علیرضا کاوند:
زوال خلاقیت و نوآوری در فضای بروکراتیک حاکم در دانشگاه/ ضرورت‌های دستیابی به دانشگاه نسل سوم
گروه دانشگاه ــ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن با بیان اینکه میل به تغییر، اصلاح و بیداری علمی در دانشگاه‌ها کم است، گفت: فرایندهای مالی و اداری در دانشگاه‌ها، خلاقیت، نوآوری و ابتکار را در دانشگاه از بین برده و با تحول و دگرگونی در تعارض است.
علیرضا کاوند، معاون دانشجویی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا؛ درباره دستیابی به دانشگاه کارآفرین و نسل سوم در تراز جایگاه دانشگاه در نظام جمهوری اسلامی، اظهار کرد: دانشگاه‌های دنیا رؤیای بزرگی در سر دارند و آن هم رؤیای رسیدن به پیشرفت، توسعه و عبور از عقب‌ماندگی و دستیابی به آزادی، آزادگی، مبارزه با استبداد، استعمار و تشویق جامعه است. در حوزه‌های علمی و معرفتی بر روی این مسئله اختلافی اختلافی وجود دارد و آن در حوزه اساس و مبنای این تحول، نوع پشتیبانی و حمایت از راهبرد‌ها و تاکتیک‌های رسیدن به تحول و تطور است.
وی با بیان اینکه با حضور دانشگاه خلاق، کارآفرین و نسل سوم در جامعه که رویکرد آن تسامح، گفت‌وگو و باز کردن راه بحث برای شنیدن نظرات و آرای مخالف است، ادامه داد: با نگاه به میراث گذشتگان که نقطه آغاز این تحول فکری است، دانشگاه در این شرایط مکانی می‌شود که فرصت عقلانیت و خردورزی را فراهم کرده و در واقع همین عقلانیت باعث می‌شود از طریق یک تحول فرهنگی و اجتماعی جامعه و به دنبال آن دانشگاه به افق‌ها و چشم‌انداز‌های بلند و آرمان‌محور آینده نزدیک شویم و به دانشگاه نسل سوم دست پیدا کنیم.
دانشگاه‌های فعلی رو به زوال هستند
کاوند با طرح این پرسش که آیا نظام و سیستم آموزش عالی ما در ایران می‌تواند زمینه تحول دانشگاه‌های نسل اول و دوم به سمت دانشگاه نسل سوم و چهارم را فراهم کند، افزود: اصطلاح دانشگاه نسل سوم به چندین سال قبل بر می‌گردد. بر اساس یک بررسی که انجام داده‌ام، مشخص شد برای نخستین‌بار یک استاد هلندی به نام پروفسور جی وایسما که متخصص در حوزه مدیریت و راهبری دانشگاهی است، این کلمه را به کار برده و گفته است دانشگاه‌ها با شکل فعلی در حال زوال و از بین رفتن هستند و کم‌کم جای خود را به دانشگاه‌های نسل سوم می‌دهند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن بیان کرد: پروفسور وایسما کتابی با عنوان «دانشگاه نسل سوم و دانشگاه کارآفرین» تالیف کرد که این کتاب میان دانشگاهیان اروپایی محبوب شد و مورد استقبال قرار گرفت. آقای وایسما در این کتاب بحثی را مطرح می‌کند و کار خود را با موضوع تحول تاریخی دانشگاه‌ها آغاز کرده و از نسل اول و دوم دانشگاه‌ها سخن به میان می‌آورد. او می‌گوید دانشگاه‌های نسل اول و دوم در قرون وسطای غرب ظهور پیدا کردند، تا معرفت و دانش را به نسل‌های بعدی منتقل و دانش‌های جدید را کشف کنند و باعث رشد و توسعه علم، اخلاق و معرفت انسانی در جامعه شوند.
وی ادامه داد: وایسما در کتاب خود مطرح می‌کند که نسل اول دانشگاه‌ها آموزش‌محور است و از توضیح بیشتر پیرامون آن عبور می‌کند و بحث دانشگاه‌های نسل دوم را مطرح می‌کند. به این صورت که دانشگاه‌های نسل دوم پژوهش و تحقیق را به عنوان یک عنصر مکمل و تاثیرگذار در حوزه تدریس و آموزش عالی در نظر دارند. در این دانشگاه‌ها پژوهش و تحقیق نقش اصلی را دارد. دانشگاه‌های نسل دوم دانشکده‌های تخصصی و کالج‌های علمی هستند که فارغ‌التحصیلان این دانشکده‌ها با عناوینی همچون دانش‌پژوه، صنعتگر و مهندس فارغ‌التحصیل شدند.
پیشگام بودن دانشگاه‌های نسل سوم در علم، فناوری و کارآفرینی
معاون دانشجویی دانشگاه علوم و معارف قرآن یادآور شد: این مدل دانشگاهی، اقلیم‌های زیادی را در بر گرفته و پدیده‌ای است که با نگاه‌های محلی، ملی و منطقه‌ای توسعه و گسترش پیدا کرده است. پروفسور وایسما پیش‌بینی کرده دانشگاه‌های بزرگی که تحقیقات وسیعی انجام می‌دهند باید در ماهیت و ساختار آن‌ها تغییرات اساسی ایجاد شود تا دانشگاه‌های نسل سوم از آن‌ها متولد شوند. این مهم از طریق آشنایی با دانش کیفی و دانش فنی و در بستر آزمایشگاه‌ها و لابراتور‌های حرفه‌ای محقق می‌شود. در این دانشگاه‌ها صرفا به آموزش و پژوهش و تحقیقات اکتفا نمی‌شود، بلکه اهتمام و توجه زیادی به پیشگام بودن در عرصه علم، فناوری، کارآفرینی و فارغ‌التحصیل کردن دانشجویان پیشگام در عرصه کارآفرینی تولیدات علمی در راستای نیاز جامعه می‌شود. این امر جدای از تربیت دانشجوی آموزش‌محور یا پژوهش‌محور در دانشگاه است.
