آسیب‌های دوقطبی شدن حجاب
گروه اجتماعی ــ جامعه‌شناس و فعال حوزه زنان گفت: زنان در جامعه ما از لباس یکدست برخوردار و ملزم به پوشیدن آن هستند؛ این یکدست و متحدالشکل بودن لباس زنان در جامعه منجر به مخدوش و نامرئی شدن هویت زنان در جامعه شده است که آسیب‌های خاص خود را به‌دنبال دارد.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، منصوره موسوی، جامعه‌شناس و فعال حوزه زنان، روز گذشته، 21 اسفندماه در نشست بررسی اعتراضات اجتماعی درباره مسئله حجاب عنوان «حجاب رهایی یا انقیاد؟» که در دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه فردوسی برگزار شد، اظهار کرد: زنان با توجه به طیف گسترده‌ای که دارند، تنها براساس جنسیتشان تعریف نمی‌شوند بلکه این تعریف با درنظر گرفتن ویژگی‌های شغلی، طبقاتی، نژادی، فرقه‌ای، مذهبی و... است، زمانی‌که یک شکل از حجاب رایج می‌شود؛ هویت زن نامرئی می‌شود. جامعه‌ای که از تنوع برخوردار است، بایستی تنوع پوشش هم داشته باشد.
وی ادامه داد: جامعه رو به مدرن شدن حرکت می‌کند و چیزی به نام جهانی‌سازی اتفاق می‌افتد، زنان زیادی هستند که وارد عرصه‌های شغلی و تحصیلی می‌شوند و این یکدست بودن منجر به نادیده گرفتن تنوع‌ها می‌شود و از مهمترین آسیب‌های این حرکت عدم بازشناسی هویت زنان است.
موسوی عنوان کرد: با توجه به اینکه ایران یکی از متنوع‌ترین قومیت‌ها در جهان است اما لباسی تحت عنوان محلی و قومی کاملاً حذف شده است. زنان لباس‌های قومی خود را کنار گذاشته و مانتو و شلوار می‌پوشند و به‌عنوان مثال این مورد در مدارس الزامی است در حالی که این نوع پوشش از لباس‌های رایج میان جوانان باححاب‌تر است و در واقع حتی یکدست شدن لباس، منجر به انکار شدن هویت قومی می‌شود.
این جامعه‌شناس و فعال حوزه زنان تصریح کرد: این یکدستی لباس، عواقب دیگری نیز دارد. بسیاری از متخصصانی که مایل هستند در ایران تحصیل یا سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام دهند و در واقع استفاده‌های اقتصادی و فرهنگی زیادی برای جامعه ما داشته باشند، برای همین مورد حذف می‌شوند چراکه علاقه ندارند لباس یک دست جامعه ایران را بپوشند یا مردانی هستند که خانواده‌های آن‌ها تمایلی ندارند که لباس یک دست ایرانیان را بر تن کنند. بنابراین تنها تعداد قلیلی از مردان مجردی باقی می‌مانند که متخصص، سرمایه‌گذار، توریست و... هستند که قطعاً نمی‌توانند متخصص‌ترین و مفیدترین باشند.
موسوی گفت: یکی دیگر از آسیب‌هایی که مدت زیادی است در جامعه با آن رو‌به‌رو هستیم، موضوع تحصیل دانشجویان خارجی در ایران است که همه کشورها برای این موضوع برنامه‌ریزی می‌کنند، حال آنکه ما نمی‌توانیم برنامه‌ریزی دقیقی در این خصوص داشته باشیم، در حالیکه این موضوع می‌تواند زبان فارسی و فرهنگ ایرانی را در جهان گسترش دهد. با عدم حضور این قشر در ایران بخش عمده‌ای از سفیران زبان پارسی در جهان را نیز از دست می‌دهیم.
وی اضافه کرد: از سویی دیگر گردشگر نیز می‌تواند عمده‌ترین منبع درآمدی برای ایران باشد. حتی ایرانیانی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند و یا تابعیت دیگری دارند، برای سفر به ایران یکی از موانعی که با آن مواجه می‌شوند، حجاب است که ایرانیان خارج از کشور را به سمت کشور خودشان سوق نمی‌دهد و از موانع حضور آن‌ها در ایران است. ایرانیان زیادی تمایل دارند در ایران سرمایه‌گذاری کنند تا فعالیت‌های کلان اقتصادی شکل گیرد. این قشر اگر زن باشند، به‌دلیل حجاب اجباری، وارد مرزها نمی‌شوند و اگر مرد هم باشند فرزندان و همراهانشان این رضایت را برای حضور ندارند.
این جامعه‌شناس و فعال حقوق زنان خاطرنشان کرد: پیروان سایر ادیان نیز شامل این حجاب می‌شوند با توجه به اینکه حجاب جز اصول دین آن‌ها نیست اما پیروان این ادیان نیز باید این حجاب یکدست را مدنظر قرار دهند. در این صورت بازشناسی هویت این قشر به ویژه در فضاهای عمومی ممکن نیست، آسیب‌های خاص خود را دارد و منجر به ایجاد حس ناامنی در جامعه می‌شود.
تقسیم‌بندی زنان، کشمکش و تضاد را به‌دنبال دارد
موسوی در‌خصوص دوقطبی شدن که آیا حجاب انقیاد و یا رهایی است، بیان کرد: این موضوع منجر به تقسیم زنان به محجبه وغیر محجبه می‌شود. این نوع تقسیم‌بندی در هر فرمی که شکل گیرد، منجر به تضاد و کشمکش در جامعه می‌شود. تفاوتی ندارد که محجبه‌ها علیه غیرمحجبه‌ها بشورند یا بالعکس.
