دومین شماره «مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده» منتشر شد

به گزارش ایکنا؛ دومین شماره دوفصلنامه علمی تخصصی «مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده» به صاحب‌امتیازی دانشگاه ادیان و مذاهب و مدیرمسئولی سید ابوالحسن نواب منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «محرمانگی در اسناد هویتی کودکان آزمایشگاهی»، «ظرفیت‌های فقه امامیه و به‌روزرسانی فقه خانواده»، «مقابله با روند عرفی‌شدن در ایران با تأکید بر ظرفیت‌های نهاد خانواده»، «بازپژوهی فقهی‌حقوقی شرایط اعمال حق حبس زوجه در عقد نکاح»، «مضاجعه و چالش‌های آن در فقه امامیه»، «جنسیت و ارزشمندی؛ نکوهش گفت‌وگو با زنان در روایات»، «نقش قاعده نفی عسر و حرج در قوّامیت مرد در خانواده از نگاه فقه شیعه و حقوق جمهوری اسلامی ایران».

ظرفیت‌های فقه امامیه در جهت به‌روزرسانی فقه خانواده
فرج‌الله هدایت‌نیا در مقاله خود به بررسی ظرفیت‌های فقه امامیه در جهت به‌روزرسانی فقه خانواده پرداخته است: «قواعد کلی فقه اسلامی و نیز ملاکات احکام دو ظرفیتی هستند که به کمک آنها فقه اهل بیت رشد یافته و بالنده شده است. فقها با استفاده از ظرفیت‌های هر یک از این عناوین کوشیده‌اند حکم موضوعات مستحدثه یا نیازهای نوپدید را تبیین کنند و فقه اهل بیت(ع) را به‌روز نگه دارند. مسائل جدید فقه خانواده نیز با استفاده از ظرفیت‌های یادشده به‌روزرسانی شده و احکام آن بیان شده است. نتیجه این تلاش‌ها توسعه کمّی و کیفی فقه خانواده بوده است، به‌گونه‌ای که امروز کمتر مسئله‌ای وجود دارد که در فقه، حکم آن روشن نشده باشد. این نوشتار می‌کوشد ضمن تبیین ظرفیت‌های فقه شیعه در به‌روزشدن و پاسخ­گویی به نیازهای نوپدید، تحولات حقوق خانواده و به‌روزشدگی آن را تبیین کند.»

جنسیت و ارزشمندی؛ نکوهش گفت‌وگو با زنان در روایات

زهره رجبیان، استادیار گروه مبانی نظری جنسیت مرکز تحقیقات و مطالعات زنان مرکز تحقیقات زن و خانواده در مقاله خود با عنوان «جنسیت و ارزشمندی؛ نکوهش گفت‌وگو با زنان در روایات» به بررسی نسبت جنسیت و ارزشمندی پرداخته است. در چکیده این مقاله می‌خوانیم: «در برخی از احادیث، گفت‌وگو با زنان از اسباب دلمردگی شناخته شده است. از آنجا که برداشت ظاهری از این احادیث می‌تواند جایگاه ارزشی فرودستانه‌ای را برای زنان ترسیم کند، بررسی آنها اهمیت ویژه می‌یابد. این نوشتار پس از بررسی سند و متن این دسته از روایات به این نتیجه می‌رسد که برخی از نقل‌های این روایات دارای سند معتبر است؛ علاوه بر اینکه تعدد نقل نیز احتمال صدور روایت را تقویت می‌کند. بررسی شواهد و قرائن متنی، از جمله بررسی کاربرد ترکیب واژگانی «الحدیث مع النساء» یا «محادثة النساء» در عصر نص، نشان می‌دهد که مراد از این تعبیر بی‌مبالاتی در روابط محرم و نامحرم و ارتباطات کلامی مردان با زنان بیگانه است و برای اشاره به این رفتار، الفاظ دیگری نیز به کار می‌رفته است. بنابراین، این روایات درصدد هشدار به مردان درباره آسیب‌پذیری‌شان در مراوده و ارتباطات کلامی با زنان بیگانه و تأثیرات منفی آن بر ابعاد معنوی و روحی آنان‌اند؛ از این رو کلمه «النساء» شامل زنان محرم نمی‌شود. همچنین در برخی از نقل‌های حدیث، تصحیف رخ داده که با توجه به قرائن سیاقی می‌توان تا حد بسیاری نقل صحیح را مشخص کرد.»

نقش قاعده نفی عسر و حرج در قوّامیت مرد

یکی از مقالات این شماره مقاله «نقش قاعده نفی عسر و حرج در قوّامیت مرد در خانواده از نگاه فقه شیعه و حقوق جمهوری اسلامی ایران» که در طلیعه آن می‌خوانیم: «قاعده نفی عسر و حرج از قواعد فقهی پرکاربردی است که در ابواب مختلف فقه و حقوق بروز و ظهور دارد. یکی از کاربردهای این قاعده در فقه خانواده و به‌طور مشخص، در تحدید ریاست و قوّامیت شوهر در خانواده است. طبق یافته‌هایی که این مقاله با توصیف و تحلیل عبارات فقهای شیعه و قوانین ج.ا.ا به آن رسیده است، قوّامیت، به مفهوم مدیریت، از حقوق شوهر است و در ازای آن، تکالیف و وظایفی برای زن جعل شده که شاخصه‌های قوّامیت مرد محسوب می‌شوند. اهم این شاخصه‌ها عبارت‌اند از: لزوم اذن شوهر در خروج زن از منزل در مواردی که با حق استمتاع شوهر منافات دارد، لزوم اطاعت و تمکین خاص از شوهر طبق عرف و لزوم تبعیت زن از شوهر در تعیین محل سکونت. از طرفی جریان قاعده نفی عسر، با پیش‌فرض‌های موجود خود همچون فعلی و شخصی بودن حرج، قوّامیت و سرپرستی مرد را در برخی موارد محدود می‌کند. این مقاله ضمن اشاره به مباحثی درباره قاعده نفی عسر و حرج، همچون نوعی یا شخصی بودن و شأنی یا فعلی بودن آن، چگونگی محدود شدن قوّامیت مرد در هر یک از شاخصه­های ذکر شده از طریق این قاعده از منظر فقه شیعه و حقوق ج.ا.ا را بیان می‌کند.»

انتهای پیام