حفظ عزت ملی؛ دلیل خروج تدریجی از برجام/ برجام به احتضار افتاده است
گروه سیاست و اقتصاد- عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان گفت: اقدام ایران در توقف اجرای بخشی از تعهدات خود در برجام، گامی در راستای حفظ عزت ملی و ایجاد هزینه برای عهدشکنان است.
علی امیدی، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان در گفت‌و‌گو با ایکنا از اصفهان با اشاره به نامه ایران به سران کشورهای باقی مانده در برجام مبنی بر توقف اجرای بخشی از تعهدات خود در برجام، اظهار کرد: فعالیت‌های هسته‌ای ایران 14 بار از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد راستی‌آزمایی قرار گرفته و هر بار آژانس تأیید کرده که ایران بر اساس مفاد برجام عملکرد مثبتی داشته است، ولی ایران عملا به این نتیجه رسید که آمریکا عهدشکنی کرده و اروپا هر چند بر ادامه برجام بدون حضور آمریکا تأکید داشته، ولی در عمل کاری انجام نداده و اینستکس(ساز و کار مالی اروپا) نیز هیچ تأثیری در اقتصاد ایران نداشته است.
وی افزود: از ژاپن و کره جنوبی انتظار حمایت از ایران نمی‌رود، آنها متحدین آمریکا هستند و هر چه این کشور بگوید، انجام داده و در واقع پیشدستی می‌کنند، اگر آمریکا اعلام کند که معافیت‌های نفتی را تمدید نمی‌کند، آنها از قبل خریدهای نفتی خود را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که این مسئله تأثیر منفی در اقتصاد آنها نداشته باشد؛ ولی از چین و هند انتظار می‌رفت که در برابر زیاده‌خواهی‌های آمریکا مقاومت کنند. طبق آمارها، چینی‌ها اخیرا بیشتر با تحریم‌های آمریکا علیه ایران همراهی کرده‌اند و مثل هند خریدهای نفتی خود برای 2019 و 2020 را به گونه‌ای تنظیم کرده‌اند که اگر نفت ایران از بازار حذف شد، در اقتصادشان تأثیری نداشته باشد، یعنی خریدها و سفارش‌های نفتی‌شان را بدون ایران تنظیم کرده‌اند. اگر صادرات نفت ایران وضعیت طبیعی خود را بازیابد، آنها این انعطاف‌پذیری را دارند که دوباره از ایران نفت بخرند.
برجام به احتضار افتاده است
عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان با بیان اینکه نتایج مورد انتظار ایران از برجام عاید این کشور نشد، ادامه داد: ایران برای حفظ عزت ملی خود اجرای برخی از مفاد برجام مثل رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی‌سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن‌سازی رآکتور آب سنگین اراک را به حالت تعلیق درآورده و 60 روز به کشورهای باقی مانده در برجام مهلت داده است که اگر گشایش‌های بانکی و نفتی اتفاق نیفتد، اجرای برخی دیگر از مفاد برجام را متوقف می‌کند. در واقع ایران نوعی دیپلماسی تدریجی را در پیش گرفته است تا واکنش جهان را ارزیابی کند و به نظر من، اقدام امروز ایران را می‌توان پایان دادن به برجام و احتضار آن در نظر گرفت. فکر می‌کنم جهان عملا واکنش مثبتی نشان نداده و درخواست‌های ایران را مورد توجه قرار ندهد و کم کم شاهد مرگ نهایی برجام خواهیم بود.
امیدی در پاسخ به این سوال که آیا این اقدام ایران همان چیزی نیست که آمریکا خواستار آن است؟ گفت: در سیاست بین‌الملل نمی‌توان انتظار پاداش یا نتیجه صددرصد مثبت داشت. هر تصمیمی که در عرصه سیاست بین‌الملل اتخاذ شود، یک‌سری هزینه‌ها و سودهایی دارد. تصمیم امروز ایران در خروج تدریجی از برجام از همین زاویه قابل بررسی بوده و به نظر من، با توجه به هزینه‌ها و سودها، بهترین تصمیم ممکن محسوب می‌شود و عملا هیچ راه دیگری برای ایران باقی نمانده است. برای اینکه اقدامات آمریکا هزینه‌مند شده و به جهان هشدار داده شود، این بهترین تصمیمی بود که ایران برای حفظ عزت و پرستیژ ملی و ایجاد هزینه برای عهدشکنان اتخاذ کرد. بیش از یک سال است که مقامات دولت آمریکا اعلام می‌کنند مشکلات زیادی برای ایران ایجاد کرده و جهان را علیه آن بسیج کرده‌اند، ایران شدیدا تحت فشار است و همزمان برجام را نیز رعایت می‌کند.
وی اضافه کرد: فرض کنید نهایت هزینه‌ای که با این تصمیم برای ایران ایجاد می‌شود، این باشد که آمریکا بر اساس مکانیسم ماشه، پرونده هسته‌ای ایران را به شورای امنیت ببرد و این پرونده ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار بگیرد؛ مگر وضعیت کنونی ایران با وضعیتی که پرونده هسته‌ای‌اش ذیل فصل هفتم منشور قرار بگیرد، تفاوتی دارد؟ عملا تفاوتی ندارد و در بیانیه شورای عالی امنیت ملی نیز خاطرنشان شده که اگر شورای امنیت تصمیم به احیای قطعنامه‌های قبلی گرفته و ایران مشمول تحریم‌های جدید شود، ایران اقدامات جدیدی انجام خواهد داد. به نظر من، راهی غیر از این برای ایران باقی نمانده بود.
