شناخت و بررسی آثار گناهان کبیره در زندگی(1)

به گزارش ایکنا؛ ویژه‌برنامه درس‌هایی از قرآن با سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی سه شنبه، 17 بهمن‌ماه، در اولین روز ماه مبارک رمضان سال 1440 هجری قمری با موضوع «شناخت گناهان کبیره(1)» از شبکه اول سیما پخش شد. طبق روال هرساله، این ویژه‌برنامه هر روز ماه مبارک به جز جمعه‌ها پخش می‌شود.
عناوين این برنامه شامل نقش گناهان در مشکلات زندگی، رعایت حال مردم در مهمانی‌ها، گناهان بزرگ و کوچک در روایات، پاداش‌های بزرگ برای کارهای مستحب، ناامیدی از رحمت خدا، از گناهان کبیره، تبدیل دوستی‌ها به دشمنی در قیامت و بسترسازی برای گناه و وسوسه شیطان بود. در ادامه مشروح برنامه را می‌خوانید؛

«بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمین، بعدد ما احاط به علمه»
«الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي»
35 سال پیش، یک ماه رمضان در مورد گناه شناسی در تلویزیون صحبت کردم که به صورت کتابی شد و به بعضی زبان‌ها هم ترجمه شد و ایران هم زیاد چاپ شد. امسال برای ماه رمضان باز همان بحث را می‌خواهم یا بعضی شب‌ها یا کل ماه رمضان بگویم چون بحث مفیدی است. کلمه‌ گناه با هفده تعبیر آمده است، «ذنب» یعنی گناه، معصیت، اثم، سیئه، جرم، حرام، خطیئه، فسق، فساد، فجور، منکر، فحشا و فاحشه، شر، نمم، وزر، ثقل، هرکدام حدود بیست بار، سی بار، چهل بار آمده که جمعش حدود هفتصد بار شد. این نکته اول که در قرآن حدود هفتصد بار با هفده تعبیر سخن از گناه آمده است. چقدر مسأله باید مهم باشد.
نقش گناهان در مشکلات زندگی
همه بدبختی‌های... اگر نگوییم همه بدبختی‌های ما، بسیاری از مشکلات ما بخاطر گناه است. اول دعای کمیل که شب جمعه می‌خوانیم. « اللهم اغفرلی الذنوب التی تنزل النقم» یعنی بدبختی‌ها به خاطر گناه نازل می‌شود. «تحبس الدعاء» توفیق دعا کردن یا استجابت دعا به خاطر گناه گرفته می‌شود. «تنزل البلاء» بلا نازل می‌شود. «تقطع الرجاء» امیدها قطع می‌شود و مردم به یأس کشیده می‌شوند. اول دعای کمیل در چند سطری امیرالمؤمنین می‌فرماید: هرچه مشکل داریم در گناه است. در قرآن داریم «أخذناهم بذنوبهم»... قاری: «أخذناهم بذنوبهم» اینها چون گناه کردند، ما اینها را با قهر خود گرفتیم. جای دیگر می‌گوید: «فَبِظُلْمٍ‏ مِنَ‏ الَّذِينَ هادُوا» قاری: «فَبِظُلْمٍ‏ مِنَ‏ الَّذِينَ هادُوا حَرَّمْنا عَلَيْهِمْ طَيِّباتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ» (نساء/160) بخاطر ظلمی که یهودی‌ها کردند خداوند اینها را در تحریم قرار داد. «بِما كَسَبُوا» داریم. «بِما كَسَبَتْ‏ قُلُوبُكُم‏» (بقره/225) داریم. «فَبِما كَسَبَتْ‏ أَيْدِيكُم‏» (شوری/30) داریم. پر است از آیات و روایات، یعنی زیاد است که می‌گوید: گناه، گناه، گناه!
