کمیسیون تبلیغ و ترویج قرآن؛ از جمع صاحب‌نظران قرآنی تا خواسته‌های تحقق نیافته
گروه فعالیت‌های قرآنی ــ تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی، دستگاه‌هایی را که مستقیماً در امور قرآنی کشور دخیل‌اند و فعالیت اصلی آنها حول این موضوع است امیدوار کرد؛ امید به اینکه عقلای این حوزه در قالب شورا، کمیسیون، کارگروه و کمیته گردهم آیند و به منظور پیش‌برد اهداف منشور توسعه فرهنگ قرآنی تصمیمات کلانی اتخاذ کنند، اما تاکنون این خواسته‌ها تحقق یافته است؟
وقتی اوایل سال 1388 خبر تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی منتشر شد، امید در دل‌های عاشقان قرآن و فعالان قرآنی جوانه زد که این سندی پایانی بر چندپارگی امور قرآنی کشور باشد و مجلسی از عقلای این حوزه شکل گیرد و هرچه این شورا بگوید ــ که ریاست آن را دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی برعهده دارد ــ فصل‌الخطاب خواهد بود و مشتاقان را به فعالیت‌های اصولی و در نهایت اجرای فرهنگ قرآنی سوق خواهد داد.
وزیرانی چون فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علوم، تحقیقات و فناوری، ورزش و جوانان و رؤسای مهمترین نهادهای فرهنگی و انقلابی کشور، عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی شدند تا هر دو ماه یک بار گردهم آیند.
همانند اغلب شوراها و داستان افتادن در ورطه بروکراسی، این شورا نیز در دایره حتمی تشکیل کمیسیون‌ها و کارگروه‌ها قرار گرفت و جمعی از میان فعالان قرآنی در یک یا حتی در عین ناباوری در چند تا از این گروه‌ها عضو شدند و شروع به تصمیم‌گیری کردند و هر کدام از کمیسیون‌ها به ریاست یک وزیر، کار را آغاز کردند.
به گزارش ایکنا؛ طی این سال‌ها، فراز و فرودهایی را در هر یک از کمیسیون‌ها از عدم استقبال اعضا و برگزار نشدن مکرر جلسات تا تغییر دولت‌ها و وزرا شاهد بودیم و در این بین، نمی‌توان در هیچ کدام حرکتی پیش‌رو، شاخص و بلندمدتی را شاهد بود. تهیه پیش‌نویس و نهایی شدن اسناد راهبردی برای هر کدام از کمیسیون‌ها، بیشترین و یا شاید مهمترین اخباری بود که به گوش می‌رسید.
در این میان، شکل گرفتن بودجه‌ای دولتی با عنوان بودجه تحقق منشور توسعه فرهنگ قرآنی آن هم از سال 1389(تخصیص نیم‌درصد بودجه دستگاه‌ها برای امور قرآنی آن هم به صورت اختیاری) و سپس تا سال 97 با ارقامی متفاوت از 100 تا 200 میلیارد تومان، عاملی شد تا هر ساله چانه زدن بر سر کاهش و افزایش بودجه با نمایندگان مجلس و کمیسیون تلفیق و پس از آن خبر نامه‌نگاری‌های پی در پی با خزانه دولت از زبان دبیر و دبیرخانه شورای توسعه به گوش برسد که گاهی به دریافتی از خزانه، منتهی می‌شد، مثل سال 97 (اما همچنان از جزئیات تخصیص آن از سوی شورای توسعه فرهنگ قرآنی خبری منتشر نشده است) و گاهی ریالی مانند سال‌های 91 و 94 دریافت نمی‌شد.
دلخوشی نهادها در کمیسیون‌ها
نقش مهمتری به کمیسیون‌های ذیل منشور سپرده شده است، بسیاری از نهادهای قرآنی به خواست این کمیسیون‌ها، جلسات بسیاری را با کارکنان خود و یا با دعوت از کارشناسان و صاحب‌نظران برگزار کرده و برآن شدند تا کلان‌برنامه‌ها و ریزبرنامه‌ها را در بازه زمانی تعیین شده، ارائه دهند به امید آنکه در قبال اجرای آن اعتباراتی را دریافت کنند. حتی بودند نهادهایی که به امیدی، فعالیتی را کلید زدند و خبر آن را در بوق و کرنا کردند، اما خبری از اعتباری نشد و برنامه در حد همان برنامه؛ روی کاغذ، باقی ماند.
