استاد حوزه خبر داد:
انتشار 7500 مقاله در مجلات قرآنی و حدیثی بعد از انقلاب
گروه حوزه‌های علمیه ــ پژوهشگر حوزه علمیه در ارزیابی از وضعیت پژوهش‌های حدیثی بعد از انقلاب گفت: 7500 مقاله در مجلات قرآنی حدیثی منتشر شده است که اوج آن در دهه 80 و 90 بوده و همچنین طی 20 سال اخیر از 3300 پایان‌نامه حدیثی دفاع شده است.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی فرهمندیان، استاد و دبیر انجمن حدیث حوزه، 25 خردادماه در نشست علمی «رشد پژوهشی دانش حدیث در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی» در قم گفت: پیش از انقلاب اسلامی، پژوهش‌های حدیثی بیشتر به صورت فردی یا گروهی و غیررسمی و مقطعی بود؛ آثار برخی از علما در زمینه دانش حدیث مانند معجم رجال‌الحدیث اثر مرحوم خویی از این دست فعالیتهاست.تأسیس 50 واحد پژوهشی رسمی علوم اسلامی
وی افزود: سال 1343 اولین مؤسسه رسمی از سوی جمعی از علما در راستای پاسخگویی به شبهات و مبارزه با افکار التقاطی و مسموم، به نام مؤسسه در راه حق تأسیس می‌شود، ولی اکنون بیش از 50 واحد پژوهشی رسمی علوم اسلامی در کشور تأسیس شده است.
وی با برشماری مراکز تأسیس شده بعد از انقلاب گفت: بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه، مؤسّسه آلُ البَیْت لاِحیاءِ التُّراث، گروه حدیث‌پژوهی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولیعصر(عج) و مؤسسه پیام امام هادی علیه السلام از جمله مراکزی است که در این راستا تأسیس شده است. مؤسسه علمی - فرهنگی دارالحدیث (پژوهشگاه قرآن و حدیث) یکی دیگر از این مؤسسات است که به عنوان نخستین مجموعه مستقل حدیث پژوهی در جهان تشیع، درباره حدیث و مسائل مربوط به آن فعالیت میکند.
سهم 16 درصدی واحدهای حدیثی
وی با بیان اینکه از مجموع بیش از 50 مرکز تحقیقاتی علوم اسلامی، سهم واحدهای پژوهشی علوم و معارف حدیث 16 درصد است، افزود: پس از تأسیس بنیاد نهج البلاغه در اول انقلاب، تا سال1362 شاهد راه‌اندازی واحد پژوهشی حدیثی نیستیم، اما بعد از آن تا سال 1374 سالهای رونق و شکلگیری مراکز و گروههای حدیث پژوهی است.
عضو گروه علمی مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث با اشاره به مجلات حدیثی ادامه داد: اولین نشریه رسمی با گرایش علوم اسلامی دو مجلهای است که همزمان در سال 1337 تأسیس شدهاند؛ مجله «درسهایی از مکتب اسلام» و مجله «مقالات و بررسیها» از سوی دانشکده علوم معقول و منقول دانشگاه تهران تأسیس شد و تا سال 1388 این مجله با 89 شماره با همین نام توسط دانشکده الهیات و معارف اسلامی منتشر میشد، اما از سال 88 تا کنون با تغییر گرایش و نشرتخصصی مقالات و تغییر نام مجله به «پژوهش‌های قرآن و حدیث» به فعالیت خود ادامه میدهد.
دبیر انجمن حدیث حوزه افزود: قبل از انقلاب اسلامی به جز دو مجله مزبور که در زمینه کلی علوم اسلامی بود، نشریه دیگری به صورت رسمی منتشر نشده است؛ اما با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی مجلات علوم اسلامی یکی پس از دیگری با گرایش های مختلف تأسیس و انتشار یافت؛ اولین مجله با گرایش قرآن و حدیث همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 در دانشگاه فردوسی مشهد، راه‌اندازی شده است؛ در سه ساله اول انقلاب، تنها مجله منتشرشده با رویکرد قرآنی و حدیثی، مجله مزبور است و بعد از آن تا اوائل دهه 60 نشریه دیگری تأسیس نشد.
وی با بیان اینکه در سالهای 1360 تا 1370 سه مجله در گرایش قرآن و حدیث تأسیس شده است که شامل مشکوة از بنیاد پژوهش‌های اسلامی، تراثنا مؤسسه آلالبیت(ع) و مطالعات تاریخی قرآن و حدیث (صحیفه مبین) است که در این بین مجله «مشکوة» بیشتر با رویکرد علوم و معارف حدیثی منتشر شده است و مجله «صحیفه مبین» که ابتدا با گرایش کلی قرآن و حدیث منتشره میشد و بعد با تغییر رویکرد و تخصصیتر کردن اهداف مجله، با اسم «مطالعات تاریخی قرآن و حدیث» به فعالیت خود ادامه میدهد.