وی افزود: ایران باید کشوری باشد که زنان با هر پوششی بتوانند در کنار یکدیگر زندگی کنند و قائل به یک طیف از پوشش و انتخاب لباس نباشد. در این صورت است که این تضاد اتفاق نخواهد افتاد. تا زمانی که این نگاه دوگانه وجود دارد، شاهد آشفتگی‌ها و اغتشاشات اجتماعی بیشتری خواهیم بود و جامعه به سمت تندروی و رادیکالیسم پیش می‌رود و همچنین سرکوب در آن اتفاق می‌افتد.
این جامعه‌شناس و فعال حقوق زنان افزود: همه ما متفق‌القول هستیم که جامعه ما در 100 اخیر با فراز و نشیب‌هایی زیادی همراه بوده است و در تلاش بوده است جامعه‌ای را شکل دهد که افراد با تنوع دیدگاه‌ها و نظرات در کنار هم زندگی کنند. اما زمانی که دیگریسازی اتفاق بیافتد، دموکراسی شکل نمی‌گیرد. دموکراسی زمانی صورت می‌گیرد که ما دیگری را بپذیریم. با پذیرش دیگری و گفت‌وگو با دیگری راه دموکراسی هموار می‌شود، با دیگریسازی و غیرسازی راهی به سمت دموکراسی پیش نمی‌بریم.
موسوی در ادامه با اشاره به حرکت «دختران خیابان انقلاب» در اعتراض به حجاب اجباری اظهار کرد: در عصری قرار داریم که عصر دیجیتال نام دارد که با استفاده از موبایل‌های هوشمند پدیده سلفی شکل گرفته است. این وضعیت، تحول خاصی را ایجاد کرده و منجر به این شده که کنش‌های مدنی و سیاسی نیز شکل بی‌واسطه ای به خود بگیرند.
«دختران خیابان انقلاب» حرکتی روشنفکرگرا نبود
وی اضافه کرد: حرکتی که تحت عنوان «دختران خیابان انقلاب» کنش‌هایی بود که بی‌واسطه اتفاق افتاد. کنش‌هایی که بدون اینکه برخاسته از تشکل‌های مدنی و اجتماعی، باشد، به صورت سر چوب کردن روسری‌های خود به حجاب اجباری اعتراض کردند. این حرکت، حرکتی است که تحت عنوان دوقطبی شدن مطرح می‌شود و تنش‌ها شکل می‌گیرد. این مورد از نمودهای تنشی است که در جامعه ما خود را نشان می‌دهد و از قضا تنش های خوبی نیست. حرکت‌های که فردی و بی‌واسطه هستند و وابسته به تشکل خاصی نبوده، نخبهگرا و روشنفکرگرا نیستند و منجر به یک سری حرکات پوپولیستی و سیاسی می‌شود.
این جامعه‌شناس و فعال حقوق زنان خاطرنشان کرد: گاها می‌شنویم که مخالفت با حجاب، مخالفت با حاکمیت است، در حالیکه اگر قرار است مخالفتی با حجاب اجباری اتفاق بیافتد، باید به صورت یک خواست مدنی زنان به عنوان یک حق انتخاب پوشش باشد، نه به عنوان اینکه از طریق پوشش و اعتراضی که به حجاب دارند بخواهند در مقابل حاکمیت بیاستند.
موسوی خاطرنشان کرد: موضوع قطبی‌سازی منجر به ایجاد تنش‌ها می‌شود. این حرکتی که می‌تواند یک حرکت مدنی باشد، به عنوان پرچمی در دست گروه‌های سیاسی برای مقابله با حاکمیت قرار می‌گیرد، در حالیکه هدف جنبش زنان این چنین چیزی نبود و نیست و این موضوع در حال تضعیف کردن جنبش زنان است. مطالبات زنان مطالبات بسیاری را شامل می‌شود و حجاب تنها یکی از این مطالبات است. اما با این حرکت، حجاب به بالاترین سطح مطالبات زنان آورده می‌شود.
وی اظهار کرد: شکاف جنسیتی در ایران در سال 2016، 139 بود و در حال حاضر به 142 رسیده است. مشارکت اقتصادی زنان از 143 از 144، دسترسی به آموزش 103، بهداشت 127، مشارکت سیاسی 141 است که این موارد بخشی از مطالبات زنان را شامل می‌شود.
این جامعه‌شناس و فعال حقوق زنان ادامه داد: جنبش زنان در هیچ کجای دنیا جنبش جنگ‌طلب نبوده و همیشه بر صلح تکیه کرده است. بر همین اساس تنها راهی که ما می‌توانیم برای حل مشکلات حجاب از ان بهره ببریم، تکیه بر گفت‌وگو است. از طریق گفت‌وگو می‌توانیم به یک عقلانیت مدرن دست یابیم تا بتوانیم مشکلات را حل کنیم، به جای اینکه با دیگریسازی بخواهیم به تنش‌ها دامن بزنیم و جامعه را به سمت تنش‌های بیشتر پیش ببریم.
موسوی خاطرنشان کرد: باید به این پرسش پاسخ داد که چه اتفاقی در حال وقوع است که پذیرش حجاب کم شده است و اعتراضاتی به دنبال آن در جامعه اسلامی شکل می‌گیرد. همچنین برای کسانی که تمایلی ندارند تحت انقیاد حجاب اجباری قرار بگیرند؛ چه راه کارهایی می‌توانیم داشته باشیم. حجاب زمانی رهایی است که انتخابی باشد و نه اینکه با زور باشد. اما وقتی موضوع زور و جبر به میان می‌آید و حالت انتخابی خود را از دست دهد، دیگر رهایی نیست و در هر زمان که این امکان وجود داشته باشد، حجاب کنار گذاشته می‌شود.
انتهای پیام