به گفته کاوند در دانشگاه‌های نسل سوم تلاش می‌شود فارغ‌التحصیلان کارآفرین و اثرگذار در چرخه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به جامعه ورود پیدا کنند.
وی ادامه داد: در حوزه‌های دانش و مهارت این فارغ‌التحصیلان کارآفرین هستند و این دانشجویان کارآفرین، فارغ التصحیلان و علاقه‌مندان دیگری را به عرصه توسعه دانش و تولید مهارت وارد می‌کنند. دانشگاه نسل سوم تلاش می‌کند که در میان جوامع دانشگاهی به سطح بالای کیفی دست پیدا کند و با سازمان‌های مختلف تعامل و همکاری داشته باشد و در بخش تکنیک، فن، تولید با آن‌ها همکاری کند.
ضرورت‌های دستیابی به دانشگاه نسل سوم
کاوند با اشاره به پنج ویژگی دستیابی به دانشگاه نسل سوم، گفت: جهانی شدن ویژگی نخست است که موجب شکسته شدن انحصار دانشگاه‌ها در جذب بهترین دانشجویان و برترین ایده‌های تحقیقاتی برای سرمایه‌گذاری در مسیر تولید فناوری و دانش می‌شود. ویژگی دوم این است که دانشگاه باید به تحقیق علمی با همکاری بخش‌های فنی کشور بپردازد. سوم آنکه اقتصاد دولتی در مسیر سرمایه‌گذاری برای فعالیت‌های پژوهشی گام بردارد. ویژگی چهارم این است که دانشگاه‌ها در جهت تبدیل شدن به آزمایشگاه‌ها و لابراتور‌های تولید و بهره‌وری فنی حرکت کنند و ویژگی پنجم آنکه فضای بیشتری در دانشگاه‌ها به موسسات و مراکز پژوهشی فنی و تحقیقاتی اختصاص پیدا کند. همه این پنج عامل از جمله عوامل رشد و جهش دانشگاه‌ها به سمت دانشگاه‌های نسل سوم است.
فرایندهای مالی و اداری دانشگاه‌ها، ابتکارات را از بین می‌برد
وی در ادامه با اشاره به برخی مشکلات که امروز دانشگاه‌های ما برای حرکت به سمت دانشگاه‌های نسل سوم با آن مواجه هستند، افزود: علی‌رغم همه نقاط قوت ما در آموزش عالی پس از انقلاب اسلامی، سیستم آموزش عالی ما در برخی موارد به شکلی است که فرایندهای مالی و اداری آن به نوعی خلاقیت‌ها و نوآوری و ابتکار‌ها را از بین می‌برد و با تحول و دگرگونی در تعارض است. در واقع در سیستم آموزش عالی ما چه در سطح وزارت عتف و چه دانشگاه‌ها، اساتید، کارکنان و دانشجویان در سطوح مختلف مدیریتی و کارشناسی نیاز به تغییر، تحولات و اصلاحات دارند.
کاوند گفت: در سیستم‌های مدیریتی و تعاملات دانشگاهی و پژوهشگاهی حال حاضر این بیداری علمی، دوری از غفلت‌زدگی و رخوت حاصل نمی‌شود. چون همت‌ها و میل به اصلاح و تغییر کم است و گاهی هم شرایط فراهم نیست. یک چارچوب جدید قانونی و نظارتی نیاز است که تصمیم‌گیران در دانشگاه‌ها بتوانند قدرت بیشتری داشته و ابزار موثری در دست داشته باشند و بتوانند مسائل را به طور دقیق بررسی و برای افزایش کیفیت وضع موجود عملکرد‌های دانشگاهی را ارزیابی کنند. متاسفانه در کشور ما سهم کمی از بودجه دولتی صرف سرمایه گذاری برای پژوهش در آموزش عالی و تحقیق و توسعه می‌شود و بیشتر مشکلات ناشی از همین مسئله است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم بیان کرد: کشور ما به جهت مشکلات اقتصادی و افزایش فشار تحریمی با منابع مالی محدود مواجه است و سیاست دول استعماری به ویژه آمریکا، سعی دارند از رشد و توسعه علمی پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های جمهوری اسلامی ممانعت به عمل آورند. رسیدن دانشگاه‌های ما به دانشگاه‌های نسل سوم و کارآفرین سخت و مشکل است و نیازمند تصویب بودجه‌های پژوهشی بیشتر و گرنت‌های علمی با سقف بالاتر است. در این سال‌ها اگر تاکیدات به هنگام مقام معظم رهبری به‌ویژه در ۱۵ سال اخیر پیرامون حوزه پژوهش، علم، فناوری و سیاست‌های ابلاغی نبود و نقشه جامع علمی کشور را نداشتیم، رشد و توسعه کیفی در سطح دانشگاه‌های ما شتاب کمتری داشت. بیشتر دانشگاه‌ها ما نسل اول و دوم هستند.
انتهای پیام