فرهمندیان به نشریات دهه 70 اشاره کرد و گفت: پس از سال 1366 به مدت 9 سال شاهد تأسیس مجله در این حوزه نیستیم؛ تا اینکه در سال 1375 با راه‌اندازی سه مجله از یک مجموعه، آن هم با گرایش مستقل حدیث‌پژوهی رونق دیگری به فعالیتهای حدیثی کشور داده می‌شود. مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث با راه‌اندازی سه مجله شامل؛ علوم حدیث مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث؛ علوم الحدیث و میراث حدیث درصدر قرار دارد همچنین بعد از سال 77 به مدت چهار سال از تأسیس مجله در گرایش قرآن و حدیث دیده نمیشود، در سال 81، باز از سوی مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث مجله دیگری با رویکرد صرفا حدیثی رونمایی میگردد. این دهه با 13 نشریه دهه شکوفایی مجلات قرآنی و حدیثی است.
دبیر انجمن حدیث حوزه با اشاره به نشریات سالهای 90 تا 97 بیان کرد: هفت ساله 90 تا 97 نیز پررنگ‌تر از سالهای قبل با تأسیس 16 مجله به تولید مقالات قرآنی و حدیثی پرداخته شد که نشریاتِ با رویکرد حدیثی در این سالها بیشتر به چشم میخورد که از جمله احسن الحدیث دانشگاه علوم قرآنی خوی؛ مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث جامعةالمصطفی العالمیه؛ کتاب و سنت دانشگاه قرآن و حدیث و تفسیر اهل بیت ع پژوهشگاه قرآن و حدیث و آموزه های قرآن و حدیث از جمله آن‌هاست. بنابر آنچه گذشت، 35 مجله با گرایش قرآن و حدیث در ایران پس از انقلاب اسلامی راه‌اندازی و منتشر شده است.
دهه‌های 80 و 90؛ اوج انتشار مجلات قرآنی و حدیثی
وی تاکید کرد: دهه 80 و هفت سال از دهه 90 سالهای اوج ظهور مجلات قرآنی و حدیثی است. تأسیس و توسعه رشته‌های قرآنی و حدیثی در 17 ساله اخیر و تربیت نیروهای علمی به تعداد نسبتاً خوبی در این سالها از سوی حوزه و دانشگاه، علت رونق این گونه از نشریات است.
فرهمندیان با اشاره به وضعیت کمی نشریات از جمله فراوانی نشریات براساس گرایش گفت: از مجموع 36 نشریه مزبور 20 مجله در گرایش مشترک قرآن و حدیث بوده و 16 نشریه مستقلا در زمینه حدیث‌پژوهی است؛ آمار 46 درصدی مجلات مستقل حدیثی نشان از توجه نسبتاً خوبی به این دانش است که همپای مجلات مستقل قرآنی و یا مشترک قرآن و حدیثی پیش میرود و با توجه به گستردگی احادیث و معارف آن پیشبینی می‌شود در سالهای آینده نشر مجلات حدیثی نسبتاً به نشریات علوم قرآنی مستقل بیشتر شود.
چاپ 7500 مقاله در مجلات قرآنی و حدیثی بعد از انقلاب
استاد حوزه با اشاره به فراوانی نشریات بر اساس تعداد شمارگان تصریح کرد: بعد از انقلاب اسلامی بیش از 1000شماره مجله از سوی نشریات مزبور منتشر شده است که مجله «مشکاة» وابسته به بنیاد پژوهش‌های علوم اسلام رضوی، با 139شماره بیشترین شمارگان را بعد از انقلاب اسلامی داشته است و مجله تراثنا و رهیافتهایی در علوم قرآن و حدیث در رتبه دوم و سوم قرار دارند همچنین در مورد فراوانی نشریات بر اساس تعداد مقالات باید گفت که بعد از انقلاب اسلامی نزدیک به 7500 مقاله در موضوع علوم و معارف قرآن و حدیث در نشریات مزبور به چاپ رسیده است.
وی با بیان اینکه براساس آمار ارائه‌شده به طور میانگین در طول چهل سال انقلاب اسلامی، در هر سال بیش از 185 مقاله علمی با گرایش قرآن و حدیث و یا صرف حدیثی تولید شده است که نشریات علمی پژوهشی بیش از 50 درصد آمار را به خود اختصاص داده است افزود: 36 مجله در زمینه علوم حدیث فعالیت میکنند که بیشتر آن در دهه 80 و 90 تأسیس شدهاند؛ همچنین 54درصد از این نشریات از حیث گرایش مشترک بین قرآن و حدیث است و 46 درصد به صورت مستقل در زمینه حدیث‌پژوهی منتشر میشوند. مجلات مزبور تا کنون حدود 7500مقاله در بیش از 1000شماره به چاپ رساندهاند.