ما خیلی مبتلا هستیم. به راحتی گناه می‌کنیم و هرچه می‌خواهیم می‌گوییم. در تعارف‌هایمان، آه... مخلصم، دروغ می‌گویی، تو کی به من اخلاص داری؟ مشتاق دیدار، واقعاً تو مشتاق دیدار بودی؟ خیلی دلتنگت بودم. واقعاً تو خیلی دلتنگ من بودی؟ همینطور هرچه می‌خواهیم می‌گوییم. حرف حساب و کتاب دارد. سی گناه از زبان صادر می‌شود. شهادت به ناحق، فحش، لعنت، دروغ، تهمت، غیبت، مسخره، جوک، تحقیر، سی گناه از این زبان است. گوش چه؟ چشم چطور؟ دل چطور؟ «بِما كَسَبَتْ‏ قُلُوبُكُم‏» یعنی گاهی انسان با فکرش گناه می‌کند، می‌نشیند برنامه‌ریزی می‌کند که این را چطور، این جنس را به مشتری کلک بزند؟
یک کسی می‌گفت: خدایا شر مردم را از سر من کم کن، خودم با شیطان کنار می‌آیم. «يُوحِي‏ بَعْضُهُمْ‏ إِلى‏ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ» قاری: «يُوحِي‏ بَعْضُهُمْ‏ إِلى‏ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً» (انعام/112) یعنی هرکس هم کم دارد، شیطان‌های رفیقش «یوحی» یعنی به او وحی می‌کند، اطلاع رسانی می‌کند. الآن یک عیبی هنوز ثابت نشده به صدها، هزارها، میلیون‌ها آدم صادر می‌کنند در این فضای مجازی، آقا ثابت شده یا نشده؟ من اینجا نشستم از دو سال پیش تا حالا چهار پنج بار مردم! من هی می‌گویم: زنده هستم! یک خرده حرف‌زدن‌ها حساب و کتاب می‌خواهد.
یک کسی را می‌بینیم بد است، بازاری کلاهبرداری کرد، وقتی حرف می‌زنیم نمی‌گوییم: فلان بازاری، می‌گوییم: بازاری‌ها! یک شهردار، شهرداری‌ها! دولت، دولتی‌ها، آخوندها، عرب‌ها، عجم‌ها، کردها، لرها، ترک‌ها، یعنی یک عیب که دیدیم این عیب را به همه استان... اینها گیر دارد. خیلی گناه داریم. اولین سیلی که خدا به گنهکار می‌زند این است که مزه نماز را از او می‌گیرد. از نماز لذت نمی‌برد. الآن ما گرفتار شدیم، از نماز لذت نمی‌بریم، چون واجب است می‌خوانیم. لذا بعد از نماز به هم می‌گوییم: نماز را خواندیم راحت شدیم. راحت شدیم یعنی گیر افتاده بودیم. به بچه می‌گوییم: بلند شو نماز بخوان راحت شوی. یعنی چه؟ یعنی گیر افتادی. از نماز لذت نمی‌بریم. حدیث داریم اولین سیلی که خدا به گنهکار می‌زند، لذت نمی‌برد. مسأله گناه، مسأله مهمی است.
خدایا ماه رحمت است، ما را تا اینجا آوردی که وارد ماه رحمت شدیم، خدایا در این ماه رحمت همه گناهان ما را ببخش و بیامرز. جوان گفت: من دختر زیبا می‌بینم، نمی‌توانم نگاهش نکنم. چشمم در اختیار خودم نیست. دلم می‌رود و چشمم هم با دلم می‌رود. اول چشم می‌رود و بعد دل، گفتم: واقعاً می‌خواهی نگاه نکنی؟ گفت: بله، گفتم: نذر کن اگر به دختری نگاه مسموم کردی، پنجاه هزار تومان خودت را جریمه کنی. دو تا پنجاه هزار تومان بدهی سفت می‌شوی. دلیلش این است که اگر ما بلیط قطار داشته باشیم دو بعد از نصف شب از خواب می‌پریم. چون بلیط ما سوخت می‌رود.
رعایت حال مردم در مهمانی‌ها
اذیت کردن کتک زدن نیست. می‌آمدند خانه پیغمبر ناهار، بعد از ناهار به جای اینکه بلند شوند بروند، می‌نشستند اختلاط می‌کردند. آیه نازل شد «فَإِذا طَعِمْتُمْ‏ فَانْتَشِرُوا» (احزاب/53) جایی مهمانی رفتید، غذا خوردید بلند شوید بروید. قاری: «وَ لا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ» ننشینید اختلاط کنید. «إِنَّ ذلِكُمْ كانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ» قاری: «انّ ذلک...» حاج آقا: «إِنَّ ذلِكُمْ كانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ» قاری: «انّ ذلک...» «إِنَّ ذلِكُمْ كانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنْكُمْ» بابا اینکه شما می‌نشینید اختلاط می‌کنید، پیغمبر «یؤذی» یعنی اذیت می‌شود، «فَیَستَحیی» خجالت می‌کشد به شما بگوید: بلند شوید بروید. در دیگی... در دیزی باز است، حیای گریه کجاست؟ شما ناهار خانه ما آمدید، الآن چهار بعد از ظهر است. ناهار نیم ساعت الی یک ساعت، اگر صاحبخانه گفت: بنشین و اصرار کرد، بنشین! وگرنه اذیت می‌شوند. خداوند در قرآن به چه چیزی اذیت گفته است؟ «یؤذی النبی» به کسانی که در خانه پیامبر مهمان هستند، از اصحاب پیغمبر هستند، مهمان پیغمبر هم هستند، پیغمبر از آنها پذیرایی کرده است ولی نشستن زیادی خودش یک اذیت است. «یؤذن النبی» اذیت می‌شود.
