح است.
فایرستون افزود: تورات در موارد متعدد گفته است در اجرای یک حکم فرقی میان یهودی و غیریهودی نیست و به صورت یکسان در میان همه اجرا می‌شود؛ براساس تورات، همه این قوانین در یک جامعه‌ای که تحت حکومت قوانین یهودی هستند، قابلیت اجرا دارند و کارکرد آن محدود به جامعه یهودی است؛ یعنی یهودیان توقع ندارند که این قوانین را مسیحیان و مسلمین و افراد مختلف در کشورهای مختلف، آن را در سیستم حکومتی خود اجرا کنند، بلکه نگاه آنان کاملاً درونی است.
فایرستون با تأکید بر اینکه قوانین یهودی برای دیگران کاربرد ندارد، اظهار کرد: البته این به معنای آن نیست که اکراه در دین برای خود یهودیان هم وجود دارد. مثلاً در سفر خروج، در بخش 23، آیات دو و سه آمده است که «در کارهای ناروا از دیگران دنباله‌روی مکن. وقتی در دادگاه شهادت می‌دهی عدالت را به نفع قدرتمندان یا کسانی که در اکثریت هستند، پایمال نکن و از کسی صرفاً به خاطر اینکه فقیر است نیز طرفداری نکن.
وی افزود: یکی از مشکلاتی که در میان فقهای یهود وجود دارد و برخی علمای یهود دنبال حل این تعارض بوده‌اند، این است که در سفر تثنیه بخش 23 آیات 20 و 21 آمده و آن این است که «از برادرتان(یهودی) نمی‌توانید در برابر قرضی که به او می‌دهید، سود بگیرید خواه پول باشد و یا غذا یا هر چیزی که به صورت سود و بهره بتواند اخذ شود اما می‌توانید از قرضی که به اجنبی می‌دهید بهره را کم کنید.
وی افزود: بنابر نظر برخی از خاخام‌ها، طبق قوانین تورات هیچ تمایزی میان یهودی و غیریهودی نمی‌توان گذاشت و هر نوع تمایز بی‌وجه نوعی بربریت محسوب می‌شود. طبق این معنا، تمایز میان افراد براساس نژاد نیست، بلکه تمایز بر اساس قدسیت است. از این رو، برتری و استعلا به معنای وجود یک گروه پست‌تر و بهتر نیست، بلکه یهودیان به خاطر این قوانین خاص، مسئولیت‌های بیشتری دارند، نه اینکه شأن بالاتری داشته باشند.
حقوق شهروندی براساس قصه حضرت موسی(ع)
فایرستون تصریح کرد: این خاخام از داستان موسی(ع) شاهد مثالی می‌آورد و می‌گوید موسی(ع) در مورد حقوق شهروندی سه تجربه کاملاً متفاوت داشته است؛ اول اینکه وی در قصر فرعون رشد کرده و شرایط ممتاز و ویژه‌ای داشت؛ دیگر آن که وی با مأمور حکومتی مواجه می‌شود که به برده مصری ظلم می‌کند و در اینجا براساس حس مسئولیت به فرد ظالم حمله ور شده و او را می‌کشد. مورد بعدی نیز اینکه موسی به درگیری یک فرد بنی اسرائیل و غیر آن برخورد کرده است که این دو مثال نحوه مواجهه یهودیان با یهودیان و غیر یهودیان را نشان می‌دهد؛ در مواجهه دوم، موسی مجبور به مهاجرت و فرار از مصر می‌شود و در مسئله سومی که برای موسی پیش آمد، این بود که غیریهودیان به غیریهودیان ظلم می‌کردند و ایشان باز هم دست به کار شد و از فرد ضعیف‌تر حمایت کرد، در حالی که خود ایشان هم در جایگاه ضعف قرار داشت.
این استاد بیان کرد: در این سه مثال ملاک موسی(ع) در مواجهه حقوق افراد، عدالت است و هیچ فرقی نباید از این جهت میان افراد باشد؛ در سنت یهودی گفته شده که حتی اگر یک خاخام به یک فرد تبهکار ظلمی بکند، باز هم حق با فرد تبهکار است؛ البته همه یهودیان ملتزم به این اصول نیستند؛ در تورات بخش 18 آمده موسی مواجهه‌ای با یک قومی دارد که به خاطر گناه مستحق عذاب هستند ولی موسی با فرستادگان عذاب الهی در اینجا محاجه می‌کند که افرادی خوب در این گروه هستند و آیا خدا می‌خواهد همه اینها از بین بروند.
وی با بیان اینکه روش استنباط حقوق در یهود به دو شیوه یکی استناد به متن کتاب مقدس و دیگری سیره موسی(ع) اظهار کرد: بنابراین بحث اول عهد الهی و دیگری تاسی به سنت است که در اسلام هم وجود دارد؛ و بحث سوم هم اصل حفظ صلح است و برخی قوانین برای تحقق صلح وضع می‌شود.
فایرستون تاکید کرد: اکثر افراد وقتی با تعارض درقوانین یهود مواجه می‌شوند، براساس تعصبات خود از یک گروه طرفداری می‌کنند؛ حتی بزرگان ادیان مختلف در مقام عمل در این تعارضات نمی‌توانند ملتزم به اصول باشند و مشکلاتی ایجاد می‌کنند؛ لذا متفکران ادیان باید نسبت به این موضوع دغدغه بیشتری داشته باشند و برای حل آن بکوشند.
