صیانت از خاک کشور؛ این بار با جهادگران کشاورزی
گروه جامعه ــ مدیرکل دفتر خاک وزارت جهادکشاورزی از ابلاغ قانون حفاظت خاک و لزوم تدوین آیین‌نامه اجرایی آن در آینده نزدیک سخن گفت و اظهار کرد: اراده همگانی مردم و مسئولان برای حفاظت از خاک، عرصه جدیدی از جهاد در کشور محسوب می‌شود.
به گزارش ایکنا؛ شاید کمتر توجه کرده باشیم که خاک یکی از نعمت‌ها و ظرفیت‌‌های بزرگ الهی برای حیات انسان است، از خاک است که درختان به بار می‌نشینند، دام‌ها علوفه می‌خورند، طبیعت سرسبز پدید می‌آید و آبادانی حاصل می‌شود. اگر باور داشته باشیم که خاک نعمت خداست، باید مطمئن باشیم که بابت این نعمت باید پاسخگو باشیم و از آن به بهترین شکل استفاده کنیم، چه اینکه خداوند در آیه هشت سوره مبارکه تکاثر فرموده است: «ثمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيم؛ از همه انسان‌ها بابت نعمت‌ها سؤال می‌شود».
از این رو، همزمان با سالروز تأسیس جهادسازندگی به فرمان امام خمینی(ره) و هفته جهادکشاورزی با جهانبخش میرزاوند، نخستین مدیرکل دفتر تازه تأسیس خاک در وزارت جهادکشاورزی به گفت‌وگو پرداختیم، میرزاوند که دکترای خاک‌‌شناسی دارد در گفت‌وگو با ایکنا از حفاظت خاک سخن می‌گوید که حاصل آن از نظر می‌گذرد:
تنوع و کیفیت خاک ایران در چه رتبه جهانی قرار دارد؟
ضمن تشکر و گرامیداشت هفته جهاد کشاورزی؛ در دنیا خاک‌ها را در چند نوع رده‌بندی می‌کنند، نوع خاک‌هایی که در هر نقطه از جهان به وجود می‌آید تابعی از متغیرهایی از جمله زمان بارندگی، پوشش گیاهی و جنس سنگ مادر است. کشور ما دو رشته‌کوه بسیار بزرگ دارد که روی اقلیم ایران تأثیر گذاشته است: زاگرس و البرز، جنس زاگرس از سنگ آهک است، لذا خاک‌هایی که در پای رشته‌کوه زاگرس به وجود می‌آید خاک‌های آهکی است، اما خاک‌های شمال رشته‌کوه البرز در استان‌هایی مثل مازندران، گیلان و بخش کوچکی از گلستان، اسیدی است، به همین خاطر چای در آنجا خوب عمل می‌آید. عمده‌ترین رده‌های خاک که در کشور ما وجود دارد اصطلاحاً خاک‌های تکامل‌نیافته هستند که از نظر زمین‌شناسی در مراحل اولیه تکامل و بیشتر در مرکز و جنوب کشور هستند.
خاک کشور ما از نظر کیفیت بسیار خوب است، با وجود اینکه تکامل‌نیافته است اما آلودگی ندارد، چون کشور ما یک کشور صنعتی تمام‌عیار نیست و سطح آب‌های زیرزمینی نیز در آن پایین است، لذا آلودگی‌های خاک در کشور ما نقطه‌ایست. میزان خاک باکیفیت خوب که محدودیتی برای کشت و زرع ندارد، حدود یک میلیون و 300 هزار هکتار داریم.
دو محدودیت بزرگ در خاک‌های ایران وجود دارد که بر تولید کشاورزی اثر می‌گذارد، یکی بحث خشکی است که نزولات جوی ما کمتر از میزان تبخیر و تعرق است لذا مجبوریم برای داشتن کشت و زرع حتماً زمین را آبیاری کنیم، همچنین وجود بعضی از گنبدهای نمکی و بالاآمدن سفره‌های زیرزمینی نامتعارف باعث شورشدن بخشی از خاک‌های ما شده است. بخشی از اراضی ما هم اراضی دِیم است که متأسفانه به علت خشکسالی‌های چندسال اخیر وضعیت خوبی نداشته، اگرچه بارندگی‌‌های امسال کمی وضعیت را بهبود بخشیده است.
از 12 نوع خاکی که در دنیا شناسایی شده است، دو رده آن به شکل فراگیر در کشورمان وجود دارد، رده‌های دیگری نیز به شکل نقطه‌ای در ایران وجود دارد. لذا کشور ایران از نظر تنوع و جنس خاک، جایگاه ممتازی در جهان دارد.
چه خطراتی خاک کشاورزی ما را تهدید می‌کند، آیا قانونی برای حفاظت از خاک وجود دارد؟
خاک‌ها در معرض آسیب‌هایی است، مناطقی مثل سیستان، خوزستان، بخشی از یزد و کویر مرکزی به علت سبک بودن بافت خاک و ماسه‌ای بودن ذرات، داشتن بادهای موسمی و عدم پوشش گیاهی در معرض فرسایش بادی هستند. خاک‌هایی مثل جنوب فارس و استان گلستان که مقداری رس آن‌ها بالاست در معرض فرسایش آبی هستند، لذا به شکل طبیعی خاک‌های ما در معرض فرسایش هستند.
