حسینیه اعظم زنجان؛ کعبه دل‌های عاشقان اهل بیت(ع)
گروه فرهنگی- حسینیه اعظم زنجان که روزگاری تنها 200 مترمربع وسعت داشت، اما امروزه به‌عنوان دهمین میراث معنوی کشور، دل‌های میلیون‌ها نفر در پهنه جهان را در یوم‌العباس به خود جذب می‌کند.
به گزارش ایکنا از زنجان، نوروز امسال با ماه پرفضیلت رجب مصادف شده و آغاز سال جدید با ولادت حضرت علی(ع) و ایام‌البیض و توام شدن آن با مبعث رسول اکرم(ص) نویدبخش سالی معنوی با تأسی از سیره معصومان(ع) است. در این بین عده‌ای قرار عاشقی خود را در حسینیه اعظم زنجان گذاشتند و گردشگری نوروزی خود را به عطر کعبه دل‌ها آکنده کردند.وسعت حسینیه اعظم زنجان که روزگاری 200 مترمربع بود، اکنون بیش از 14 هزار متر مربع از فضای اطراف آن تملک شده؛ اما چیزی که بیش از هرچیز این بنا را در دنیا شهره کرده این است که در هشتم محرم، نه تنها دل‌های زنجانی‌ها و ایرانی‌ها، بلکه میلیون‌ها انسان را در جهان به خود مجذوب می‌کند.
حسینیه زنجان و یوم‌العباس
مردم پایتخت شور و شعور حسینی ایران طبق یک سنت دیرینه، همه‌ساله در روز هشتم ماه محرم، مقارن با شب تاسوعای حسینی، خیل عاشقان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) قمر منیر بنی‌هاشم حضرت ابوالفضل العباس (ع) در قالب دسته عظیم عزاداری از حسینیه اعظم زنجان به‌طرف امامزاده حضرت سید ابراهیم (ع) حرکت می‌کنند.
این روز در زنجان به یوم العباس مشهور است. در مسیر این دسته هزاران رأس قربانی اعم از شتر، گاو و گوسفند ذبح می‌شود. همچنین در طول مسیر حرکت، مردم زنجان و دیگر میهمانانی که از راه‌های دور و نزدیک به زنجان آمده‌اند، نذورات نقدی خود را به اکیپ‌های ثابت و سیار جمع‌آوری نذورات تقدیم می‌کنند. عظمت و شکوه این برنامه و حضور صدها هزار نفری مردم به‌قدری است که نظیر آن در هیچ کجای ایران دیده نشده است و زنجان در بین محافل مذهبی و فرهنگی کشور به‌عنوان پایتخت شور و شعور حسینی شناخته شده و حسینیه اعظم، امروزه یکی از بزرگ‌ترین مراکز بزرگ شیعیان جهان به شمار می‌آید.
دهمین میراث معنوی کشور
میراث معنوی، موضوعی است که از چندین سال پیش در بخش فرهنگی یونسکو برای حفاظت از میراث فرهنگی و معنوی تمام ملت‌ها تعریف شده و از آن پس برای این امر برنامه‌ریزی لازم انجام می‌شود.
یونسکو، در کنوانسیون میراث معنوی سال ۲۰۰۳، میراث معنوی یا میراث غیرملموس را رفتارها، شیوه‌ها، ارائه نمودها، دانش، مهارت و نیز وسایل، اشیاء و مصنوعات دستی و فضاهای فرهنگی مرتبط با آنها می‌داند که جوامع و گروه‌ها، آنها را به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسد.
این میراث معنوی غیرمادی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و به‌طور مداوم توسط گروه‌ها و جوامع در برابر محیط، طبیعت و تاریخ آنها، مجدداً خلق و آفریده می‌شود.
