برکات غنیمت شمردن فرصت‌های زندگی
گروه حوزه‌های علمیه ــ آیت‌الله‌العظمی حسین مظاهری در جلسه درس اخلاق و شرح چهل حدیث، «برکات غنیمت شمردن فرصت‌های زندگی» را تبیین کرد.
به گزارش ایکنا؛ متن کامل درس اخلاق مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مظاهری «مدظله العالی» با عنوان «برکات غنیمت شمردن فرصت‌های زندگی» به شرح زیر است:
رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانِی یَفْقَهُوا قَوْلِی
علامه مجلس در بحار الانوار روایتی از رسول گرامی «صل الله علیه و اله و سلم» نقل می‌کند که می‌فرمایند: إِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی أَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتٍ أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا. توصیه و سفارش گران قدر پیامبر اکرم «صل الله علیه و آله و سلم» که باید سرمشق زندگی قرار گیرد این است که: نسیم رحمت خداوند در دوران زندگی شما می‌وزد، مراقب باشید که خود را در معرض آن نسیم قرار دهید و از برکات آن بهره‌مند گردید. مواظب باشید در اثر غفلت، از موهبت‌های رحمت خدا، محروم نشوید مفهومی اصلی این روایت شریف، لزوم غنیمت شمردن فرصت‌ها، به ویژه فرصت‌های معنوی است.
این تاکید در کلام نورانی امیرالمومنین «سلام الله علیه» نیز به این شکل بیان شده است: «و الفرصه ثمر مرّ الحساب» فرصت‌ها مثل ابر، گذران است فرصت‌های زندگی فراوانند، اما اگر انسان انسان غافل شود، خیلی زود از دست می‌روند؛ چنانکه ابر‌های بهاری، فوری پراکنده می‌شوند.
یکی از فرصت‌های معنوی در زندگی انسان، ماه‌های رجب، شعبان و رمضان است. این سه ماه پر برکت، مانند نسیمی هر سال می‌وزد تا افراد لایق و مستعد از برکات آن بهره‌مند گردند پیامبر اکرم «صلی الله علیه و اله و سلم» فرمودند: رَجَبٌ شَهرُ اللّه الأصَبُّ یَصُبُّ اللّه ُ فِیهِ الرَّحمَةَ عَلى عِبادِهِ و شهر شعبان تنشعب فیه الخیرات و فی أول لیلة من شهر رمضان تغل المردة من مِنَ اَلشَّیَاطِینِ وَ یُغْفَرُ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ سَبْعِینَ أَلْفاً فَإِذَا کَانَ فِی لَیْلَةِ اَلْقَدْرِ غَفَرَ اَللَّهُ بِمِثْلِ مَا غَفَرَ فِی رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَى ذَلِکَ اَلْیَوْمِ إِلاَّ رَجُلٌ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَخِیهِ شَحْنَاءُ فیقول الله عَزوجَل انظروا هوُلاء حَتى یَصطلحُوا.
رجب، ماه ریزش رحمت الهی است و رحمت خداوند، در آن ماه مثل باران جاری است؛ و در ماه شعبان، خیرات، منشعب می‌شوند. در نخستین شب ماه رمضان، شیاطین سرکش به بنده کشیده می‌شوند و هر شب، هفتاد هزار نفر آمرزیده خواهند شد. وقتی شب قدر فرا برسد، خداوند، به همان اندازه که در رجب و شعبان و ماه رمضان تا آن روز آمرزیده خواهند شد. وقتی شب قدر فرا برسد، خداوند، به همان اندازه که در رجب و شعبان و ماه رمضان تا آن روز آمرزیده است، بندگان را می‌آمرزد، مگر افرادی که با هم اختلاف و دشمنی دارند. خداوند متعال می‌فرماید آمرزش آن‌ها را به تاخیر اندازید تا با هم آشتی کنند.
