رسالت روشنفکر مطهر ساخت نظامات اسلامی است

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست «روشنفکر مطهر»، روز گذشته، ۱۵ اردیبهشت، در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران برگزار شد.

حجت‌الاسلام محمد حاج‌ابوالقاسم، عضو مجلس خبرگان رهبری، در این نشست بیان کرد: مسئله روشنفکری در ایران از نگاه خیلی از بزرگان از جمله مقام معظم رهبری از ابتدا بیمار متولد شد. ایشان در یکی از بیانات خود ویژگی‌های روشنفکری بیمار را در سه چیز معرفی کردند؛ نخست ضدیت با دین؛ یعنی روشنفکری در نگاه برخی این است که باید طرف موضع‌گیری جدی علیه دین داشته باشد. دوم شیفتگی و مجذوب شدن به تمدن غرب است و سومین ویژگی تحصیلات عالیه. سپس ایشان مثال می‌زنند که اگر کسی متدین بود ولو در اوج علم و اندیشه روشنفکر نیست، همانند علامه طباطبایی که افرادی چون هانری کربن از ایشان بهره می‌بردند. اما اگر کسی نسبت به دین موضع منفی داشت، ولو اینکه این سطح از فهم و معرفت کلامی را دارا نبود، از نگاه برخی‌ها روشنفکر است.

وی در ادامه افزود: یکی از اقتضائات این ویژگی‌ها این است که روشنفکری بیمار، به سنت‌ها و فرهنگ برخاسته از آداب و عادات اسلامی پُشت پا می‌زند؛ یعنی هر چیزی که از سنت ما به ارث رسیده امر منفی می‌داند و به دنبال تغییر و به سمت غرب رفتن است، اما سؤال اینجا است که روشنفکر مطهر کیست؟ روشنفکری در ذات خود بد نیست و اگر به معنای حرکتِ رو به جلو و مقابله با ارتجاع باشد خوب است. یک وقت فرد در تفکر خود، هر امر نویی را محکوم می‌کند، این فرد در نقطه مقابل روشنفکری است که کار او نیز درست نیست. روشنفکری به معنای حرکت رو به جلو، ذاتاً خوب است، اما نباید فراموش کنیم که این حرکت نباید به قیمت از دست دادن ارزش‌ها و سنت‌های مفید و موثر برای جامعه تمام شود.

حاج‌ابوالقاسم بیان کرد: بنده به آیاتی از قرآن اشاره می‌کنم. نخست اینکه خداوند به پیامبر(ص) خود می‌فرماید که به مردم بگو که من پیامبر جدیدی نیستم و حرف من، حرف‌های گذشتگان است و در برخی آیات دارد که پیامبر(ص) فرمود که این مطالب همان‌هایی است که در صحف ابراهیم و موسی وجود داشته است و امتداددهنده راه آن‌ها هستم، اما همین پیامبر(ص) فرمود که قرآن نو است و دارای نوآوری است؛ بنابراین باید بین این آیات به نوعی جمع کرد. همچنین باید در اینجا اشاره‌ای به تاریخ انبیا(ع) کنیم که با چه هدفی آمدند و این مأموریت آن‌ها به چه سمتی در حال حرکت است و غایت آن کجاست. اگر به این سمت حرکت کردیم، حرکت ما در عین اینکه رو به جلوست، دچار انحراف هم نشده، اما اگر بر جهت خلاف انبیا(ع) حرکت کنیم، ولو اینکه خود را روشنفکر بدانیم، حرکت ما رو به قهقرا است.

وی تصریح کرد: باید ببینیم که غایت روشنفکری اسلامی کجاست؛ یعنی آن مقصدی که به سمت آن می‌رویم کدام است تا بدانیم حرکت ما رو به جلوست یا خیر. این روز‌ها شعارِ به عقب برنمی‌گردیم خیلی آشنا است، اما واقعاً در عمل باید دید که آیا حقیقتاً داریم به سمت جلو می‌رویم. خداوند متعال در قرآن آیاتی دارد که معلوم می‌شود، حرکت انبیا(ع) با چه هدفی آغاز شده و به چه سمتی حرکت می‌کند. خداوند می‌فرماید که به همراه پیامبران کتاب و میزان فرستاد. میزان به معنای قانون و وسیله‌ای برای سنجش حق است و هدف ارسال نیز گسترش عدالت بود تا در جهان عدالت حاکم شود؛ لذا حرکت آن‌ها عدالتی منجر به سمت عدالت جهانی بوده است. در مهدویت این گزاره را بار‌ها شنیده‌اید که حضرت، زمین را پر از عدالت می‌کند بعد از اینکه پر از ظلم و جور شده است و ایشان نیز در امتداد رسالت انبیا ظهور می‌کند.

حاج‌ابوالقاسم در ادامه بیان کرد: در کتب تاریخ معمولاً سلسله‌های پادشاهی محور بحث هستند و در کنار آن، اشار‌ه‌ای نیز به انبیا(ع) می‌شود؛ یعنی تاریخ انبیا در حاشیه است و محوریت متن تاریخ پادشاهان است، اما قرآن نیز تاریخ است، ولی متن را تاریخ انبیا قرار داده و قرآن رسالت انبیا را این گونه بیان می‌کند که در جهت گسترش عدالت در جهان بوده و برای رسیدن به عدالت باید ابزار مورد نظر خود را به کار بست. ابزار مناسب عدالت که می‌تواند به معنای واقعی کلمه عدالت را حاکم کند چیزی است که امروز از آن به عنوان سبک زندگی اسلامی یاد می‌کنیم و اگر این سبک زندگی حاکم نباشد، عدالت نیز حاکم نمی‌شود. سبک زندگی اسلامی جلوی اسراف را می‌گیرد و این چپاول‌ها و ثروت‌های نجومی به دلیل این است که اشخاص روحیات اسلامی را از دست داده‌اند. بدون حاکمیت سبک زندگی اسلامی، عدالت را نیز نخواهیم داشت و این نوع زندگی اسلامی، از کلمه دین فهمیده می‌شود.