حضور انسان و دخالت آن در طبیعت در هر قالبی، می‌تواند این آسیب‌ها را افزایش دهد که متأسفانه افزایش هم پیدا کرده است، برای حفظ خاک از نظر کمی و کیفی به دو چیز نیاز داریم: آموزش و فرهنگسازی و باور آحاد مردم که خاک اهمیت دارد. خاک، امانت الهی و بلکه امانت به نسل‌های آینده است. خاک منبعی محدودی است و اگر از دست برود یا آلوده شود، ضرر می‌کنیم. همه رسانه‌ها، آموزش و پرورش، سمن‌ها و ... باید این اهمیت را ترویج کنند.
دومین نیاز این است که ضمانت اجرایی حفاظت از خاک داشته باشیم، برای اینکه بتوانیم تفکر حفاظت از خاک را نهادینه کنیم نیاز به قانون و تضمین اجرایی حفاظت از آن هم وجود دارد که به توفیق الهی بعد از یک دهه تلاش وزارت کشاورزی، انجمن علوم خاک ایران با همکاری سازمان محیط زیست، امسال لایحه حفاظت خاک به تصویب مجلس و به تازگی نیز به تأیید اعضای شورای نگهبان هم رسید، مرحله بعدی این است که دولت آن را ابلاغ کند.
قانون حفاظت خاک نیاز به آیین‌نامه اجرایی هم دارد که وزارت جهاد کشاورزی با همکاری سازمان محیط زیست باید این آئین‌نامه را تهیه و به تصویب هیئت وزیران برسانند. یکی از پتانسیل‌های این قانون برخورد با قاچاق خاک است، یکی از موارد این قانون، مدیریت و بهره‌برداری پایدار از منابع خاک و برخورد با افراد خاطی است که باعث می‌شود منابع خاکی کشورمان را حفظ کنیم. با تحقق این امر جهاد کشاورزی، وارد مرحله جدیدی از جهاد در راستای دفاع از منابع کشور می‌شود.
برخی مدعی‌اند که سالانه بیش از یک میلیون تن خاک به بهانه صادرات گیاهان زینتی از کشور خارج می‌شود، چنین چیزی صحت دارد؟
تا این لحظه که با شما صحبت می‌کنم هیچ گزارش مستدل و مستندی مبتنی بر قاچاق خاک کشاورزی گزارش و ثبت نشده است، از سوی وزارت جهادکشاورزی نیز هیچ‌گونه مجوزی برای صادرات خاک کشاورزی صادر نشده است. البته یادآوری کنم که جلوگیری از جابجایی خاک چه در مرز و چه در داخل کشور نیاز به قانون دارد و این قانون اخیراً تصویب شده است، اگر هم در مواردی با خاک برخورد درستی نکرده‌اند، به واسطه این قانون با آن‌ها برخورد قاطع می‌شود.
یادآوری کنم وقتی می‌گویند گیاهان و گل‌های زینتی باید توجه کنیم که این گل‌ها در داخل خاک کشاورزی کاشته نمی‌شود که بخواهند به بهانه صادرات آن‌ها، خاک کشاورزی را هم صادر کنیم، این گل‌ها در داخل خاک‌برگ‌ها کشت می‌شوند، خاک‌برگ‌ها از بقایای گیاهان و بقایای درختان و ریزش برگ‌ها فرآوری می‌شود.
دفتر خاک در معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با چه هدفی تأسیس شد و چه برنامه‌هایی دارد؟
اراده‌ای که در وزارت جهادکشاورزی، از بالاترین سطوح همچون وزیر و معاون آب و خاک تا پایین‌تر رده‌های وزارتخانه، وجود دارد، تبیین اهمیت خاک است. موضوع خاک در وزارتخانه کاملاً روشن شده است، یکی از شواهد تأیید مدعای بنده این است که امسال با دستور وزیر جهادکشاورزی، دفتر خاک در وزارتخانه تأسیس شد. اگر بخواهم بیشتر توضیح دهم در اواخر سال 97 برای اینکه مدیریت تخصصی و تصمیم‌سازی مبتنی بر دانش روز داشته باشیم، این دفتر ذیل معاونت آب و خاک وزارتخانه تشکیل شد.
یک از اتفاقات خوب این است که ایران جزو کنوانسیون «مشارکت جهانی خاک» شده که مقر آن در رم، ذیل سازمان ملل است. همکاری‌های خیلی خوبی در منطقه و جهان با این مشارکت جهانی پیدا کرده‌ایم و تصمیم داریم از تجربه‌های مدیریت و دانش سایر کشورها در زمینه خاک استفاده کنیم.
انتهای پیام