بنابراین، فرصت ماه‌های رجب، شعبان و ماه مبارک رمضان، بی نظیر و استثنایی است در این سه ماه، بندگان مهمان خداوند و خداوند میزبان آنهاست این فرصت‌ها، باید غنیمت شمرده شود، به ویژه فرصت گرانبهای ماه مبارک رمضان، که در پی آن تقوا نصیب آدمی خواهد شد. قرآن کریم به خوبی دلالت دارد که روزه و ماه رمضان برای تقواست: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»
در این ماه شریف، به خیلی مقام‌ها می‌شود رسید، از جمله برخورداری از مغفرت پروردگار و رسیدن به بهشت و نعمت‌های بهشتی است. روزی پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم» بعد از نماز به منبر رفتند. وقتی روی منبر نشستند، چند بار فرمودند آمین، یکی از اصحاب پرسید یا رسول الله (ص)، این امین‌ها برای چه بود؟ فرمودند: جبرئیل آمد و سه دعا و به عبارتی سه نفرین کرد و من نیز آمین گفتم اول گفت: لعنت خدا بر کسی باد که پدر و مادر یا یکی از آن دو را درک کند، اما آمرزیده از دنیا نرود من نیز آمین گفتم بعد گفت لعنت خدا بر کسی که اسم مرا (محمد) بشنود و صلوات نفرستد من نیز بار دیگر امین گفتم و هنگامی که بر بالای منبر نشستم، گفت: لعنت خدا بر کسی باد که ماه مبارک رمضان بر او بگذرد و آمرزیده و بهشتی نشود و باز من آمین گفتم.
ماه مبارک رمضان، فرصتی است که انسان را به کمال و آدمیت می‌رساند کسانی که توجه به این نعمت بزرگ خداوند دارند، در پایان این ماه شریف، صفات رذیله را از دل کند و فضایل انسانی را به جای آن غرس و بارور می‌کنند.
مقصود از مهمان خدا شدن در این ماه، تنها آمرزش گناهان نیست، بلکه انسان می‌تواند در این مهمانی، به مقام آدمیت و به قرب الهی برسد می‌تواند خداوند تعالی را بر دل خویش حاکم سازد یعنی نور خدا را در دل بیاید در این صورت، به تعبیر قرآن کرمی «سبل سلام یا راه‌های هدهایت را پیدا می‌کنند نه تنها در صراط مستقیم قرار می‌گیرد، بلکه تا آخر در آن راه می‌ماند قرآن کریم می‌فرماید:
قَدْ جَاءَکُم مِنَ اللَهِ نُورٌ وَ کِتَـاب مُّبِینٌ یَهْدِی بِهِ اللَهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلامُ وَ یُخرِجُهُم مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدِیهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ
سُبل سلام، یعنی راه‌های سلامتی را می‌یابد. این‌ها تعلیم و تعلم و دانستنی نیست، بلکه یافتنی است وقتی خدا بر دل حاکم شده، این دل راه‌های سلامتی را می‌یابد و به نور خدا نورانی می‌شود، ظلمت‌ها از بین می‌رود و نور مطلق وجودش را منور می‌کند: یَهْدِیهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ
این هدایت، هدایت تکوینی است؛ یعنی خداوند تعالی دست عنایت خود را روی سر بنده‌اش قرار می‌دهد و مانع لغزش، انحراف و سقوط وی می‌گردد.
رسیدن به این گونه مقام و برخورداری از موهبت‌های معنوی، مشروط بر آن است که انسان فرصت را غنیمت بشمرد، خودش را در مسیر رحمت الهی قرار دهد و از وزش رحمت و لطف خدا محفوظ گردد.
استاد بزرگوار ما امام خمینی «قدس سره» بار‌ها می‌فرمودند: تا جوانید، مهذب شوید، وگرنه کسی بخواهد در پیری به تهذیب نفس بپردازد، در سر حد محال است. ریشه کن کردن صفات رذیله، که در عمق جان آدمی ریشه دوانده در سنین پیری، بسیار سخت است.
ماه مبارک رمضان، مسیر پر نشیب و فراز تهذیب را همواره می‌کند جوان‌های عزیز می‌توانند با استفاده از این فرصت نورانی، به هر درجه و مقام معنوی که دلخواه آنان است، برسند.
اساسا نعمت بزرگ عمر و جوانی انسان، خود یک نسیم رحمت و فرصت کم نظیری است که باید غنیمت شمرده شود از فرصت گرانبهای عمر، باید نهایت بهره برداری برای آبادی دنیا و آخرت بشود. مشهور است که عمر، طلاست. اما معلوم است که این، حرف غلطی است، بهتر، آن است که بگوییم: عمر، طلاآور است. طلا یک سنگ معدنی کمیاب است، اما ارزش آن چه ربطی به عمر پر ارزش دارد؟ یکی از کوچکترین نتایج حاصل از عمر، این است که با آن می‌توان طلا‌های دنیا را به دست آورد. اگر هم در معنویات استفاده شود، محصول آن طلای ناب آخرت است.