وی با اشاره به پایاننامههای حدیثی بیان کرد: هرچند آمار دقیقی از ابتدای انقلاب تا نیمه دوم دهه 70 از پایانامههای علوم و معارف حدیثی و یا مرتبط با آن در دست نیست؛ اما بر اساس دادههای پایگاه ایرانداک تعداد پایاننامهها از سال 1377 تا 1397 بیش از 2550 پایان‌نامه است که این پایاننامهها توسط دانشگاههای کشور در این پایگاه ثبت شده است. بر این اساس، از سال 1377 تا 1387 از رکود و کمبود پایاننامهها خبر می دهد اما بعد از آن تا سال 1394 دفاع از پایان‌نامه پررنگ شد.
دفاع از 3300 پایان‌نامه حدیثی طی 20 سال اخیر
فرهمندیان با بیان اینکه از تعداد 2550 پایان نامه بیش از 2300 پایان نامه در سطح کارشناسی ارشد و مابقی در سطح دکتری دفاع شده است اظهار کرد: در حوزه علمیه قم بیش از 14250 پایان‌نامه ثبت شده است که از این مجموع، بیش از 780 پایان‌نامه با محوریت علوم و معارف قرآن و حدیث است. بنابراین با احتساب پایاننامههای حوزوی و دانشگاهی، بیش از 3300 موضوع مرتبط با حدیث در کشور ایران بعد از انقلاب اسلامی (از سال 77 تا 97) دفاع شده است. یعنی در هر سال حدود 165 پایان‌نامه و در هر ماه حدود 6 پایان‌نامه در موضوع علوم و معارف حدیث نوشته شده است.
دبیر انجمن حدیث حوزه با اشاره به انتشارات حدیثی بیان کرد: تعداد عناوین کتب ثبت‌شده در کتابخانه ملی از ۱۳۱۶ تا ۱۳۵۷ در کل ۱۱ هزار عنوان با میانگین سالیانه ۲۷۵ عنوان کتاب بوده است که این آمار بعد از انقلاب از ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۶ به میانگین سالیانه ۳۲.۰۴۹ عنوان کتاب و در کل ۱.۲۸۱.۹۹۶ عنوان کتاب رسیده است. این آمار نشان میدهد پس از انقلاب اسلامی نشر کتاب در ایران جهش ویژه و حدود 117 برابری داشته است. ناشران کتب علوم اسلامی نیز قبل از پیروزی انقلاب بسیار کم بوده که معروفترین آنها، انتشارات دارالکتب الاسلامیه است که در سال 1317ش تأسیس شده و تاکنون نیز به فعالیت خود ادامه میدهد. بعد از انقلاب اسلامی مراکز نشر علوم اسلامی رونق خوبی داشته است؛ به گونهای که امروزه هر پژوهشگاه یا مرکز تحقیقاتی اسلامی مجوز نشر دارد و هر کدام بیشتر در گرایش تخصصی خود اقدام به انتشار کتاب میکنند.
دبیر انجمن حدیث حوزه با اشاره به فعالیت انجمنهای علمی گفت: بعد از انقلاب در رشته‌های علوم اسلامی نیز انجمنهای مختلفی در ایران به ویژه در حوزه علمیه قم تأسیس شده است که مهمترین انجمنهایی که در رشته علوم و معارف حدیث فعالیت دارند دو انجمن علوم قرآن و حدیث ایران و انجمن علمی حدیث حوزه هستند.
فعالیت 78 کتابخانه تخصصی
فرهمندیان با اشاره به فعالیت کتابخانهها اظهار کرد: قبل از انقلاب کتابخانهها به صورت عمومی بوده و اما بعد از انقلاب برخی کتابخانه به صورت تخصصی در رشته خاصی تأسیس شده است. در ایران بیش از 670 کتابخانه وجود دارد که حدود 78 کتابخانه، تخصصی است؛ در رشته علوم حدیث نیز کتابخانه تخصصی حدیث مؤسسه دارالحدیث، کتابخانه تخصصی علوم حدیث و کتابخانههای الکترونیکی و مجازی فعالیت دارند.
این محقق و استاد حوزه به علل رشد دانش حدیث پس از انقلاب اسلامی پرداخت و افزود: حمایت نظام جمهوری اسلامی ایران، به وجود آمدن رشته‌های مختلف قرآنی حدیثی در حوزه و دانشگاه، فراگیرشدن معارف حدیث و در پی آن بوجودآمدن سوالات و شبهات از سوی اقشار علمی و مردمی و نیز از سوی مستشرقان و مذاهب دیگر اسلامی، نیازهای نظام و جامعه به الگوهای اسلامی از جمله عوامل این رشد بوده است.
فرهمندیان با اشاره به نیازهای پژوهشی آینده در حوزه دانش حدیث تاکید کرد: وضعیت‌سنجی جامع از دانش حدیث، جریان‌شناسی تفکرات علمی مختلف حدیثی، نیازسنجی مستمر موضوعات حدیثی و اولویت‌دهی به آنها از جمله مهمترین نیازهای پژوهشی آینده است.
انتهای پیام