آیین‌های عزاداری ماه محرم همه‌ساله در سراسر ایران با شور و عشق خاص مردم به اباعبدالله الحسین (ع) برگزار می‌شود. این دسته‌ها از دیرباز همواره در قالب هیئت‌های مذهبی و راه‌اندازی دسته‌ها و تکایا برگزارشده است. در همین راستا “مراسم عزاداری حسینیه اعظم زنجان” که در هشتمین روز ماه محرم در زنجان برگزار می‌شود، در تاریخ ۱۵ دی‌ماه ۸۷ با شماره ثبتی ۱۰ به‌عنوان دهمین مورد از میراث معنوی کشور و نخستین گونه از جنبه منحصربه‌فرد آیین‌های عزاداری در فهرست میراث معنوی کشور ایران به ثبت رسید.
ویژگی‌های مراسم حسینیه اعظم زنجان
هر ساله از شب اول تا سیزدهم محرم، مراسم عزاداری حسینیه در زنجان برگزار می‌شود و مهم‌ترین و با عظمت‌ترین روز برگزاری آن، هشتم محرم (شب تاسوعا) به‌شمار می‌رود و سال‌هاست که در این دسته عزاداری صدها هزار نفر از شهروندان و گردشگران مذهبی شرکت می‌کنند. در این روز مردم از اقصی نقاط کشور و حتی بسیاری از کشورهای خارجی برای شرکت در این حرکت عظیم ، به شهر زنجان می‌آیند تا به دریای خروشان عزاداران ابا عبدالله الحسین (ع) بپیوندند.
در طی این چند روز، مردم به سبب اعتقادات و باورهای قلبی خود قربانی و نذوراتی را به این حسینیه اهدا می‌کنند. از دیگر جنبه‌های حائز اهمیت این مراسم، تعداد قربانی ذبح شده است که حسینیه اعظم زنجان را به عنوان دومین قربانگاه جهان اسلام بعد از منا در مکه و نخستین قربانگاه در جهان تشیع مبدل ساخته است.
حضور گسترده زنان از دیگر امور منحصر به فرد این مراسم است. البته در گذشته زنان تنها به عنوان تماشاگر در این مراسم حضور می‌یافتند، اما چند سالی است زنان نیز توانسته‌اند به صورت یک دسته مجزا در پشت سر دسته حرکت کنند که این امر، به عنوان الگوی زیبنده پیام رسان کربلا حضرت زینب (س)، معنویت خاصی به این مراسم می‌دهد.
سادگی و بی‌پیرایگی انجام مراسم و همسو شدن عزاداران با حماسه‌سازان کربلا باعث شده که حضور مردم در این آیین مذهبی هر ساله بیشتر شود. این مراسم شکوهمند هر ساله از طریق رسانه‌های ملی، شبکه‌های برون مرزی ، شبکه وب(اینترنت) به صورت مستقیم پخش شده و خیل عظیمی از مردم جهان نیز بدین گونه نظاره‌گر این مراسم شکوهمند هستند.
بهره‌برداری از نذورات این مراسم در امور خیریه و عام‌المنفعه نیز در نوع خود بی‌نظیر است؛ به طوری که در آیین سوگواری هشتم ماه محرم سال‌های گذشته، رکورد ۱۲ هزار رأس دام نذری توسط عاشقان سالار شهیدان،حضرت امام حسین (ع) ، به دسته حسینیه اعظم زنجان ثبت شد.
قدمت مسجد حسینیه اعظم زنجان
تا کنون ۷ سند مکتوب که قدمتی بیش از یکصد سال دارند در زمینه حسینیه اعظم شناسایی و معرفی شده‌اند. این ۷ سند مکتوب از نظر ترتیب زمانی عبارتند از:
گزارش‌های کتاب تاریخ دارالعرفان خمسه اثر رستم الحکماء مربوط به دوره افشاریه، زندیه و اوایل دوره قاجار که به روایت میر اشرف‌بیگ زنجانی و میر افضل بیگ زنجانی نوشته شده است. دیگر اسناد مربوط به تاریخ مندرج در عَلَم حسینیه اعظم به سال ۱۲۲۱ هجری قمری، دوره فتحعلی شاه قاجارو تاریخ مندرج در کتیبه تجدید بنا به سال ۱۲۶۱ هجری قمری، دوره محمد علی شاه قاجار است.