یک جوان، تا جوان است و انرژی دارد باید تمام قوای خود را در کسب علم، تامین معیشت دنیا و تهذیب نفس، به کار گیرد. به قول معروف، هر کسی باید در جوانی، بار خود را ببندد، وگرنه بعد از چهل سال و در سراشیبی پیری، هر کاری مشکل است.
امام رضا (سلام الله علیه) در حدیثی از قول رسول خدا «صلی الله علیه و آله و سلم» می‌فرمایند: «إِذَا کَانَ یَوْمُ اَلْقِیَامَةِ لاَ یَزُولُ اَلْعَبْدُ قَدَماً عَنْ قَدَمٍ حَتَّى یُسْأَلَ عَنْ أَرْبَعَةِ أَشْیَاءَ عَنْ عُمُرِهِ فِیمَا أَفْنَاهُ وَ عَنْ شَبابِهِ فیما اَبلاهُ وَ عَن مالِهِ مِن اَینَ اَکتَسَبَهُ وَ فیما ذا اَنفَقَهُ وَ عَن حُبِّنا اَهلَ البَیتِ»
بنده، در قیامت، قدم از قدم بر نمی‌دارد مگر آنکه به چهار سوال پاسخ قانع کننده بدهد؛ یکی از عمرش که در چه صرف کرده و دیگری از جوانیش که در چه راهی هدر داده است. همچنین از مالش می‌پرسند که چگونه به دست آورده و در چه مصارفی خرج کرده است و سوال آخر، به محبت اهل بیت «سلام الله علیهم» است.
اگر کسی نتواند با ارائه پاسخ مناسب، از این بازپرسی رد شود، قیامت سختی در پی خواهد داشت.
عمر و وقت انسان، بسیار پر ارزشتر از مال دنیاست، اما یک شباهتی به اشیاء و اموال دنیوی دارد و آن این است ک در عمر نیر اسراف و تبذیر راه می‌یابد. اگر وقت انسان به بیهودگی تلف شود، اسراف عمر است و اگر در راه گناه صرف شود، تبذیر است.
آیه‌ای از قرآن کریم با هشدار و تهدیدی جدی، بندگان را به استفاده از اوقات خویش و انجام اعمال صالح و نیکو فرا می‌خواند می‌فرماید: «وَ هُمْ یَصْطَرِخُونَ فی‌ها رَبَّنا أَخْرِجْنا نَعْمَلْ صالِحاً غَیْرَ الَّذی کُنَّا نَعْمَلُ أَ وَ لَمْ نُعَمِّرْکُمْ ما یَتَذَکَّرُ فیهِ مَنْ تَذَکَّرَ وَ جاءَکُمُ النَّذیرُ فَذُوقُوا فَما لِلظَّالِمینَ مِنْ نَصیرٍ»
طبق این آیه، در قیامت، آه و ناله اهل جهنم بلند است و می‌گویند: پروردگارا ما را به دنیا برگردان، تا آدم شویم و اعمال شایسته به جا آوریم به آن‌ها خطاب می‌شود: مگر به شما آنقدر عمر ندادیم تا از آن استفاده کنید و عبرت بگیرید؟ مگر برای شما پیامبر و هشدار دهنده نفرستادیم؟ پس راه بازگشتی در کار نیست و باید عذاب جهنم را بچشید.
یعنی کسانی که عمرشان را هدر داده و در راه رضای خداوند صرف نکرده‌اند، در قیامت بازخواست و مؤاخذ خواهند شد آنان که عمر خویش را صرف گناه و معصیت کرده‌اند نیز، دچار تبذیر عمر شده و معلوم است که معذب خواهند بود.
انسان باید فکر کند که ساعات عمرش چگونه می‌گذرد؟ آیا در رضای خدا و در اعمال صالح و نیکو استفاده شده یا هدر رفته و به بیهودگی و اعمال لغو گذشته است؟
مرحوم علامه مجلسی حدود هفتاد سال در این دنیا زندگی کرده، ولی باید توجه شود که چه آثار ارزشمندی از او به یادگار مانده است! این به آن خاطر است که وقتش را تلف نکرده و از دقایق زندگی، بهره لازم را برده است.
طلبه‌ها و روحانیون باید لااقل بر بحارالانوار علامه مسلط باشند و روایات آن را دقیق بخوانند و بررسی کنند و با موشکافی علمی و دقی، صحیح و ناصحیح آن روایات را تشخیص بدهند.