این مدرس حقوق بین‌الملل درباره احتمال برخورد نظامی میان ایران و آمریکا بیان کرد: درست است که میان ایران و آمریکا جنگ لفظی در جریان بوده و یک‌سری شرایط برای برخورد نظامی وجود دارد، ولی به نظر من در این معرکه کسی پیروز است که تیر دوم را شلیک کند و شلیک‌کننده تیر اول دچار چالش‌های اساسی به خصوص از نوع مشروعیت می‌شود. اگر ایران بتواند تحمل کند که شلیک‌کننده تیر دوم باشد، هم اجماع داخلی ایجاد خواهد شد و هم نوعی مشروعیت بین‌المللی برای ایران به وجود می‌آید. تقابل نظامی بستگی به این دارد که شلیک‌کننده تیر اول کدام کشور باشد، البته زمینه‌های تقابل نظامی فراهم شده است، اسپانسرهای این تقابل نظامی یعنی عربستان و امارات اعلام آمادگی کرده‌اند و پایگاه‌های نظامی آمریکا در حال تجهیز و تقویت هستند.
آمریکا دیپلماسی را با بن‌بست مواجه ساخته است
وی با اشاره به اینکه آسیب‌های ناشی از تقابل نظامی برای ایران نیز اجتناب‌ناپذیر است، افزود: گاهی مواقع آن‌قدر انتخاب‌ها در سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل محدود است که راهی جز این باقی نمی‌ماند. ایران که عهدشکنی نکرد، برجام و سیستم کنترل اشاعه سلاح‌های هسته‌ای را پذیرفت و بنابر 14 بار گزارش رسمی آژانس، مورد راستی‌آزمایی قرار گرفت و ثابت شده که از ان پی تی انحراف نداشته است. ما همه راه‌ها را طی کرده‌ایم و این آمریکا است که با شروط دوازده‌گانه دیپلماسی را با بن‌بست مواجه کرده، بنابراین اگر جنگی رخ دهد و ما در موقعیت دفاع مشروع قرار بگیریم، ایجادکننده چنین وضعیتی ما نبوده‌ایم و محور آمریکا-اسرائیل باعث آن شده‌اند.
امیدی در خصوص واکنش وزیر امور خارجه آمریکا به اقدام ایران خاطرنشان کرد: قانون همه یا هیچ در برجام نیز مورد تأکید قرار گرفته است، بدین معنی که یا همه مفاد باید پذیرفته شود یا هیچ کدام پذیرفته نشود، در اینجا به صورت ظاهری و لفظی نظر وزیر امور خارجه آمریکا درست به نظر می‌رسد، ولی در ذات هر معاهده بین‌المللی آمده که مادامی یک کشور به مفاد معاهده‌ای پایبند است که طرف مقابل نیز به آن پایبند باشد. وقتی طرف مقابل کاملا از معاهده خارج شده، این ابتکار عمل ایران محسوب می‌شود که برای اثبات حسن نیت خود به جهان، خروج تدریجی را در پیش گرفته است.
وی تصریح کرد: برخی کشورها مثل چین، هند و روسیه در برابر این اقدام ایران خنثی عمل می‌کنند، یعنی خلاقیتی در دفاع از منافع ایران نشان نمی‌دهند، ولی متأسفانه اروپا و کشورهای عربی با آمریکا علیه ایران همداستان خواهند شد، به احتمال زیاد پرونده هسته‌ای ایران را به شورای امنیت برده، مکانیسم ماشه را عملی کرده و قطعنامه‌های پیشین علیه ایران را احیا می‌کنند.
عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان در پاسخ به این سوال که آیا در چنین شرایطی می‌توان به مذاکره امید داشت و اصلا مذاکره کردن به نفع ایران است یا خیر، گفت: ما باید برای کشور خاطی هزینه ایجاد کنیم و این کار به نظر من زمینه مذاکره را بهتر ایجاد می‌کند. ترامپ در حال حاضر بیشتر احساس خطر می‌کند و تیم وی بیشتر به فکر فرو می‌رود، چون تا قبل از اقدام ایران، اوضاع را به نفع خود می‌دیدند، آمریکا از برجام خارج شده و ایران در عین رعایت برجام شدیدا تحت فشار بود و آمریکا انتظار داشت که ایران با سیاست این کشور بیشتر همراهی کند. در شرایط کنونی می‌بینند ایران نه تنها خروج تدریجی از برجام را در پیش گرفته، بلکه تقابل میان دو کشور در حال افزایش است. در رقابت‌های انتخاباتی آمریکا در سال 2020، رقبای ترامپ از وی خواهند پرسید که درست است از برجام خارج شدی، ولی در ازای آن چه به دست آوردی؟ میراث سیاست خارجی اوباما این بود که حداقل برنامه هسته‌ای ایران را مهار کرد، ولی در حال حاضر ابهام استراتژیک بیشتر شده است.
وی اضافه کرد: به نظر من اگر تقابل نظامی رخ ندهد، شاید شرایط برای مذاکره بیشتر فراهم شود. در این شرایط دیگر مذاکره با شروط دوازده‌گانه پمپئو امکان نخواهد داشت و ایران با این اقدام خود، توپ را به زمین طرف مقابل انداخته است. ایران می‌تواند ادعا کند که یا هزینه‌های خروج از برجام را بپذیرید یا اگر مایل به احیای دوباره برجام هستید، مذاکره بدون قید و شرط باید انجام شود.
انتهای پیام
