دیدگاه علامه طباطبایی و رشیدرضا در مورد آیه 244 بقره/ تفاوت تعریف تفسیر در گذشته و حال

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین کاظم قاضی‌زاده، استاد سطح عالی حوزه، شامگاه سوم خرداد در ادامه مباحث تفسیر آیات جهادی قرآن با اشاره به آیات 243 تا 246 بقره، گفت: در آیه 244 تعبیر «وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ» آمده و برخی از این آیه استفاده قتال ابتدایی کرده و آورده‌اند که خداوند امر به جهاد کرده است.

وی با بیان اینکه بعد از این آیات داستان جالوت و طالوت مطرح شده است، اظهار کرد: در آیه 245 بحث از قرض حسن در راه خداست که ظاهراً سیاق قتال ندارد ولی مفسران آن را حمل بر تأمین مالی جهاد و جنگ و دفاع کرده‌اند: «مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿۲۴۵﴾» و خداوند وعده فرموده که اگر در این راه مالی هزینه شود قرض به خداست که در دنیا و آخرت  چندبرابر پاداش دارد.

قاضی‌زاده با اشاره به آیه «أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى إِذْ قَالُوا لِنَبِيٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ قَالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ» تصریح کرد: در ابتدای این آیه مردم درخواست دارند تا پادشاهی برای آنان قرا داده شود تا مقاتله کنند ولی در ادامه فرموده که ممکن است وقت جنگ فرابرسد و شما پیکار نکنید؛ گفتند خیلی بعید است این کار را نکنیم زیرا ما را از دیارمان بیرون و از خانواده‌مان جدا کرده‌اند و ما قطعاً با چنین کسانی خواهیم جنگید؛ در اینجا این بحث وجود دارد که آیا کسی که از دیار و ابنا خود دفاع می‌کند دفاع  در راه خداست یا نه؛ ممکن است کسی بگوید نیت مهم است ولی گفته شده دفاع از ناموس ولو اینکه کسی متوجه راه خدا هم نباشد لازم است.

وی با بیان اینکه در گذشته آنچه امروز به نام تفسیر معروف است به تأویل تعبیر می‌کردند و آن را جزء علوم قرآن می‌دانستند، افزود: برخی مانند طبری در«جامع البیان فی تأویل القرآن» در این آیه، «فی سبیل‌الله» را این طور معنا کرده است که قتال شما در دین باشد؛ یعنی سبیل‌الله را دین گرفته است؛ در راه شیطان تلاش نکنید و نترسید زیرا مرگ و حیات در دست خداست.

قاضی‌زاده بیان کرد: مرحوم علامه طباطبایی به صورت روشن‌تری مراد از آیه را جهاد ابتدایی می‌داند؛ یعنی این وظیفه مهم برای ایجاد سلطه دینی است؛ ایشان فرموده که ما دنبال کشورگشایی مانند برخی حاکمان دنیایی نیستیم بلکه قصد توسعه دین را داریم؛ یعنی مراد از قتال ابتدایی را توسعه دین می‌داند و نه کشورگشایی. رشیدرضا هم مراد از قتال ابتدایی را رشد تعالی کلمة الله، حفظ مسلمین و دین می‌داند. در حقیقت کار المنار توسعه فی سبیل‌الله است و آن را صرفاً نشر دعوت اسلام نمی‌داند بلکه هم اعلای کلمه الله، تأمین دین، نشر دعوت و  دفاع از مسلمانان دانسته است.

رئیس مؤسسه فهیم ادامه داد: به نظر بنده جهاد مفهوم عامی است و این مفهوم عام مصادیق مختلفی دارد که یکی از آن ها حفظ اسلام از هجمه دشمنان و تعرض ایدئولوژی و فتنه دشمنان از طریق ایجاد شبهه، تضییق اقتصادی و سیاسی و ... است؛ یعنی ما قصد کشورگشایی نداریم ولی دشمنان مسلمین را مورد تهاجم و ظلم قرار می‌دهند یا ممکن است کشوری اسلامی باشد ولی دشمن به عقیده آنان چندان کاری نداشته باشد بلکه برای معادن و کشاورزی این کشور اسلامی را مورد تهاجم قرار دهد که در اینجا هم حفظ این کشور اسلامی و مسلمین مظلوم اگر مستلزم قتال باشد لازم است.

استاد سطح عالی حوزه علمیه تصریح کرد: بنابراین مراد از «وقاتلوا» در آیه 244 امر عامی است که باید مصادیق آن را بیابیم؛ آنچه قدر متیقن است اعلای کلمه الهی و جلوگیری از هجمه به این کلمه الهی است نه اینکه در آن طرف دنیا مردمی را پیدا کنیم که مشرک هستند و وظیفه خود بدانیم که حتماً باید به آن ها حمله و آن‌ها را مسلمان کنیم.

وی با بیان اینکه این چند آیه، آیات هم‌نزول است و در برخی موارد قتال به فی سبیل الله مقید شده و در برخی نشده است، تصریح کرد: کاملاً روشن است که این آیات که در مورد طالوت و جالوت است در مورد قتال دفاعی است و یا حفظ اسلام ولی اینکه آیا شامل توسعه اسلام با جهاد ابتدایی می‌شود نمی‌توان چنین استفاده‌ای کرد؛ کما اینکه علامه طباطبایی این برداشت را از این مجموعه آیات داشته است.

انتهای پیام