ضرورت پی‌ریزی دانش «نقد ترجمه‌های قرآن»
گروه ادب ــ یک پژوهشگر ترجمه قرآن گفت: جایگاه نقد ترجمه‌های قرآن به اندازه‌ای ارتقا یافته که هم‌اکنون باید آن را به منزله دانش مستقلی محسوب کرد که زیرمجموعه متعددی دارد و به دنبال پی‌ریزی دانش «نقد ترجمه‌های قرآن» بود.
نادعلی عاشوری، پژوهشگر ترجمه قرآن، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره دستاورد‌های نهضت ترجمه‌پژوهی قرآن گفت: ترجمه قرآن فقط در برگردان آیات منحصر نمی‌شود، بلکه در قلمرو‌ها و ابعاد دیگری هم تجلی پیدا کرده است که در گذشته سابقه نداشت. به عبارت دیگر، این نامگذاری را نباید صرفاً از زاویه کمیت ترجمه‌ها مورد ارزیابی قرار داد که البته در جای خود مهم است و رقم قابل توجهی را تشکیل می‌دهد، بلکه افزون بر آن، دستاورد‌های متعدد دیگری را که در پرتو این ترجمه‌ها به دست آمده نیز باید مدنظر قرار داد که پیش از آن مسبوق به سابقه نبود.
وی افزود: آنچه تا پیش از انقلاب اسلامی در حوزه ترجمه‌های قرآن رخ داده، با همه ارج و ارزشی که در ذهن و زبان مسلمانان دارد، به کمیت این ترجمه‌ها و اصالت و اعتبار متن و نثر آن‌ها برمی‌گردد؛ یعنی شکوه و عظمت خیره‌کننده و غیرقابل انکار ترجمه‌های پیشین فقط در دو جنبه کمی و کیفی قابل بررسی است. البته کارنامه‌ای درخشان و افتخارآمیز دارد و همان ترجمه‌ها توانستند اساس و پایه ترجمه‌های ممتاز امروزین باشند.
عاشوری با اشاره به ارتقای سطحی کیفی و کمی ترجمه‌های قرآن بیان کرد: شاید ترجمه قرآن در دوره پس از انقلاب را بتوان به رشته پزشکی تشبیه کرد که علاوه بر طبابت و پزشکی اصطلاحی، چندین رشته مختلف، ولی مورد نیاز و مرتبط با پزشکی هم با عنوان پیراپزشکی از پرتو آن سر برآورد که هریک تا عالی‌ترین مراحل تخصصی، زمینه تحقیق و پژوهش دارد و هرگز نمی‌توان هیچ یک از آن‌ها را نادیده گرفت. دقیقاً همین اتفاق امروزه در عرصه ترجمه قرآن نیز رخ داده و مباحث «پیراترجمه‌ای» متعددی پدید آمده است که باید با عنوان کلی «ترجمه‌پژوهی قرآنی» از آن‌ها یاد کرد.
وی ادامه داد: آغاز ترجمه قرآن از هر زمانی که باشد به دو دوره تقسیم می‌شود. نخست دوره ترجمه لفظ به لفظ که هزار سال طول کشید و از آغاز ترجمه تا دوره معاصر را شامل می‌شود؛ و دوره دوم به عصر حاضر مربوط می‌شود که ترجمه معناگرا شد و از حالت لفظ به لفظ بیرون آمد و قرآن به معنای واقعی کلمه ترجمه می‌شود و از همه ظرفیت‌های زبان فارسی به بهترین شکل ممکن برای انتقال معانی ژرف قرآنی استفاده می‌شود و به پختگی و غنای زبان پارسی نیز کمک می‌رساند و این همه مرهون نهضت ترجمه‌پژوهی قرآن و یکی از مهم‌ترین مظاهر برجسته آن یعنی نقد ترجمه‌هاست که در هیچ دوره‌ای سابقه نداشته است. اگرچه پیش از انقلاب شخصیت‌هایی همچون شهید مطهری و علامه فرزان مختصر نقد‌هایی بر برخی ترجمه‌های قرآن نوشته‌اند، این گونه نقد‌ها بیشتر جنبه فردی داشته و چندان گسترده و فراگیر نبوده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه نجف‌آباد تصریح کرد: امروزه نه تنها نقد ترجمه و رشد و بالندگی آن به صورت بخش جدایی‌ناپذیر نهضت ترجمه‌پژوهی دوران معاصر درآمده، بلکه نضج و نمو آن هم به گونه‌ای است که این قبیل تلاش‌ها را به سمت علمی و آکادمیک پیش می‌برد. امروزه شاهد بیش از یک هزار و پانصد مقاله نقد ترجمه و انتشار چندین مجله تخصصی در این حوزه هستیم که در گذشته سابقه نداشته است. همین امر جایگاه نقد ترجمه‌های قرآن را تا بدان پایه ارتقا داد که هم‌اکنون باید آن را به منزله دانش مستقلی محسوب کرد که زیرمجموعه متعددی دارد و باید به دنبال پی‌ریزی دانش «نقد ترجمه‌های قرآن» بود.
وی با بیان اینکه امروزه نقد‌ها از بررسی محتوایی فراتر رفته و به جنبه‌های شکلی و ظاهری ترجمه‌ها و مسائل ریز و درشت نگارشی و ویرایشی هم راه یافته است، بیان کرد: از این زاویه هم ترجمه‌ها زیر تیغ تیز نقد قرار می‌گیرند، به گونه‌ای که ویراستاری حرفه‌ای ترجمه‌ها هم امری لازم و ضروری و بخش غیرقابل تفکیک ترجمه‌هاست.
عاشوری با اشاره به راه‌اندازی مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی اشاره و اظهار کرد: این مؤسسه در راستای پاسخگویی به نیاز‌های علمی و فرهنگی در حوزه قرآن به وجود آمد و فعالیت‌های مهمی نظیر ترجمه قرآن به زبان‌های گوناگون را برشمرد که هفت ترجمه از ترجمه‌های این مؤسسه به دلیل اتقان و استحکام، برگزیده جایزه جهانی کتاب سال هم شده‌اند. هم‌اکنون نیز ترجمه قرآن به یازده زبان را شامل بنگالی، رواندایی، گرجی، مرانائو، پشتو، لوگاندایی، ایتالیایی، لزگی، سوئدی، زولو و داگبانی در دست انجام دارد که هشت ترجمه از آن‌ها پایان یافته، ولی متأسفانه به دلیل نبود بودجه، امکان چاپ آن‌ها وجود ندارد.
همچنین، وی در پایان فعالیت‌های دیگر این مؤسسه را چنین برشمرد: تأسیس کتابخانه تخصصی زبان و لغت، آرشیو مقالات و بحث‌های نظری در زمینه ترجمه، تفسیر و علوم قرآن به زبان‌های اروپایی، ترجمه چاپی قرآن که تاکنون بیش از ۵۸۰۰ ترجمه از ۱۳۱۷ مترجم به ۱۴۷ زبان دنیا در کتابخانه تخصصی این مرکز گردآوری شده است، تهیه شناسنامه اجمالی برای این ترجمه‌ها، انتشار مجله‌ای تخصصی در حوزه ترجمه قرآن با عنوان «ترجمان وحی»، گردآوری مباحث نظری مربوط به ترجمه قرآن به زبان فارسی که در قالب مقاله‌ها و مصاحبه‌ها در مطبوعات و مجله‌های داخل و خارج منتشر شده است.
انتهای پیام