وی تصریح کرد: برخی فکر می‌کنند که دین صرفاً به معنای اعتقادات است و بسیار حداقلی معنا می‌کنند. در حالی که دین یعنی آن چیزی انسان در عمل بدان پایبند است و آنچه در رفتار‌های فردی و اجتماعی بدان پایبندی دارد. رفتار‌های فردی و اجتماعی شما سازنده دین شماست و اینکه در آیه آخر سوره کافرون فرمود: «لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ؛ شما سراغ دین خود بروید»، معنایش فقط عقیده نیست بلکه به دنبال آن سبک زندگی هم وجود دارد. همچنین در آیه دیگری خداوند می‌فرماید که پیامبر(ص) و دین حق را برای هدایت فرستاد تا آن را بر همه ادیان غالب کند. پس هدف اصلی پیامبران اقامه قسط است. در این آیه نیز فرمود که هدف اصلی این بود که دین اسلام را بر دیگر ادیان غالب کند، دین در اینجا مجموعه اعتقادات و رفتار‌های فردی و اجتماعی است.

این عضو مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: خدا می‌خواهد این شیوه زیست که ابزار مهم رسیدن به عدالت است را در جهان حاکم کند. تاریخ با محوریت انبیا الهی که در قرآن مطرح شده، سیری از آدم تا خاتم را بیان کرده که این سیر در نهایت حاکمیت عدالت است و ابزار حاکمیت عدالت نیز حاکمیت سبک زندگی اسلامی است. روشنفکر مطهر کسی است که در این مسیر حرکت کند. روشنفکری حرکتی رو به جلو و به معنای پرهیز از ارتجاع است، اما گاهی اوقات ارتجاع را به جای روشنفکری قالب می‌کنند.

وی تصریح کرد: شهید مطهری در دوره‌ای بود که جنگ بین روشنفکری بیمار و روشنفکری مطهر در یک عرصه بود و امروز در دوره ما، دوره‌ای است که جنگ روشنفکری مطهر و بیمار در عرصه دیگری است و اگر کسی عرصه را درست تشخیص ندهد، ممکن است اشتباه کند. در زمان شهید مطهری و قبل از انقلاب، همه بحث‌ها نظری و مبنایی بود که می‌توانست به تشکیل حکومت اسلامی کمک کند یا تشکیل حکومت را به تاخیر بیندازد. دو دسته اشخاص نیز مقابل او بودند؛ یک دسته مرتجعین غربی و دسته دوم مرتجعین اسلامی که به نام انجمن حجتیه معتقد بودند که نباید حاکمیت دینی داشته باشیم و شهید مطهری در مقام مواجهه با این افراد، به عنوان روشنفکر مطهر توانست این فضا را کنار بزند و گفتمان نظری منتج به حکومت دینی را حاکم کند. نتیجه تلاش‌های ایشان نیز شکست گفتمانی بود که می‌گفت نباید به سمت حکومت برویم. ایشان تمام تلاش خود را معطوف این جبهه کرد؛ لذا بحث‌های شهید مطهری مبنایی و نظری است، اما امروز، روشنفکری بیمار در مقابل مطهر، کاملاً در یک فضای دیگری قرار دارد؛ یعنی فضای پساانقلاب، فضایی در مسیر تمدن اسلامی است. دیگر انقلاب انجام شده و این حرکت رو به حلو و بر هم زدن معامله قدرت اتفاق افتاده و امروز در جهان جمهوری اسلامی قدرت برتر است.

حاج‌ابوالقاسم در ادامه افزود: امروز انقلاب اسلامی راه را برای اجرای این عدالت تسهیل کرده است. امروز در دوره پساانقلاب باید دنبال مطلب دیگری باشیم که خلأ اصلی جامعه دانشگاهی است و آن نیز ساخت نظامات اجتماعی، مبتنی بر دین است. ساختار‌های اجتماعی در دیندار شدن و بی‌دین شدن مردم مؤثر هستند و نمی‌توانید در ساختار برساخته از تمدن غربی، دیندار شدن مردم را داشته باشید. مدل اقتصاد در دیندار شدن و بی‌دین شدن مردم تأثیر دارد. نظام سیاسی فرهنگ و رسانه نیز تأثیر دارد. یک نماز می‌خواهید بخوانید، گاهی حضور قلب به سختی ایجاد می‌شود و در نماز ذهن به هزار جا می‌رود، اما در سالن سینما یک حضور و تمرکز بالایی دارید، اما چه می‌شود که در آنجا این قدر تمرکز است، اما در نماز این قدر تمرکز نیست؟ چون ساختاری که ایجاد شده به تمرکز حواس کمک می‌کند، لذا موجب می‌شود که وقتی یک نفر از سینما بیرون آمد می‌تواند از آن فیلم صحبت کند و هرگز حواسش پرت نشود.

این عضو مجلس خبرگان رهبری در پایان تصریح کرد: باید ساختار‌های دینی متناسب را برای توجه به امر آخرت بسازیم و باید ببینیم که مثلاً در حوزه شهرسازی، امروز رسالت ما در عرصه تربیت روشنفکر مطهر چیست و اگر مطهری بود، برای فرار از ارتجاع و حرکت رو به جلو چه می‌کرد؟ امروز رسالت روشنفکر مطهر، تلاش برای ساخت نظامات اجتماعی بر پایه تعالیم اسلامی است.

انتهای پیام