ماه رمضان ماه استغفار است. استغفار از چه؟ ما گاهی وقت‌ها شوخی یک لامپی را خاموش می‌کنیم و می‌رویم. می‌گوییم: شوخی لامپ را خاموش کردم. ولی وقتی ما را خواستند حساب کار را بکشند، باید بگویند: بیا، یک ورقه بیاور، جنابعالی لامپ را خاموش کردی. در این خاموش کردن لامپ می‌دانی چه شد؟ چقدر بچه‌ها جیغ کشیدند. چقدر غذاها حیف و میل شد. چند بشقاب شکسته شد. دو نفر سرشان به دیوار خورد. دو نفر از پله افتادند. صاحبخانه چقدر خجالت کشید. چقدر کفش‌های قاطی شد و برای پیدا کردن کفش چقدر معطل شدند. همه اینها را می‌نویسند پای حساب کسی که لامپ را خاموش کرد. قرآن می‌گوید: «نکتب ما قدموا» قاری: «نَكْتُبُ‏ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ» (یس/12) گناه چراغ خاموش کردن را می‌نویسیم، آثاری هم که بر این خاموش کردن است را می‌نویسیم.
گناهان بزرگ و کوچک در روایات
بگذریم، در گناه آیاتی داریم گناهان دو دسته هستند. گناه صغیره و کبیره، قرآن می‌گوید: «ان تجتنبوا» قاری: «إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ» (نساء/31) قرآن می‌گوید: اگر گناهان بزرگ را دوری کنید، گناهان کوچک را می‌بخشم. مثل اینکه کسی به کسی ده میلیون و بیست و دو هزار تومان بدهکار است. شما اگر ده میلیون را دادی، 22 هزار تومان را می‌گویی نگیر، می‌گوید: باشد نمی‌گیرم. گناهان بزرگ را دوری کنی، گناهان کوچک را می‌بخشد. گناهان بزرگ چیست؟ حضرت امام می‌فرماید: چهل گناه بزرگ را می‌شمرد. روایات مختلف است. بعضی می‌گویند: گناه بزرگ، گناه کبیره هفت تا است. تا هفتاد مورد هم گفتند. حالا چرا این روایت‌ها اختلاف دارد. بخاطر این است که در کبیره‌ها هم کوچک و بزرگ دارد. لذا در روایت داریم، «اکبر الکبائر» یعنی این گناه کبیره است، اما از باقی کبیره‌ها یک مقدار بزرگتر است. قتل گناه کبیره است، منتهی ضریب اینها فرق می‌کند.

پاداش‌های بزرگ برای کارهای مستحب
در قرآن داریم که بعضی عبادت‌ها ضِعف می‌شود. ضِعف یعنی دو برابر، بعضی اضعاف هستند. «اضعافاً» قاری: «أَضْعافاً مُضاعَفَة» (آل‌عمران/130) بعضی دو برابر نمی‌شود، چند برابر می‌شود. یک جا داریم ده برابر می‌شود. «من جاء بالحسنه» قاری: «مَنْ‏ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها» (انعام/160) خوبی‌های شما را ده تا می‌نویسند. بعضی جاها داریم که «كَمَثَلِ‏ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ» قاری: «كَمَثَلِ‏ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ» (بقره/261) کار خیر شما مثل دانه‌ای است که می‌کارید، از این دانه هفت خوشه بیرون می‌آید و در هر خوشه صد دانه است. یعنی یکی هفت خوشه می‌شود و هر خوشه صد تا، می‌شود هفتصد تا. بعد از هفتصد تا، می‌گوید: «وَ اللَّهُ يُضاعِفُ» گاهی از هفتصد تا بیشتر، دو برابر «ضِعف»، چند برابر «اضعاف» ده برابر «عشر امثالها» هفتصد برابر«كَمَثَلِ‏ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ»، بیش از هفتصد برابر این است. یک آیه در قرآن داریم می‌گوید: هیچکس نمی‌داند و نمی‌تواند بفهمد، احدی نمی‌داند ثوابش چقدر است. «فَلا تَعْلَمُ‏ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ» (سجده/17) آیه داریم در قرآن که عبادتی است، هیچکس حسابش را ندارد. آن چه عبادتی است؟ اینقدر زیاد است. می‌گوید: نماز شب. کسانی که «تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ» (سجده/16) کسانی که خودشان را از رختخواب بکنند و نماز شب بخوانند. ماه رمضان از برکاتش این است که انسان سحرخیز است. گاهی هم انسان قبل از سحری می‌بیند ده دقیقه یک ربع وقت دارد، بعد از سحری چند دقیقه وقت دارد. لااقل حالا که به عشق سحری بیدار شدیم، ماه رمضان نماز شب را بخوانیم. نماز واجب خواندن مهم نیست، واجب است. مستحب خواندن مهم است. با اینکه واجب نیست ولی من می‌خواهم با خدا حرف بزنم نماز شب یازده رکعت است، پنج تا دو رکعتی و یک، یک رکعتی. کافی است. بی «قل هو الله» می‌شود خواند. این برای آنهایی است که تا حالا نماز شب نخواندند.