97؛ سالی که به آن امید می‌رفت
به طور نمونه در کمیسیون تبلیغ و ترویج چه می‌گذرد؛ محمدمهدی عزیززاده، چهره جوانی است که این سال‌ها به کارشناس حوزه برنامه و بودجه قرآنی و مدیرکل کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی - ترویجی شناخته می‌شود، او طی مصاحبه‌ای با ایکنا در اوایل سال 97 درباره برنامه‌های اجرایی این کمیسیون در سال 96 و نیز برنامه‌های در دست اجرا گفت: «سال 96 در حوزه برنامه‌ریزی فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی، یک سال ویژه و خاص بود و موفق شدیم، سند راهبردی توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن را به تصویب برسانیم و ابلاغیه آن را نیز اعلام کنیم. ویژگی این سند این است که اولین سند راهبردی اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی است... .»
«برای اجرایی‌سازی این اسناد در سال 97 تدارک حجم قابل توجهی از مطالعات کاربردی را طراحی کرده‌ایم. یک دستور کار جدی در حوزه کمیسیون خواهیم داشت که انجام مطالعات در مورد چگونگی بهره‌گیری از ظرفیت هنر برای توسعه فعالیت‌های قرآنی خواهد بود. پیش‌بینی این است که با توجه به استقرار معاون جدید قرآن و عترت وزیر ارشاد که یک چهره دانشگاهی و علمی هستند، شاهد اعتلای علمی و کارشناسی فعالیت‌های کمیسیون باشیم. حلقه ارتباطی نظام دانشگاهی با فعالیت‌های قرآنی ایجاد شود و انتظار می‌رود در این حیطه در سال 97 اتفاقات خوبی بیفتد».
عزیززاده علت برگزار نشدن جلسات به تعداد تعیین شده طی سال 96 را چنین توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه دو بار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تغییر کرد و همچنین شاهد تغییر معاون وزیر نیز بودیم، لذا موفق به برگزاری سه جلسه شدیم. اگر این تغییرات نبود، قطعاً براساس برنامه می‌توانستیم، هشت جلسه برنامه‌ریزی شده را برگزار کنیم. هر چند در همین سه جلسه نیز خروجی‌های مطلوبی داشته‌ایم. کارویژه کمیسیون در سال جدید نهایی کردن اسناد ذیل سند راهبردی، آغاز فرایند اجرایی کردن سند و ایجاد کارگروه‌های مختلف است. در ادامه نیز انجام طیف قابل توجهی از مطالعات پشتیبان اجرایی‌سازی موضوع سند راهبری را شاهد خواهیم بود».
درسی که می‌توان از وعده‌های محقق نشده 97 گرفت
از گفته‌های سطرهای بالا می‌توان این نتیجه را گرفت که نهایی شدن سند راهبردی توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم، پیروزی بزرگی محسوب می‌شده است که این کمیسیون در 10 تیرماه 96 به آن دست یافته است و براساس آن این انتظار می‌رفت که سال 97 سالی پر از مطالعات راهبردی و کارهای بزرگ باشد. حتی عدم برگزاری جلسات در سال 96 به تغییر وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی و عدم استقرار معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرتبط دانسته شده است در حالی که در سال 97 نیز این عدم برقراری منظم و مستمر جلسات را شاهد بودیم؟! ظاهراً برگزاری جلسات این کمیسیون به فراغ بال رئیس و مسئول دبیرخانه کمیسیون بازمیگردد. بازخوانی مجدد این مصاحبه نشان از آن دارد که این کمیسیون در مسیر خود با مشکلاتی مواجه است که یا از آن بی‌اطلاع است که باید هر چه سریع‌تر آسیب‌شناسی جدی انجام دهد و یا اینکه آسیب‌ها را می‌شناسد، اما توانایی یا اسباب حل آن را ندارد که می‌تواند به دلیل ناهماهنگی‌های ایجاد شده بین دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون و یا مواجهه با نهاد بالاسری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد.
