حلبی‌سازی؛ هنری کاربردی از گذشته تا امروز/ افتخار کسب روزی حلال
گروه فرهنگی ــ یکی از هنرمندان صنایع‌دستی و حلبی‌سازی در همدان با بیان اینکه حلبی‌سازی حرفه پدری وی بوده است، گفت: علت اصلی موفقیتم احیای شغل پدری و افتخارم کسب روزی حلال طبق رویه پدر و پدربزرگم است.
در روزگاری که بازار همدان صاحب مشاغل سنتی بود صدای مسگرها گوش را نوازش می‌داد، امروزه نیز بازار همدان تا حدودی بافت سنتی خود را حفظ کرده است، از حجره حلبی‌سازخانه عبور می‌کردم با خود گفتم حلب به چه کار می‌‌آید؟ تا با مطالعه در این زمینه به قدمت این شغل در ایران و همدان پی بردم به همین بهانه با احیا کننده این شغل در همدان به گفتگو نشستیم.
استاد محمدباقر ضرابیان، یکی از هنرمندان صنایع دستی در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، اظهار کرد: از هفت سالگی شروع به کار کردم تا سال 1332 مشغول به کار حلبی‌سازی بودم از سال 1332 به بعد مشغول فروش قطعات یدکی شدم اما با خود فکر کردم کنار گذاشتن شغل حلبی‌سازی حیف است که میراث پدری ما از بین برود کم کم شروع به ساخت انواع لوازم حلبی کردم.
وی افزود: پدر بزرگم در دوران ناصرالدین شاه در ضراب‌خانه ناصری مشغول به کار بود اما پس از واردات اسکناس و سکه از انگلیس ضراب‌خانه تعطیل شد و پدربزرگ من پس از آن مشغول به حرفه حلبی‌سازی شد.
وی با بیان اینکه در همدان رشته حلبی‌سازی به رشته‌های گهواره سازی، ناودان کوبی و آفتابه سازی تقسیم میشد، در مورد ابزارآلات حلبی‌سازی توضیح داد: «دِرناق» یکی از ابزارهای این حرفه است، کلمه‌ای ترکی است به معنای ناخن که وسیله‌ای شبیه ناخن بوده است و کاربرد آن لبه گردانی در کنار سندان بوده است.
وی ادامه داد: «زدر ناق» وسیله‌ای است که برای فرم دادن یا پیچ دادن لبه دو ورق در همدیگر برای استحکام بیشتر در کناره‌ها و سندان استفاده می‌شود. هم‌چنین «میل آهن» وسیله‌ای فولادی با ابعاد 150در 5 سانتی‌متر است که سر آن چارگوشه است و برای تحکیم تیزه‌ها استفاده می‌شود.
فرهنگ‌سازی در زمینه مشاغل سنتی جدی گرفته شود
ضرابیان با اشاره به «قالب تنه» توضیح داد: وسیله 450 گرمی است که جنس آن از فولاد بوده و برای صاف کردن ورق فلزی کاربرد دارد. «پتک» نیز وسیله‌ای است که درقسمت‌هایی برای داخل بردن فلز کاربرد دارد و با قدرت بیشتر و به نرمی باید از آن استفاده شود.
وی هم‌چنین با اشاره به وسیله‌ای دیگر به نام «سندان» یادآور شد: این ابزار فولادی است که از دو قسمت تشکیل شده یک پایه و سر آن، کاربرد آن حالت دادن به فلزات در همه حال است.
این استاد حلبی‌سازی درباره وضع موجود بازار و بی توجهی برخی مسئولان میراث فرهنگی اظهار کرد: سازمان‌های دولتی باید فرهنگ‌سازی در زمینه مشاغل سنتی را جدی بگیرند، آموزش و پرورش و سازمان فنی و حرفه‌ای باید به آموزش حلبی‌سازس توجه کند.
وی ادامه داد: گرانی و مشکلات اقتصادی در حال حاضر بر روی شغل حلبی‌سازی نیز اثرگذار بوده است، قبل از تورم ورق حلب را 2 هزار تومان خریداری می‌کردیم اما اکنون هر ورق 12 هزار تومان شده است.
ضرابیان با اشاره به اینکه آشنایی با وسایلی که از حلب ساخته می‌شود خالی از لطف نیست، گفت: به جوانان توصیه می‌کنم شغل حلبی‌سازی را ادامه دهند البته این شغل از مشاغلی است که صبر و حوصله می‌خواهد تا به نتیجه برسد.
افتخارم کسب روزی حلال است
وی در ادامه به برخی از ابزار آلات تولیدی حلبی‌سازی اشاره کرد و گفت: «بوق حمام» یکی از ابزاری بوده است که از حلب ساخته میشد، در اصل یک رسانه خبری بود که ساعت سه بامداد پس از نظافت حمام مسئول حمام آماده شدن حمام را با این وسیله اعلام می‌کرد.
ضرابیان با اشاره به «در طاس» که وسیله‌ای بوده است که در آجیل فروشی‌ها کاربرد داشته بیان کرد: از در طاس به جای پیمانه استفاده میشد که البته این وسیله هنوز هم کارایی دارد. یک وسیله دیگر به نام «چراغ موشی» در گذشته بسیار پرکاربرد بود، یک ابزار برای روشنایی بود در آن زمان نفت را که تازه از روسیه به ایران آمده بود داخل مخزن آن می‌ریختند و از آن به عنوان وسیله روشنایی استفاده میشد.
ضرابیان به «چراغ سه فیتیله» اشاره کرد و گفت: پس از جنگ جهانی دوم نفت تصفیه شده تازه وارد ایران شده بود، از چراغ سه فیتیله یا سه شعله به عنوان چراغ خوراک‌پزی استفاده میشد و از انواع آن میتوان به یک فتیله، سه فیتیله و پنج فیتیله اشاره کرد.
این هنرمند همدانی گفت: «ناودان شره» نیز وسیله‌ای است که به دیوار حیاط میخ میشد تا آب از پشت‌بام به حیاط منتقل شود، «شربه» چیزی شبیه پارچ‌های امروزی بود که از جنس حلب ساخته میشد ودر کنار سماور استفاده میشد.
این استاد حلبی‌سازی همدانی در پایان با اشاره به علت اصلی موفقیت خود در این شغل گفت: علت اصلی موفق شدن در این کار را احیا کردن شغل پدری خود می‌دانم و افتخارم کسب روزی حلال طبق رویه پدر و پدر بزرگم است و در این راه امیدم به خداوند است.
گزارش از محمدرضا بادامی
انتهای پیام
