جولان معماری ساسانی در «بلقیس»

به گزارش ایکنا از خراسان‌شمالی، شهر بلقيس بقايای شهر کهن اسفراين در خراسان‌شمالی است که طبق یافته‌های باستان‌شناختی قدیمی‌ترین استقرار در این شهر تاریخی که تاکنون شناسایی شده مربوط به اواخر دوره ساسانی صدر اسلام است و زندگی در آن تا پایان دوره صفوی به‌طور مداوم جریان داشته‌ است و بالاخره این شهر در اواخر دوران طهماسب دوم و ابتدای حکومت نادر یعنی در سال ۱۱۳۱ هـ. ق توسط افاغنه کاملاً ویران و در هم کوبیده شد، به نحوی که جایگاه پیشین خود را از دست داد از این زمان کم‌کم اسم افسانه‌ای بلقیس بر روی خرابه‌های شهر قدیمی اسفراین گذاشته شد، که به عبارتی بیش از هزار سال تاریخ اسفراین را در دل خود جای داده است.
بلقيس شرايط و ويژگی‌های كامل يک شهر اسلامی را دارا بوده و از بخش‌های مختلف شامل ارگ، شارستان و تاسيسات مختلف شهری چون بازار و مسجد برخوردار است.
ارگ شهر بلقیس مهم‌ترین و شاخص‌ترین اثر اين مجموعه باستانی است که از آن می‌توان به‌عنوان یکی از بزرگترین سازه‌های خشتی در ایران نام برد که بر اساس اصول معماری ساسانی ساخته شده‌ و خشت و گل مهم‌ترین مصالح به کار رفته در آن است.
این سازه بزرگ خشتی و چینه‌ای وسعتی حدود 51000 مترمربع دارد که زمانی 29 برج در اندازه‌های متفاوت حفاظت از آن را به عهده داشته‌اند، در گرداگرد ارگ يک خندق وسيع وجود دارد که نفوذ‌پذيری قلعه را دشوارتر می‌ساخته است.
در محدوده حصار شهر «شارستان» آثار دیگری نیز قابل مشاهده بوده که بقعه شیخ آذری شاعر وعارف قرن نهم هجری که در قسمت شمالی شارستان شهر واقع شده، راسته بازار در بخش میانی شهر، مشتمل بر بازار و بخش‌های اقتصادی شهر بوده كه مابين تپه منار در جنوب و شيخ آذری در شمال قرار گرفته است.
محل معروف به تپه منار «که با توجه به نوشته‌های مورخین، جغرافیانویسان و نیز کاوش‌های باستان‌شناختی احتمالاً محل مسجد در دوران اسلامی است‌» که بخش‌هایی از آن را باستان شناسان کاوش کرده‌اند.
به‌علاوه دو بنای مهم دیگرهم خارج از حصار شهر بلقيس ولی در نزديکی آن قرار دارند، يکی بنای کاروانسرای معروف به کهنه رباط در بخش شمال غربی شارستان شهر بلقيس و ديگری مجموعه‌ای معروف به یخدان‌ها که در بخش جنوب غربی شهر تاریخی اسفراین قرار دارند.
کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر بلقيس از سال 1386 با انجام گمانه زنی برای تعيين عرصه و حريم شهر شروع شد و تاکنون به‌طور مستمر ادامه داشته است.
کاوش‌های شهر بلقيس منجر به کشف آثار فرهنگی و هنری نفيسی شامل انواع سفالينه‌ها و ظروف، سکه، کوره‌های سفالگری، بقايای مسجد و آب انبار و آثار ديگری شده که روی هم رفته تصوير روشنی از تاريخ اين شهر باستانی را ترسيم می‌کنند.
آثار به دست آمده از شهر بلقيس در موزه بزرگ باستان‌شناسی استان در بجنورد به نمايش درآمده و انجام مطالعات و کاوش‌های باستان شناختی منجر به معرفی شهر بلقيس و تبيين اهميت‌های فرهنگی آن شده و سبب تاسيس پايگاه ميراث فرهنگی شهر بلقيس در سال 1388 شد.
از اين زمان پايگاه شهر بلقيس به موازات کاوش‌های باستان‌شناختی، به انجام فعاليت‌های مرمتی در بخش‌های مختلف شهر به‌ويژه مرمت ارگ و نيز مقبره شيخ آذری پرداخته و برنامه‌های گسترده‌ای برای شناسايی و معرفی اين ميراث ارزشمند باستانی در دستور کار دارد.
انتهای پیام