اینهایی که اهل نماز شب هستند، خودشان می‌دانند باید چه کنند. رکعت آخر دعاهایی دارد که خودشان بلد هستند. اما کسی تا حالا اگر نماز شب نخوانده، پنج تا دو رکعتی و یک، یک رکعتی. جمعاً دوازده دقیقه می‌شود. دوازده دقیقه چیست؟ حالا که سحر... یازده رکعت است فوقش می‌شود دوازده دقیقه، به هر حال... می‌شود دو رکعت را ایستاده و دو رکعت را نشسته خواند. می‌شود در دو رکعت، یک رکعت را ایستاده خواند و یک رکعت را نشسته خواند. می‌شود در یک رکعت، «قل هو الله» را خواند و در یک رکعت نخواند. می‌شود. آنوقت آنهایی که عوض خواب چند دقیقه مناجات می‌کنند و خودشان را از رختخواب فاصله می‌گیرند، می‌گوید: دو برابر و ده برابر و هفتصد برابر نیست. «فَلا تَعْلَمُ‏ نَفْسٌ» هیچکس نمی‌داند، «ما أُخْفِيَ لَهُمْ» یک چیزی برایش پنهان کردیم. خدا به اینهایی که نماز شب می‌خوانند، می‌گوید: یک چیزی برایت پنهان کردیم. «فَلا تَعْلَمُ‏ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ» احدی نمی‌داند چه چیزی برایش پنهان کردیم، «مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ» یک چیزی پنهان کردیم که چشمت به آن روشن می‌شود. چیزی که خدا برای چشم روشنی مؤمنین پنهان کرده است.
اگر گناه کبیره را کنار بگذاریم، خدا گناهان صغیره را می‌بخشد. کبیره‌ها درجه دارد. خود کبیره‌ها هم دانه درشت و دانه ریز دارد. هر گناهی که وعده عذاب رویش داده باشد، گناه کبیره است.
ناامیدی از رحمت خدا، از گناهان کبیره
یأس از رحمت خدا گناه کبیره است. یعنی آدم نا امید شود. کار از کار گذشته است. من دیگر باسواد نمی‌شوم. من با این گناهی که کردم خدا مرا نمی‌بخشد. تو نمی‌خواهد مسجد بروی، برو باقی کارهایت را درست کن. هی به خودش یأس را تلقین می‌کند. یک مردی پیدا شد به نام امام(ره) می‌گفتند: شما می‌خواهید شاه را بیرون کنید؟ آدم مستأجر خانه‌اش را نمی‌تواند بیرون کند. شما می‌خواهید شاه را بیرون کنید؟ مردم مأیوس شدند. امام آمد با نفس مسیحایی، مردم ترسو، شجاع شدند. به جای مستأجر شاه را هم از مملکت بیرون کردند. مگر می‌شود ایشان فرمانده کل قوا است؟ امام فرمود: می‌شود. می‌شود فرمانده کل قوا را هم عوض کرد. شاه فرمانده کل قوا بود، امام او را عوض کرد. یک معلم می‌خواهد حکومت کند، بله می‌شود. آقای رجایی، شهید رجایی(ره) معلم بود، رئیس جمهور شد. شما با این مهره‌هایی که شاه دارد می‌خواهید چه کنید؟ همین مهره‌های شاه، وقتی می‌خواستند هویدا را اعدام کنند در تهران، لحظه‌ی اعدام یک چیزهای زشتی به شاه گفت. از آن فحش‌های خیلی خیلی بد، که شاه سگ‌های خانه‌اش را آمریکا فرستاد، من را زودتر بیرون نکرد که من هم بفرستد، که الآن گیر شما افتادم. قرآن همین را دارد، می‌گوید: تمام رفاقت‌های دنیوی یک زمانی تبدیل به فحش می‌شود.