آن علامه بزرگوار، دریای علم را جمع آوری کرده و در اختیار همه گذاشته تا خودشان با غواصی در آن دریا، مروارید‌های ارزشمند را بیابند و برای همدیگر بیان کنند. این گونه خدمات علمی، باید در اخلاق، اعتقادات و در احکام اسلام صورت پذیرد، ولی با اتلاف وقت طلاب و با تماشای فیلم و سریال و با گذران عمر و جوانی در بخش بیهوده فضای مجازی، هیچ کس به این درجات علمی و معنوی نخواهد رسید. کار و تلاش شبانه روزی می‌خواهد؛ البته تقوا و ارتباط با خداوند هم باید ضمیمه آن شود. اگر انسان تقوا داشته باشد و با خداوند تعالی ارتباط عاطفی برقرار سازد مطالعه و تلاش او نتیجه بهتر و برتر خواهد داد. گاهی یک مطالعه مختصر، به خواست خداوند فراوانی دارد و نتایج مفیدی حاصل می‌کند.
ثمرات علمی و معنوی عمر کوتاه علامه مجلسی، شهیدین، مرحوم صاحب جواهر و سایر فق‌ها و علمای ربانی، علاوه بر تلاش، مرهون تقوا و تهذیب نفوس آن بزرگواران است.
ارتباط با خداوند متعال، به انسان الهام می‌بخشد و اگر از وقت خویش استفاده کند، خداوند متعال به او لطف می‌فرماید و تلاش او نتایج مفید و ثمر بخشی در برخواهد داشت که نسل‌های آینده نیز از او بهره‌مند می‌گردند.
گاهی تلویزیون و اینترنت و وسایلی از این قبیل، سبب اتلاف عمر مردم و دور ساختن آن‌ها از ارزش‌های معنوی می‌شود. مثلا یک خانواده تا بعد از نیمه شب، وقت خود را صرف تماشای فیلم و سریال می‌کنند و نماز صبحشان قضا می‌شود.
قضا شدن و فوت نماز، یک خذلان است. قضا شدن نماز صبح یک مساله عادی نیست، ولی بعضی افراد به آن اهمیت نمی‌دهند، تا نیمه شب و بعد از آن بیدارند و وقت خود را در جلسات باطل و بیهوده می‌گذرانند و بعد هم که نمازشان قضا می‌شود، گویا هیچ اتفاقی نیفتاده است.
مرحوم آیت الله آقای حاج شیخ مرتضی مظاهری نجفی، روایتی نقل می‌کردند که من آن را در کتب روایی ندیده‌ام و به اعتماد ایشان و از قولشان نقل می‌کنم. طبق آن روایت، شخصی خدمت امام صادق (سلام الله علیه) رسید و برای رفتن به یک سفر تجاری، استخاره گرفت. استخاره بد آمد، ولی او بدون توجه به پاسخ استخاره به سفر رفت. اتفاقا آن سفر از نظر تجارب، برای او سودمند بود و منافعی به دست آورد. پس از بازگشت، به محضر امام صادق «سلام الله علیه» رسید و به ایشان گفت: به رغم اینکه استخاره شما بد آمد، من به سفر رفتم و تجارتم پر سود شد. امام صادق «سلام الله علیه» فرمودند آیا به یاد داری که در فلان منزل، نمازت قضا شد؟ گفت: آری! فرمودند: هر چه سود و منفعت نصیب تو شده باشد، جبران خسارت آن نماز که سهوا از تو قضا شده را نمی‌کند.
نماز اول وقت و نماز جماعت هم یک فرصت است و باید غنیمت شمرده شود. به خصوص اهل علم، افراد شاخص کسانی که الگوی جامعه و مردم هستند، باید بیش از افراد عادی به این مسائل اهمیت بدهند. بعضی اعمال که برای عموم مردم مستحب است، برای طلبه‌ها و روحانیون و الگو‌های اجتماعی، شبهه وجوب دارد. اگر یک شخص تاثیر گذار، تا نیمه شب وقت خود را صرف تلویزیون یا اینترنت و نظایر آن کند، فرزندانش از او سرمشق می‌گیرند و به نماز صبح اهمیت نمی‌دهند. اگر طلاب و روحانیون، اهتمام به شرکت در نماز جماعت نداشته باشند، اطرافیان آن‌ها و سایر مردم، برای شرکت در نماز جماعت، تشویق نمی‌شوند.
انتهای پیام