منشأ حقوق شهروندی در مسیحیت
همچنین هایدی هدسل، رئیس کالج هاردفورد سمینری آمریکا هم در سخنانی گفت: مسیحیان در آمریکا به حقوق شهروندی به عنوان مسئله دینی نگاه نمی‌کنند، ولی همه احساس مسئولیت اخلاقی در رعایت حقوق شهروندی دارند، زیرا قطعاً حقوق شهروندی یکی از حوزه‌هایی است که حقوق انسانی و مسائل اخلاقی در آن اجرا می‌شود، لذا مسیحیان به آن علاقه زیادی دارند.
وی افزود: برای التزام عملی به این مسئله، مسیحیان در قالب گروه‌های اجتماعی به ترویج این مسائل می‌پردازند و به حقوق شهروندی پایبند هستند و منشأ آن هم قطعا از متن مسیحی یعنی عهد عتیق و جدید همچنین سیره حضرت عیسی(ع) به عنوان منابع اولی و اصلی استنباط حقوق شهروندی برای همه مسیحیان است.
هایدی هدسل تصریح کرد: بنابراین مسیحیان به صورت عام به سننی که طی قرون مختلف در سنت مسیحی ریشه‌دار شده پایبند هستند؛ مثلاً در پروتستان‌ها مارتین لوتر را به عنوان مرجعیت فکری قرار می‌دهند، گرچه این مرجعیت فکری را در او منحصر نمی‌کنند.
وی افزود: یعنی در عمل، مسیحیان با مراجع فکری فرقه‌های دیگر تعامل دارند، ولی توجه اصلی به بزرگان خود مکتب و فرقه آنان است. همچنین مسیحیان در طول تاریخ از اشتباهاتی که داشته‌اند درس گرفته‌اند. بنابراین سنت به معنای عام منحصر در سخنان الهیات‌دانان نیست. همچنین منشأ دیگر برای فهم ارزش‌های مسیحی توجه به تجربیات و ارزش‌های دیگران است؛ منبع دیگر نیز علم است؛ از طرفی هرگز نباید به نظرات کسانی که حقوق شهروندیشان نقض شده توجه نداشته باشیم، مثلاً ماجرای مارتین لوتر می‌تواند به تبیین این مسئله کمک کند.
هایدی هدسل با بیان اینکه مارتین لوتر فردی متدین در جامعه مسیحی خود بود که برای احقاق حقوق شهروندی سیاه‌پوستان اقدام کرد، افزود: وقتی به سیره وی می‌نگریم، می‌بینیم که به کتاب مقدس، شخصیت عیسی و تجربیات دیگران همچنین قانون اساسی آمریکا و مخصوصاً تجربه سیاه‌پوستان که مورد ظلم تاریخی بوده‌اند، توجه دارد.
عدالت اقتصادی؛ مسئله پرمناقشه در جامعه آمریکا
هایدی هدسل افزود: اختلافات زیادی در میان گروه‌های مختلف مسیحی در بحث حقوق شهروندی وجود دارد؛ مثلاً برده‌داری موضوعی است که توسط مارتین لوتر پررنگ شده تا به حقوق این افراد هم توجه شود؛ امروز هم بحث عدالت اقتصادی، از مباحث پرمناقشه در جامعه آمریکاست زیرا یک آموزه مسیحی این است که من باید همسایه خود را دوست داشته باشم و اگر بخواهم ملتزم به این مسئله باشم، چه کاری باید بکنم و در پرتو این مسئله این موضوع مطرح می‌شود که ما باید در انتخابات چه کسی را انتخاب کنیم که به مسئله عدالت اقتصادی ملتزم باشد؛ عیسی(ع) بارها بر تکریم و رسیدگی به طبقه ضعیف تاکید فرموده‌اند ولی هنوز این حقوق شهروندی در میان گرایشات مختلف فکری در آمریکا مورد توجه و مناقشه است.
وی مواجهه با محیط زیست به لحاظ اخلاقی را از دیگر موضوعات برشمرد و افزود: عهد عتیق به ما می‌گوید ما قرار است حضور مباشری در زمین داشته باشیم و کل زمین متعلق به خداست و باید زمین را همان طور که به ما داد شده به خدا برگردانیم؛ یک مسیحی با این سؤال روبروست که با توجه به این اصل وظیفه او از منظر مسیحی بودن چیست؟ از این رو چون در مسیحیت با فرقه‌های مختلف با رویکرد مختلف مواجهیم، باید میان آنان تعامل ایجاد کنیم تا از آموزه‌های یکدیگر فرابگیرند، ضمن اینکه جامعه مسیحیت تلاش کرده از جامعه سکولار هم آموزه‌هایی را بیاموزد و یاد بگیرد. مثلاً زنان به دنبال احقاق حق خود در به دست آوردن رهبری و مدیریت بیشتر در جامعه هستند که این موضوع را از جوامع سکولار گرفته‌اند.
وی تأکید کرد: شرم‌آور است که می‌بینیم جامعه سکولار حقوق را طوری مطرح می‌کند که جذابیت بیشتری نسبت به طرح این حقوق از سوی جامعه دینی داشته است، در حالی که این تعالیم در متون مقدس هم وجود دارد.
انتهای پیام