حال از سویی دیگر، به فرض اینکه، همه کارهای مورد انتظار نیز انجام شده یا می‌شد، کمیسیون تبلیغ و ترویج قرآن کریم چه حربه و یا آلترناتیوی دارد تا نهادها را به سمت اجرای برنامه‌ها سوق دهد؟ چقدر در راستای جذب بودجه برای برنامه‌هایی که از نهادهای عضو کمیسیون دریافت کرده است، تلاش کرده یا می‌کند؟ این نهادها تا به کی باید منتظر باشند تا ثمره ساعت‌ها جلسات خود برای اجرایی کردن برنامه‌های ارائه شده خود را بچشند؟ ادامه برپایی کمیسیون تبلیغ و ترویج قرآن کریم با حضور 30 نفر عضو در هشت جلسه، طی سال 96 و 97 که در مجموع 480 نفرساعت می‌شود ـ که متاسفانه برپایی آخرین جلسه آن به تاریخ 23 دی ماه 97 (پنجاهمین جلسه) بازمیگردد ـ می‌تواند توجیه عقلانی داشته باشد؟
برپایی جلسات کارگروه‌های رسانه، هنر، بین‌الملل و نشر هر کدام خود ساعت‌ها از وقت کارشناسان و صاحب‌نظران را گرفته است، اما تاکنون شاهد ارائه خروجی از این کارگروه‌ها نبوده‌ایم. علاوه بر بررسی صرف وقت، می‌توان اشاره کرد که کارگروه رسانه از تاریخ 12 آبان، هنر از تاریخ 2 آبان و کارگروه بین‌الملل از 11 دی‌ماه 97 تشکیل جلسه نداده‌اند. شاید تنها کارگروه هماهنگی مسابقات قرآن کشور(ستاد عالی هماهنگی مسابقات کشور) را بتوان دارای خروجی قابل محسوس به حساب آورد.
عبدالهادی فقهی‌زاده، معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد نیز در آخرین جلسه کمیسیون در سال 97 با اشاره به اینکه امسال بودجه و اعتبار ویژه داریم، گفت: «در سال ۹۶ هیچ اعتباری از سوی شورای توسعه دریافت نکردیم که البته مقتضیات خود را داشت. خوشبختانه این بودجه الان وجود دارد و امیدوار هستیم این راه که با جدیت آغاز شده است، ادامه یابد». این جملات حاکی از آن است که کمیسیون تبلیغ و ترویج وعده محکمی از صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی دارد که بودجه مناسبی را براساس برنامه‌های جمع‌آوری شده، دریافت می‌کند، اما با گذشت حدود سه ماه از آن تاریخ، همچنان این نهادها برای اجرای برنامه‌ها در بی‌خبری به سر می‌برند.
اتفاقاتی برای 6 ماه پس از تصویب سند راهبردی
خوب است، یادآوری داشته باشیم که در بخش الزامات اجرایی همین سند راهبردی توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآنی آمده است که؛
1 - کمیسیون موظف است، حداکثر ظرف مدت شش‌ماه پس از تصویب سند، جزئیات اقدام‌های ملی را در قالب شناسنامه اقدام شامل: تعیین دستگاه‌های مسئول و همکار، افق زمانی، اهداف کمی، شاخص‌های عملکردی، الزامات و سایر توضیحات مورد نیاز اقدام، با همکاری دستگاه‌های مربوطه، تدوین و به دستگاه‌های ذیربط ابلاغ، همچنین هرساله اقدامات سال آینده را تعیین و به‌روزرسانی و ابلاغ کند.
2- کمیسیون، مسئولیت نظارت و ارزیابی برنامه‌های اجراشده توسط دستگاه‌های اجرایی را در حوزه این سند برعهده دارد و دستگاه‌ها موظفند در دوره‌های منظم زمانی، نتایج حاصل از اجرای برنامه‌ها را به کمیسیون گزارش کنند.
3- کمیسیون موظف است با توجه به معیارها و شاخص‌های ابلاغ شده، میزان پیشرفت و عملکرد طرح‌ها و برنامه‌های دستگاه‌های اجرایی و گزارش اقدام‌های خود را برای ارتقای وضع موجود در فواصل یکساله به شورای توسعه فرهنگ قرآنی و هر دوسال یک بار به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه کند.
چند مورد از این الزامات رعایت شده است؟ قطعاً اگر مدیران همین نهادهای عضو کمیسیون تبلیغ و ترویج قرآن کریم به جای صرف وقت و انرژی در این جلسات به دنبال جذب بودجه از طرق دیگر باشند، بهتر می‌توانند به اهداف خود دست یابند؟
وضعیت دیگر کمیسیون‌های شورای توسعه فرهنگ قرآنی شرایطی بهتر از این کمیسیون نیست، آخرین جلسه کمیسیون و کارگروه‌های پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور نیز اردیبهشت‌ماه سال 97 بوده است و خبرها حاکی از برپایی جلسه آن در هفته آتی پس از یک سال وقفه است؛ ظاهراً همگی کمیسیون‌ها در دوایری که خود ترسیم کرده‌اند، می‌گردند و دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی نیز نمی‌تواند نظرات یا تنبیهی برای حسن اجرای کار داشته باشد.
انتهای پیام
