فقه و تفسیر هم اگر انسان را به خشیت نرسانند مفید نخواهند بود

به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی موسوی اردبیلی دوم خرداد در ادامه تفسیر سوره فاطر به تعبیر« إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ» در آیه 28 اشاره کرد و گفت: خشیت که در اینجا به معنای خوف است به خوف قلبی اطلاق می‌شود که نشسئت گرفته از علم است و خوف ظاهری در اکثر اوقات نشئت گرفته از جهل است. علماء هم که در اینجا فاعل موخر است به این دلیل است که حصر که با انما شروع شده را در آیه بیشتر نشان دهد.

وی با اشاره به اینکه مراد از علما در این آیه آیا محدثین، فقها و عالمان و طلاب دینی است یا اینکه عالمان علوم طبیعی و طبیب و ... را هم در نظر می‌گیرد و یا مراد عالم خاصی است؟ تصریح کرد: علم به دو دسته تقسیم می‌‌شود یا حضوری و یا حصولی؛ علم حصولی به علمی که واسطه دارد گفته می شود و 90 درصد علم انسان را تشکیل می‌دهد اما علم حضوری از حضور معلوم در نزد عالم ناشی می‌شود که علم خداوند به عالم، حضوری است. 

موسوی اردبیلی با بیان اینکه علم انسان به نفس خود، حضوری است بیان کرد: شناخت انسان از خصوصیات نفسانی خویش مانند محبتی که در قلب او وجود دارد نوعی از علم حضوری است؛ بنابراین علمی که سبب خشیت در وجود انسان است علم حضوری است.

این استاد تفسیر حوزه علمیه ادامه داد: آن چیزی که خدا در نهاد جمیع انسان‌ها قرار داده فطرت است و اگر کسی بخواهد به فطرت علم پیدا کند حضوری است و سبب خشیت می‌شود زیرا فطرت ما همان را بیان می‌کند که در آیه یا ایها الناس انتم الفقراء فقر من جمیع جهات که فطرت بر آن بنا نهاده شده است.

موسوی اردبیلی بیان کرد: اگر کسی واقعا و قلبا و آن به آن، فقر جامع خود را نسبت به خدا درک و با علم حضوری در یابد خشیت هم ایجاد خواهد شد وگرنه در مقام بیان و سخنرانی ممکن است این مسائل بیان شود ولی هیچکدام علم حضوری نخواهد بود یعنی باید به باور و یقین لازم برسیم.

این استاد تفسیر حوزه ادامه داد: در کتاب محاسن مرحوم برقی از زراره روایتی نقل کرده که از امام باقر(ع) در مورد فطرت الله التی فطرالناس سؤال شد که ایشان فمرود فطرهم علی معرفة انه ربهم یعنی خلقت انسان بر اساس معرفت و علم حضوری است؛ اگر این فطرت نبود و سؤال می شد که رازق شما کیست نمی توانستند جواب بدهند؛ مرحوم کافی نیز روایتی از زراره نقل کرده که از امام صادق(ع) در مورد فطرت سؤال شد که ایشان فرمودند فطرهم جمیعا علی التوحید؛ توحید یعنی علم و اعتقاد به وحدانیت بنابراین اگر انسان به علم فطرت خود برسد خشیت خواهد یافت.

موسوی اردبیلی با بیان اینکه مراد از فطرت، کسانی است که فطرتشان دست نخورده است تصریح کرد: روایات متعددی در مورد معرفت انسان به نفسش مطرح و بیان شده که اگر انسان خودش را بشناسد خدا را خواهد شناخت زیرا علم به خدا در ضمیر و نهاد انسان است ولی موانع و حواجبی که ایجاد کرده‌ایم مانع از خداشناسی است لذا رسالت انبیاء چیزی جز کنار زدن این موانع و رجوع به فطرت نیست.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه رسیدن به خودشناسی همان خداشناسی است بیان کرد: بنابراین از منظر این آیه، عالم کسی است که علمش در جمیع اعضا و جوارحش اثرگذاشته باشد؛ عالم این آیه فقیه، اصولی، مفسر و پزشک و منجم و ... نیست بلکه کسی است که علم حصولی او را به علم حضوری برساند. البته به معنای این نیست که این علوم به درد نمی‌خورد بلکه لازم و ضروری است زیرا سبب رسیدن انسان به علم حضوری و مقدمه ارجاع به فطرت می‌شود.

موسوی اردبیلی تاکید کرد: همه علوم اسلامی و انسانی و طبیعی ارزشمند هستند به شرط آن که آن علم سبب خشیت انسان در برابر خدا شود ولی اگر حجابی بر حجاب‌ها بیفزاید ارزشی ندارد ولو اینکه او عالم علم تفسیر و فقه باشد. چنین فردی جز افزودن وزر و وبال برای خود در آخرت کاری نکرده است و هیچ علمی به صورت مطلق فایده ندارد مگر اینکه انسان را به علم حضوری برساند.

وی ادامه داد: در روایتی از معصوم(ع) بیان شده که عالم کسی است که علم در افعال او موثر باشد وگرنه لقلقه زبان تاثیری نخواهد داشت؛ در آیه 9 سوره زمر نیز فرموده است که «أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ» یعنی عالم در اصطلاح قرآن، فرد خاصی است.

موسوی اردبیلی با اشاره به تعابیر موکد قرآن مبنی بر اینکه اکثر مردم نمی‌فهمند بیان کرد: مراد از این نفهمیدن عالم نبودن به فقر انسان در برابر خداست؛ یعنی انسان ابتدا باید در خودش احساس نیاز پیدا کند.

وی همچنین با اشاره به ایه 59 سوره روم اظهار کرد: این آیه فرموده که ما قلب کسانی را که علم ندارند مهر زده‌ایم؛ معلوم می‌شود انسان باید تلاش کند تا به فقر خود علم پیدا کند و اگر سستی کند خدا قلب او را مهر خواهد زد بنابراین علم در این آیات با آیه «يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ»  مرتبط خواهد شد.

این استاد تفسیر با نقدی بر روش برخی مفسران در تفسیر گفت: برخی مفسران هر جا که نتوانند میان آیات بعد با آیات قبل یک سوره و حتی یک آیه ارتباط برقرار کنند «واو» را استیناف می‌دانند در حالی که این طور نیست و مفسر باید بتواند ارتباط منطقی میان مفاهیم یک آیه و آیات یک سوره برقرار کند.

انتهای پیام