همچنین گزارش آمار نفوس محله حسینیه و ذکر تکیه حسینیه در کتاب دارالسعاده زنجان از سال ۱۲۸۵ الی ۱۲۹۰ هجری قمری، دوره ناصرالدین شاه قاجار، وقف‌نامه مورخه ۱۲۹۵ هجری قمری، دوره ناصرالدین شاه قاجار، ذکر تکیه حسینیه در سفرنامه مهندس عبدالله به سال ۱۳۱۷ هجری قمری، دوره مظفرالدین شاه قاجارو نیز وقف‌نامه مورخ ۱۳۲۲ هجری قمری دوره مظفرالدین شاه قاجار نشان از این دارد که وجود حسینیه در دوره افشاریه قطعی و به احتمال قریب به یقین ساخت آن به دوره صفویه برمی‌گردد.
با ظهور سلسله صفویه در سال ۹۰۷ هجری قمری، مذهب رسمی ایران تشیّع اثنی عشری اعلام شد. یکی از دستاوردهای مهم این سلسله، تداوم و گسترش عزاداری و تعزیه‌خوانی بود. همچنین به دلیل اینکه زیارت عتبات عالیات به خصوص کربلا و نجف مورد توجه حاکمان صفوی و شیعیان ایران بود، در مسیر راه‌های مختلف شهری و روستایی اماکنی برای عزاداران زوار احداث کردند که حسینیه نامیده شد و کتاب عالم آرای عباسی در دوره صفویه قدیمی‌ترین سند مکتوبی است که لفظ حسینیه در آن آمده است.
بنابراین بر اساس سند اول، حسینیه اعظم زنجان در دوره نادرشاه افشار وجود داشته و بروز اتفاقات و حوادثی در این دوره در محله حسینیه به ثبت رسیده است. نکته قابل توجه این سند این است که حسینیه در آن زمان هم نام محله و هم نام تکیه بوده و از نظر جغرافیایی نیز با حسینیه اعظم امروزی منطبق است.
از دیگر اسناد مکتوب حسینیه که در حال حاضر در راهرو مسجد به دیوار نصب شده، سنگ نوشته‌ای است که تاریخ ۱۲۶۱ هجری قمری در ذیل اشعار آن مکتوب شده است. این تاریخ نشان می‌دهد اهالی محل این مسجد را در سال ۱۲۶۱ هجری قمری تعمیر کرده‌اند و ساخت آن به زمان‌های پیشتر برمی‌گردد.
علاوه بر این اسناد مکتوب، گفته‌های شفاهی مُعمّرین، ریش سفیدان و هیات امنای مسجد وجود وسایل و ابزارآلات متعدد قدیمی و مرتبط با تعزیه مثل طبل، شیپور و چند قطعه شمشیر در کنار علم اصلی حسینیه که تاریخ ۱۲۲۱ هجری قمری بر روی آن درج شده را تایید می‌کند که متاسفانه در دوره رضاخان به علت تعطیلی مساجد، بسیاری از این اشیاء مفقود شده یا به سرقت رفته است.
توسعه حسینیه
اکنون حسینیه اعظم زنجان نه تنها، مکانی مقدس برای عزاداران و مامنی برای عاشقان مکتب حسینی است؛ بلکه گستره فعالیت خود را در امور فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی هم افزایش داده و فضاهایی همچون دارالشفا، کتابخانه و مجتمع کشت و صنعت مصباح را در خود جای داده و به یکی از نقاط اثرگذار در گردشگری مذهبی تبدیل شده است.
انتهای پیام
مطالب مرتبط