تبدیل دوستی‌ها به دشمنی در قیامت
قاری: «الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ‏ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ» (زخرف/67) این آیه قرآن است، «الْأَخِلَّاءُ» خلیل، خلیل یعنی دوست، خلیل‌ها دوست داغ داغ،«الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ‏ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ» روز قیامت همه دشمن هم می‌شوند. قرآن می‌گوید: جهنمی‌ها، هر گروهی این یک جهنم دیگر را می‌بیند، می‌گوید: لعنت بر تو، او می‌گوید: لعنت بر خودت! می‌گوید: خودتی، می‌گوید: ننه‌ات است، بابایت است، «كُلَّما دَخَلَتْ‏ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها» (اعراف/38) قرآن می‌گوید: هر گروهی گروه دیگر را لعنت می‌کند، قیامت به هم می‌گویند: اگر تو نبودی من بد نمی‌شدم. تو مرا بدبخت کردی. «لَوْ لا أَنْتُمْ‏ لَكُنَّا مُؤْمِنِينَ» (سبأ/31) اگر تو نبودی من ایمان داشتم. تو مرا کج کردی. او می‌گوید: نخیر، خودت! به شیطان می‌گویند: خدا لعنتت کند، خدا لعنتت کند! می‌گوید: چته؟ «فَلا تَلُومُونِي‏ وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ» (ابراهیم/22) چرا اینقدر مرا ملامت می‌کنید؟ بر سر خودت بزن، من که تو را کج نکردم. من کیش کیش کردم آمدی. باید نگاه نکنی و نیایی. کار شیطان این نبود که تو را هول بدهد و مجبور کند به گناه، من کیش کیش کردم و تو خودت جذب شدی. «إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ‏ فَاسْتَجَبْتُمْ» (ابراهیم/22) من تو را دعوت کردم، تو اجابت کردی. من کیش کیش کردم، با پای خودت آمدی. من تو را هول ندادم. مجبورت نکردم.
صحنه‌های عجیب و غریبی است. روز قیامت همه نسبت به هم حرف می‌زنند. گاهی به شیطان می‌گویند: تو بودی. می‌گوید: نخیر، خودت بودی.
بسترسازی برای گناه و وسوسه شیطان
می‌بیند ما بنزینی هستیم، کبریت را جلو می‌آورد. می‌بیند ما نفتی هستیم کبریت را نزدیک می‌آورد. لذا قرآن می‌گوید، شیطان می‌گوید: من حریف آدم‌های مخلص نمی‌شوم. همه را گمراه می‌کنم «إِلَّا عِبادَكَ‏ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ» (حجر/40) آدم‌های مخلص را حریف نمی‌شوم. حریف آدم‌های خیس نمی‌شوم. من سراغ نفتی‌ها و بنزینی‌ها می‌روم. اینها خودشان آمادگی دارند، باغبان می‌آید این چوب خودش خشک شده است، منتهی من دیدم خشک است اره کردم. ظرفیت در خودش بود. زمینه‌ها را ما فراهم می‌کنیم. می‌توانیم برای ازدواج بچه‌هایمان اقدام کنیم، می‌گوییم: حالا باشد بعد. سربازی‌اش تمام شود. داداشش از دانشگاه فارغ شود. خواهرش هنوز عروس است، برود. دو تا برادر جلوتر از او هست. اینها دلیل قیامت نیست.
یکسری چیزها را باید از فرهنگمان برداریم. تا خواهرم عروس نشود. تا جهیزیه خواهرم درست نشود، تا داداشم بیرون نرود. تا کنکور چه نشود، تا سربازی چه نشود. همینطور هی خودمان لفت می‌دهیم، این بستری است درست می‌کنیم برای اینکه شیطان بیاید وسوسه کند دختر و پسر ما را با گناه منحرف کند. خودمان این کار را کردیم. چه کسی گفته این کار...

خدایا تو خودت می‌دانی ما چقدر گناه کردیم. به آبروی این ماه و روزه‌دارانش و مولودش امام حسن مجتبی و شهیدش امیرالمؤمنین همه گناهان ما را ببخش و بیامرز. ما را نسبت به همه گناهان بیمه قرار بده. تمام عبادت‌ها را قبول بفرما.
«والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته»

انتهای پیام